1929 wrzesień. Powitanie prezydenta RP Ignacego Mościckiego w Nowogródku przez Tatarów. Wizyta na Kresach. Fot. NAC/Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny - Archiwum Ilustracji, sygn. 1-A-1623-2
II RP. Muzeum Narodowe im. Jana III Sobieskiego we Lwowie. Hełm tatarski z czepcem i kolczuga z XVII wieku. XVI i XVII to wieki wojen. Tatarzy – od początku osadnictwa na ziemiach polskich, aż do kampanii wrześniowej w 1939 roku – zawsze wystawiali swoją chorągiew. Fot. NAC/Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny - Archiwum Ilustracji, sygn. 1-K-279-2
II RP. Pod dowództwem księcia Witolda walczyli z Krzyżakami w bitwie pod Grunwaldem. W bitwie pod Parkanami tatarska jazda konna uratowała życie króla Jana III Sobieskiego. Kałkan, czyli tarcza z XVII wieku w Muzeum Narodowym im. Jana III Sobieskiego we Lwowie. Fot. NAC/Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny - Archiwum Ilustracji, sygn. 1-K-279-5
II RP. 1919 – 1939. Olgierd Najman-Mirza-Kryczyński - prezes Rady Centralnej Związku Kulturalno-Oświatowego Tatarów polskich. Fot. NAC/Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny - Archiwum Ilustracji, sygn. 1-P-2336
II RP. 1920 – 1939. Meczet tatarski w Nowogródku. Społeczność tatarska jest bardzo przywiązana do Rzeczypospolitej, która ich przyjęła, wychowała, przez wiele lat karmiła; w obronie której – przez setki lat – walczyli. Wszystko to spowodowało, że przetrwali – zachowując swoją religię, tradycję, kulturę. Fot. NAC/Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny - Archiwum Ilustracji, sygn. 1-U-4353
1929, wrzesień. Józef Piłsudski miał do nich duży szacunek za działalność obronną. Na zdjęciu powitanie prezydenta RP Ignacego Mościckiego przez duchownego muzułmańskiego u wrót meczetu tatarskiego w Nowogródku. Fot. NAC/Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny - Archiwum Ilustracji. Sygnatura: 1-A-1623-3
1938.02.04. Tatarska mniejszość narodowa w Polsce. Delegacja Tatarów z wieńcem na pl. Piłsudskiego w Warszawie. W tle widoczny pomnik ks. Józefa Poniatowskiego. Fot. Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny - Archiwum Ilustracji, sygn. 1-P-2337-1
1938.02.04. Delegacja tatarskiej mniejszości narodowej na Grobie Nieznanego Żołnierza w Warszawie, po złożeniu wieńca. Powiedzieć Tatarowi, że nie jest Polakiem… To dla niego największa obelga. On czuje się jednocześnie i Polakiem, i Tatarem. Fot. Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny - Archiwum Ilustracji, sygn. 1-P-2337-2
II RP. 1918 – 1939. Orda. Nagrobek na cmentarzu tatarskim. Fot. Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny - Archiwum Ilustracji. Sygnatura: 1-U-4542
Tatarzy walczyli o niepodległość Polski. Eksponaty wystawione w ramach wystawy czasowej "Tatarzy. Polski Orient w muzealnych zbiorach" w Muzeum Historycznym w Białymstoku w 2019 roku. To ponad 170 pamiątek, związanych z życiem Lipków w państwie polsko-litewskim – największy zbiór w muzeach polskich. Fot. PAP/Artur Reszko
Brali udział w wojnie z bolszewikami 1920, obronnej 1939 i pod Monte Cassino. Wystawa "Tatarzy. Polski Orient w muzealnych zbiorach" w Muzeum Historycznym w Białymstoku w 2019 roku. To ponad 170 pamiątek, związanych z życiem Lipków w państwie polsko-litewskim – największy zbiór w muzeach polskich. Fot. PAP/Artur Reszko
II wojna światowa. Tatarzy walczyli pod dowództwem gen. Władysława Andersa. Na ternach okupowanych przez Niemców byli wyłapywani i więzieni w obozach koncentracyjnych. Na zdjęciu pomnik w Ponarach na Litwie, gdzie w latach 1941–1944 Niemcy przy udziale litewskich formacji kolaboracyjnych zamordowali około 100 tys. osób: Żydów z Wileńszczyzny, ale też Polaków, Białorusinów, Romów i Tatarów oraz Litwinów oskarżanych o działalność antyniemiecką i jeńców Armii Czerwonej. Fot. PAP/Valdemar Doveiko
1981.05.09. Po wojnie Tatarzy podlegali represjom i intensywnej inwigilacji. W PRL upadła też nauka islamu. Powstawały reportaże, które – jak ten z Kruszynian – pisały o „Podlasiu i pozostałościach po miejscowych Tatarach”. Na zdjęciu turystyczna tablica informacyjna dotycząca Kruszynian. Fot. NAC/Archiwum Grażyny Rutowskiej. Sygnatura: 40-9-309-7
Społeczność tatarska w Polsce nie zna języka stepów mongolskich. Ten język wymarł. Tatarzy mają zresztą powiedzenie, że „mówi się językiem tego państwa, którego chleb się spożywa”.1981.05.09. „Kruszyniany na Podlasiu i pozostałości po miejscowych Tatarach”. Jedno z wejść na teren zabytkowego meczetu z XVIII wieku. Fot. NAC/Archiwum Grażyny Rutowskiej. Sygnatura: 40-9-309-5
Język stepów mongolskich wymarł. I nie można go odtworzyć, jako że nie zachowały się żadne formy pisane w tym języku. 1981.05.09. „Kruszyniany na Podlasiu i pozostałości po miejscowych Tatarach”. Minbar we wnętrzu zabytkowego meczetu z XVIII wieku. Fot. NAC/Archiwum Grażyny Rutowskiej. Sygnatura: 40-9-309-23
Natomiast niektórzy uczą się języka krymsko-tatarskiego, który wciąż jest żywy. I pozwala przynajmniej w jakiejś części nawiązać do tradycji przodków. 1981.05.09. „Kruszyniany na Podlasiu i pozostałości po miejscowych Tatarach”. Cmentarz muzułmański - mizar. Z lewej nagrobek Abrahama Bogdanowicza, z prawej nagrobek Emilii Szegidewicz. Fot. NAC/Archiwum Grażyny Rutowskiej. Sygnatura: 40-9-309-15
1981.05.09. „Kruszyniany na Podlasiu i pozostałości po miejscowych Tatarach”. Brama na cmentarz muzułmański - mizar. Widoczna tablica ministerstwa kultury i sztuki zakazująca naruszania stanu cmentarza. Fot. NAC/Archiwum Grażyny Rutowskiej. Sygnatura: 40-9-309-11
1990.05.30. W Gdańsku odbyła się uroczystość poświęcenia pierwszego murowanego meczetu na terenie obecnej Polski. Usytuowany przy ul. Abrahama w Oliwie został zbudowany z inicjatywy Muzułmańskiej Gminy Wyznaniowej w Gdańsku, w latach 1984-89, jako jedyny posiadający minaret. Fot. PAP/Stefan Kraszewski
1995.12.29. Po 1989 roku nastąpił rozkwit tatarszczyzny. Na zdjęciu modlitwa w białostockim centrum islamu z okazji 70. rocznicy odrodzenia się społeczności Tatarów polskich w II Rzeczypospolitej. Fot. PAP/Zdzisław Lenkiewicz
1997.02.09. W meczetach w Bohonikach i Kruszynianach oraz w domach modlitwy polskich Tatarów w Białymstoku, Warszawie i Gdańsku odbyły się modły z okazji Ramadan-Bajram. Zakończzenie 30-dniowego postu. Fot. PAP/CAF - Zdzisław Lenkiewicz
1998.12.08. Drugi numer dwumiesięcznika Życie Tatarskie, wydawanego przez Podlaski oddział Związku Tatarów Polskich, których społeczność w kraju liczono wówczas na ok.5 tysięcy. Pismo jest również rozprowadzane wśród Tatarów na Litwie i Białorusi. Na zdjęciu prezentuje je redaktor naczelny Józef Jusuf Konopacki. Fot. PAP/Zdzisław Lenkiewicz
1999.06.10. Duży wpływ na rozkwit tatarszczyzny miał Jan Paweł II i jego podejście do islamu. Tatarzy chętnie przypominają spotkanie z Ojcem Świętym w 1999 roku w Drohiczynie. Na zdjęciu papież po przybyciu do Drohiczyna, gdzie celebrował nabożeństwo ekumeniczne. Fot, PAP Radek Pietruszka
1999.11.12, Sokółka. Z udziałem delegatów z całego kraju i zaproszonych gości z Litwy i Białorusi obradował I Zjazd Związku Tatarów Polskich, którego szefem został dr Selim Chazbijewicz z Gdańska (2P). Fot. PAP/Zdzisław Lenkiewicz
2000.11.25, Białystok. Ali Chalecki (L) honorowy imam gminy i Tomasz Miśkiewicz (P), nowy imam białostockiej gminy muzułmańskiej. Prowadzili wieczorną modlitwę, którą polscy Tatarzy - wyznawcy islamu rozpoczęli Ramadan - 30 dniowy post. Fot. PAP/ZDZISŁAW LENKIEWICZ
2003.05.23. Wśród młodzieży dużym zainteresowaniem cieszy się zespół taneczno-wokalny Buńczuk, upowszechniający tradycję tatarskich tańców i strojów ludowych. Na zdjęciu dziewczęta z zespołu tatarskiego "Bunczuk" w tradycyjnych strojach podczas otwarcia Centrum Kultury Tatarów Polskich gdańskiej dzielnicy Orunia. Fot. PAP/Stefan Kraszewski
2010.03.16. Książę Walii Karol podczas rozmowy z 99-letnim wówczas, honorowym imamem Kruszynian Stefanem Mustafą Jasińskim. Książę spotkał się z polskimi Tatarami, odwiedził zabytkowy meczet i spróbował specjałów tatarskiej kuchni. Fot. PAP/Paweł Supernak
2013.05.18. Obchody święta tatarskiego Sabantuj (pługa), kończącego wiosenne prace polowe. Sadzenie lipy - symbolu kilkusetletniej historii polskich Tatarów: biskup pomocniczy diecezji ełckiej Romuald Kamiński (C), proboszcz prawosławnej parafii pw. św. Jerzego w Białymstoku ks. Grzegorz Misijuk (P), imam gminy tatarskiej w Gdańsku Hani Hraish (2P), imam gminy tatarskiej w Kruszynianach Janusz Aleksandrowicz (4L), prezes Centrum Edukacji Obywatelskiej Polska Izrael Lucy Lisowska (3P). Fot. PAP/Artur Reszko
2013.10.15. Obrońcy praw zwierząt przed meczetem w Bohonikach. Polscy wyznawcy islamu rozpoczęli obchody Święta Ofiarowania, czyli Kurban Bajram. To jedna z dwóch najważniejszych w roku muzułmańskich uroczystości religijnych, czas modlitw i spotkań z bliskimi. Z tej okazji w Bohonikach ma mieć miejsce rytualny ubój kilku baranków i w związku z tym przed meczetem w Bohonikach protestowali obrońcy zwierząt. Argumentowali że ubój rytualny jest w Polsce zakazany. Fot. PAP/Artur Reszko
2014.02.28, Białystok. Modlitwa muzułmańska, którą prowadzi mufti Rzeczypospolitej Polskiej Tomasz Miśkiewicz, w intencji Ukrainy i Krymskich Tatarów. Fot. PAP/Artur Reszko
2014.06.29. Zdewastowane nagrobki na mizarze - muzułmańskim cmentarzu w Kruszynianach (Podlasie). Nieznani sprawcy namalowali w nocy napisy i rysunki na zabytkowym meczecie w Kruszynianach, a także na płytach nagrobkowych w starej części tamtejszego mizaru. Fot. PAP/Artur Reszko
2014.07.05. Akcja "Krąg jedności" przy meczecie w Kruszynianach, Kilkaset osób utworzyło "krąg jedności" wokół zdewastowanego przez wandali meczetu w geście solidarności ze społecznością tatarską. Fot. PAP/Artur Reszko
2014.10.04. Mizar w Bohonikach - muzułmański cmentarz podczas obchodów Święta Ofiarowania, czyli Kurban Bajram, jednej z dwóch najważniejszych w roku uroczystości religijnych. W związku z niejasną sytuacją prawną legalności uboju rytualnego, tego roku w Polsce nie składano ofiary ze zwierząt. Fot. PAP/Michał Zieliński
2015.05.23. O pokój w miejscach konfliktów na świecie oraz dialog międzyreligijny i międzynarodowy modlili się w meczecie w Bohonikach polscy muzułmanie i ich goście różnych wyznań. W 2015 roku – w tracie kryzysu migracyjnego – polscy Tatarzy sprzeciwiali się przyjmowaniu imigrantów z Bliskiego Wschodu. Uważali, że pomocy należy udzielać na miejscu, ale też obawiali się, że w naszym kraju tworyć się będą strefy muzułmańskie jak w Szwecji czy Niemczech. Fot. PAP/Artur Reszko
2015.07.21, Kruszyniany (pow. sokólski, woj. podlaskie). Stary cmentarz tatarski (mizar) założony w II połowie XVII wieku. Fot. PAP/Jerzy Ochoński
2015.07.21, Kruszyniany (pow. sokólski, woj. podlaskie). Stary cmentarz tatarski (mizar) założony w II połowie XVII wieku. Fot. PAP/Jerzy Ochoński
2015.11.14. Otwarcie Centrum Edukacji i Kultury Muzułmańskiej Tatarów Polskich w Kruszynianach. To pierwsza taka placówka w Polsce, która prezentuje kulturę i historię społeczności tatarskiej. W centrum jest muzeum i zaplecze edukacyjne. Fot. PAP/Artur Reszko
2015.11.14 w Kruszynianach. Ekspozycja w Centrum Edukacji i Kultury Muzułmańskiej Tatarów Polskich w Kruszynianach. Fot. PAP/Artur Reszko
2018.11.09, Białystok. Imam Muzułmańskiej Gminy Wyznaniowej Białystok Mirzogolib Radzhabaliev (C), imam Muzułmańskiej Gminy Wyznaniowej Warszawa-Fatih Ramil Khayrov (L) i sekretarz Muzułmanskiego Związku Religijnego w RP Rozalia Bogdanowicz (P) podczas modlitwy w intencji ojczyzny w ramach wojewódzkich obchodów 100. rocznicy odzyskania niepodleglości przez Polskę. Fot. PAP/Marcin Onufryjuk
2021.01.25. Muzułmański Związek Religijny prowadzi ożywioną działalność wydawniczą; ukazują się publikacje zarówno dotyczące kultury, religii. Album „Muhiry Tatarskie obrazy religijne”. Ponad 50 muhirów - ozdobnych tkanin lub plansz zazwyczaj z inskrypcjami z Koranu, pochodzących z meczetów i domów modlitw polskich wyznawców islamu, zbiorów muzealnych i kolekcji prywatnych, znalazło się w albumie wydanym przez Muzułmański Związek Religijny w RP. Fot. PAP/Artur Reszko
2021.01.25, Białystok. W skład zespołu redakcyjnego MZR wchodzą Mufti Rzeczypospolitej Polskiej, przewodniczący Najwyższego Kolegium Muzułmańskiego Tomasz Miśkiewicz i jego żona Barbara Pawlic-Miśkiewicz. Tu mufti z albumem „Muhiry Tatarskie obrazy religijne”. Fot. PAP/Artur Reszko
Znani potomkowie Tatarów litewskich. Henryk Sienkiewicz, pseudonim m.in. „Litwos” (1846 – 1916, na zdjęciu w 1899 r. na tarasie pałacu w Miłosławiu). Słynny pisarz i noblista urodził się w zubożałej rodzinie szlacheckiej herbu Oszyk, znanej na Żmudzi od XVI wieku ¬– wedle niektórych genealogów po mieczu wywodzącej się z Tatarów osiadłych na Litwie. Nie potwierdzają tego jednak zachowane dokumenty. Fot. NAC/Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny - Archiwum Ilustracji. Sygnatura: 1-K-1796
Znani potomkowie Tatarów litewskich. Jan Lechoń, właśc. Leszek Józef Serafinowicz herbu Pobóg (1899 – 1956 ). Polski poeta i diarysta, współzałożyciel grupy Skamander, pochodzenie jego rodziny wywodziło się od Tatarów żmudzkich. Fot. Polona.pl, Domena publiczna, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=67342745
Znani potomkowie Tatarów. Jarosław Marek Rymkiewicz, urodzony w 1935 roku jako J.M. Szulc. Ojciec poety – prozaik Władysław Szulc – był pochodzenia niemiecko-polskiego, a matka – lekarka Hanna z Baranowskich herbu Tuhan – korzenie miała tatarsko-niemieckie. Drzewo genealogiczne, stworzone przez jednego z krewnych pisarza, kończy się na twórcy imperium Mongołów Dżyngis Chanie. Fot. Igor Smirnow/Gazeta Polska/Forum
Znani potomkowie Tatarów. Magdalena Abakanowicz (1930 – 2017, na zdjęciu w 2010 roku w swojej pracowni) – polska rzeźbiarka, twórczyni tkaniny artystycznej, profesor sztuk pięknych. Jej monumentalne kompozycje przestrzenne zyskały nazwę abakanów. Pochodziła ze szlacheckiej rodziny o tatarskim rodowodzie. Fot: J.Pijarowski/Kontrola - Praca własna, CC BY-SA 4.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=58203067
Znani potomkowie Tatarów. Charles Bronson (1921 – 2003, na zdjęciu w 1973 r. w filmie „Konie Valdeza” jako Chino Valdez) – amerykański aktor znany m.in. z filmów „Siedmiu wspaniałych” i „Parszywa dwunastka”. Jego ojciec był potomkiem Lipków zamieszkałych w Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Fot. FilmPublicityArchive/United Archives via Getty Images
