Posiedzenie Sejmu w 1937 roku w sprawie budżetu Ministerstwa Spraw Wewnętrznych. Przemawia posłanka Janina Prystorowa, działaczka PPS, a następnie członkini Rady Obozu Zjednoczenia Narodowego Okręgu Wileńskiego. Podczas kadencji zasłynęła zgłoszeniem projektu ustawy zakazującej rytualnego żydowskiego uboju bydła. Uzasadniała go względami humanitarnymi. Fot. NAC/IKC, sygn. 1-A-914
Wanda Ładzina z domu Szczuka – poseł na Sejm RP I kadencji z ramienia Związku Ludowo-Narodowego. Zasiadała w komisjach ochrony pracy, opieki społecznej i inwalidzkiej. Współtworzyła ustawy socjalne zabezpieczające kobiety i dzieci. Diety poselskie przekazywała na żłobek i łódzkie dzieci. Walczyła o prawa socjalne dla pracownic domowych. Założyła Narodową Organizację Kobiet. Podczas wojny 1920 r. prowadziła patrol sanitarny, potem przydzielono ją do dowództwa 3. Armii. Fot. NAC/IKC, sygn. 1-A-602
Gabriela Aniela Balicka-Iwanowska – doktor botaniki, posłanka na Sejm Ustawodawczy oraz I, II i III kadencji w II RP z ramienia Związku Ludowo-Narodowego oraz Stronnictwa Narodowego. Mandat sprawowała w sumie w latach 1919–1935, pracując w komisjach konstytucyjnej i oświatowej. Członkini Narodowej Organizacji Kobiet, związanej z ND. Pochodziła z rodziny ziemiańskiej z Podlasia, była córką Antoniego i Sybilli z Rosenwerthów Iwanowskich. Od 1893 roku była członkiem Ligi Narodowej. Fot. NAC/IKC, sygn. 1-A-429
Józefa Zofia Bramowska z domu Batsch – propagatorka polskości na Śląsku, senator II RP z Narodowo-Chrześcijańskiego Zjednoczenia Pracy. Dwa razy zasiadała w Senacie, choć nigdy nie dostała się do niego bezpośrednio w wyborach. Startowała w nich w 1928 roku, jednak mandat objęła dopiero w 1929 r. po śmierci Józefa Londzina. Została też senatorem III kadencji w 1935 r., po zrzeczeniu się mandatu przez Jana Kołłątaj-Srzednickiego. Portret wykonany w Tarnowskich Górach. Fot. NAC/IKC, Pilarczyk W., sygn. 1-A-961
Senator Józefa Bramowska ukończyła 4 klasy szkoły powszechnej, a jako 18-latka podjęła pracę w kopalni rudy w Pasiekach. W 1891 r. wyszła za mąż i prowadziła gospodarstwo rolne w Żyglinie (dziś Miasteczko Śląskie). Propagowała gazety polskie i wygłaszała patriotyczne przemówienia. Uczestniczyła w plebiscycie na Śląsku i w III powstaniu śląskim. Na zdjęciu weterani powstania styczniowego, m.in.: Maria Fabianowska i Adam Wojciechowski, Bramowska w stroju regionalnym. 1936 r. Fot. NAC/IKC, sygn. 1-P-3399-10
Marszałek Polski Edward Rydz-Śmigły wychodzi z kaplicy Łazienkowskiej wraz z senator BBWR Wandą Norwid-Neugebauer. Żona ministra robót publicznych Mieczysława, w wyborach 1935 r. została zastępczynią senatora IV kadencji (1935–1938) z województwa łódzkiego. Po śmierci senatora Stanisława Mańkowskiego (1937) objęła mandat. W 1938 r. też została wybrana zastępczynią senatora V kadencji (1938–1939), ale mandatu nie dostała. Podczas I wojny była w wywiadzie Legionów Polskich. Fot. NAC/IKC, sygn. 1-W-2145-1
Józefa Szebeko, senator RP w latach 1922–1927. Weszła do klubu parlamentarnego Związku Ludowo-Narodowego i została sekretarzem senackiej komisji oświaty i kultury. Była urzędniczką MSZ odrodzonej Polski, a od 1920 do 1922 r. pracowała w redakcji dziennika „Rzeczpospolita”. Pozostała niezamężna. Fot. NAC/IKC, sygn. 1-A-1035
Józefa Szebeko (Józefina Szebekówna) zasiadała w Senacie I kadencji (1922–1927) w tym samym czasie, gdy jej brat bliźniak Ignacy Szebeko pełnił mandat posła na Sejm I kadencji (1922–1927). W wyborach w 1928 nie kandydowała. Zakładała i przewodniczyła Narodowej Organizacji Kobiet, potem Radzie Narodowej Polek. Działała w Radzie Naczelnej i w Komitecie Politycznym Stronnictwa Narodowego; do 1939 brała udział w działalności Narodowej Organizacji Kobiet. Fot. NAC/IKC, sygn. 1-A-1034
Otwarcie sesji budżetowej Sejmu w 1931 roku. W kuluarach: senatorowie BBWR Ludwik Józef Evert i Hanna Hubicka (pierwsza z lewej – lekarka, szefowa wydziału prasowego I Korpusu Polskiego na Wschodzie, była w POW, pracowała w Naczelnym Dowództwie WP, a następnie w Kancelarii Cywilnej Naczelnika Państwa,) oraz posłanki Maria Jaworska (pierwsza z prawej – sprawowała mandat w Sejmie II i III kadencji, w latach 1928–1935, z list BBWR z okręgu Lwów) i Zofia Moraczewska. Fot. NAC/IKC, sygn. 1-A-854-6
Zofia Moraczewska ok. 1937 r. Posłanka na Sejm Ustawodawczy z listy PPSD w Krakowie. Była wtedy jedyną kobietą w klubie Związku Polskich Posłów Socjalistycznych. Wystąpiła z interpelacją przeciw dyskryminacji kobiet. Głosowała za konstytucją marcową, za co otrzymała naganę partyjną – wystąpiła z klubu i PPS. W 1930 r. wybrana do Sejmu III kadencji z listy BBWR. Żona premiera RP i ministra, posła Jędrzeja Moraczewskiego. Współtworzyła Ligę Kobiet Polskich. Fot. Polona.pl, Domena publiczna, Wikimedia Commons
Irena Kosmowska – posłanka na Sejm Ustawodawczy oraz I i II kadencji (lata 1919–1931) jako działaczka PSL „Wyzwolenie”. Wraz z 10 posłami na Sejm Ustawodawczy z województwa lubelskiego była członkiem Wojewódzkiego Komitetu Obrony Narodowej w Lublinie w 1920 r. Była przeciwniczką dwuizbowego parlamentu. W 1930 r. została skazana na pół roku więzienia za wystąpienie przeciwko Józefowi Piłsudskiemu. Fot. NAC/IKC, sygn. 1-A-568.
Poseł Irena Kosmowska organizowała szkoły rolnicze, była sekretarzem Towarzystwa Kółek Rolniczych im. Staszica, działała w Komisji Tymczasowej Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych, POW i tajnej Lidze Kobiet Pogotowia Wojennego. W 1918 przystąpiła do PSL „Wyzwolenie” i była wiceministrem opieki społecznej. W 1931 – po zjednoczeniu ugrupowań ludowych – zasiadała we władzach Stronnictwa Ludowego. Redagowała „Zielony Sztandar” i wspierała Związek Młodzieży Wiejskiej RP. Fot. NAC/IKC, sygn. 1-A-569
Związek Parlamentarny Polskich Socjalistów. Posłowie Zygmunt Żuławski i Zofia Praussowa, inspektorka pracy i feministka. Do Sejmu I kadencji (1922–1927) wybrana z listy PPS, w Komisji Ochrony Pracy, Opieki Społecznej i Inwalidzkiej zajmowała się prawem dot. ochrony pracy, zatrudnienia kobiet i młodocianych. Do Sejmu II kadencji (1928–1930) weszła z listy krajowej PPS. Wraz z prosanacyjnymi posłami w 1928 r. opuściła klub i partię, założyli PPS – dawną Frakcję Rewolucyjną. Fot. NAC/IKC, sygn. 1-A-1133
Żona Ksawerego Praussa, ministra w rządzie Moraczewskiego – byli jednocześnie ona posłem, a on senatorem I kadencji z list PPS. Po kolejnej kadencji i rozwiązaniu Sejmu w 1930 r. Zofia Praussowa nie uzyskała już mandatu. Jej wnuczką jest Zofia Romaszewska. Kiedyś werbowała do I Brygady, działała w POW. W 1928 r. poparła przewrót Piłsudskiego i związała się z obozem pomajowym. Podczas II wojny była w ZWZ – AK, aresztowana przez Niemców, zmarła w obozie zagłady Auschwitz. Fot. NAC/IKC, sygn. 1-A-663
Janina Amelia Prystorowa z domu Bakun była posłanką na Sejm IV kadencji (1935–1938) z okręgu nr 47, obejmującego powiat Wilno (bez Nowej Wilejki) i Święciany. Żona ministra i premiera w II RP Aleksandra Prystora – początkowo członka PPS, czołowego polityka sanacji, bliskiego współpracownika Józefa Piłsudskiego z tzw. grupy pułkowników, posła BBWR III i senatora IV i V kadencji z OZN. Pracowała w MSZ i prowadziła działalność charytatywną. Była członkiem sejmiku wileńskiego. Fot. NAC/IKC, sygn. 1-A-665
Wanda Pełczyńska, publicystka i działaczka społeczna. Poseł na Sejm IV kadencji (1935–1938) II RR wybrana z listy BBWR. Pracowała w komisjach: oświatowej, pracy i spraw zagranicznych. Zdjęcie z 1936 roku, zamieszczone w „Sejm i Senat 1935–1940 IV kadencja”, nakładem Ksiegarni F. Hoesicka. Fot. Wikimedia
Halina Felicja Stęślicka – działaczka organizacji kobiecych, posłanka na Sejm I kadencji (1922-1927) z ramienia chadecji (była członkiem klubu Chrześcijańsko-Narodowego Stronnictwa Pracy, od 1925 r. w zarządzie Chrześcijańskiej Demokracji). Zasiadała w sejmowych komisjach Opieki Społecznej i Inwalidztwa oraz Zdrowia Publicznego. Była sekretarką w Podkomisji Konstytucyjnej ds. autonomii Śląska i uwzględnienia śląskich ustaw autonomicznych w ustawach ogólnopolskich. Fot. NAC/IKC, sygn. 1-A-722
Poseł Halina Śtęślicka, po mężu Kwiatkowska, działała też na rzecz tworzenie w województwie śląskim kolonii i ogródków działkowych oraz rozwoju pracy chałupniczej, która w czasach kryzysu gospodarczego była często jedyną możliwością zarobkowania dla kobiet. Od 1925 r.pracowała w Grupie Parlamentarnej Polsko-Francuskiej. Fot. NAC/IKC, sygn. 1-A-721
Eugenia Waśniewska z Zawodzińskich w 1929 r. Feministka, posłanka BBWR – Związku Pracy Obywatelskiej Kobiet na Sejm II kadencji (1928–1930) z okręgu Warszawa. Pracowała w komisji opieki społecznej i inwalidztwa. Powtórnie wybrana posłanką BBWR – ZPOK (III kadencja 1930–1935), zasiadała w komisjach konstytucyjnej i ochrony pracy. Działaczka Stowarzyszenia Kobiet Pracujących w Handlu i Biurowości oraz Równouprawnienia Kobiet. Po przewrocie majowym stanęła po stronie sanacji. Fot. NAC/IKC, sygn. 1-A-752a
Klub BBWR. Narady przed sesją sejmową, 1931 rok. Posłanki Maria Bałabanówna (nauczycielka, w latach 1918–1919 jako członkini Ochotniczej Legii Kobiet i Miejskiej Straży Obywatelskiej uczestniczyła w obronie Lwowa; posłanka III kadencji z okręgu Tarnopol, zasiadała w komisjach opieki społecznej i inwalidzkiej, gdzie była sekretarzem, oraz oświatowej) i Ludwika Wolska (feministka, artykułami w „Bluszczu” propagowała udział kobiet w wyborach, ich aktywność samorządową i polityczną).Fot. NAC/IKC, sygn. 1-A-1117
Otwarcie kursu w Organizacji Przysposobienia Wojskowego w Warszawie, 1934. Trzecia od lewej Zofia Berbecka – „Rodzina Wojskowa” i Polski Biały Krzyż, poseł III kadencji (od 1930, BBWR, pracowała w komisjach petycyjnej i wojskowej), a potem senator V kadencji (od 1938, OZN, komisje administracyjno-samorządowa i społeczna). Piąta od lewej Stefania Kudelska – Przysposobienie Wojskowe Kobiet, senator IV kadencji (od 1935 r.) i posłanka V (z nominacji prezydenta, BBWR i OZN). Fot. NAC/IKC, sygn. 1-W-2187a
Posiedzenie Przysposobienia Wojskowego Kobiet w Warszawie w kwietniu 1930 r. Widoczni m.in.: posłanka BBWR na Sejm III kadencji (1930–1935) Kazimiera Marczyńska (siedzi 3. z prawej) oraz senator III kadencji Kazimiera Grunertówna (siedzi 4. z prawej) – również BBWR, sanitariuszka w Legionach Polskich, działaczka Legii Kobiet, POW, Polskiego Białego Krzyża, Ligi Kobiet. Fot. NAC/IKC, Jarumski Leon, sygn. 1-W-2500
Zofia Daszyńska-Golińska, de domo Poznańska – ekonomistka, historyk gospodarki, socjolog, senatorka II kadencji z listy BBWR, zasiadała w komisjach zajmujących się polityka społeczną. Początkowo zafascynowana marksizmem, z czasem stała się wobec niego krytyczna. Działaczka Ligi Kobiet, walczyła o równouprawnienie, prawa polityczne i socjalne kobiet. Po przewrocie majowym związała się z sanacją, w poglądach ekonomicznych opowiadała się za interwencjonizmem państwowym. Fot. NAC/IKC, sygn. 1-A-970-1
Walne zebranie kobiecego koła Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej w Warszawie, 1936 rok. Druga od prawej: przewodnicząca Halina Maria (Helena) Jaroszewiczowa. W kampanii 1930 r. była w sztabie Komitetu Wyborczego Organizacji Kobiecych. Została posłanką na Sejm III kadencji z Grupy Kobiecej BBWR, działała w komisjach: budżetowej, ochrony pracy, opieki społecznej i inwalidów oraz regulaminowej i nietykalności poselskiej. W 1935 r. wybrana senatorem IV kadencji. Fot. NAC/IKC, sygn. 1-W-2849
Nowi senatorowie u prezydenta RP Ignacego Mościckiego, 1938 r. Druga od lewej Helena Antonina Sujkowska z Chmieleńskich (u jej rodziny często zatrzymywał się Józef Piłsudski). Działaczka kobieca, POW, podporucznik Wojska Polskiego. Z list PPS nie dostała się do Sejmu Ustawodawczego. W 1938 Mościcki powołał ją na senatora V kadencji, należała wtedy do Obozu Zjednoczenia Narodowego. Na zdjęciu też: ks. Ferdynand Machay, Bogusław Miedziński, Mościcki , gen. Aleksander Osiński. Fot. NAC/IKC, sygn. 1-A-1326
Dorota Kłuszyńska, z domu Pilcer – senator I (od 1925 r., w miejsce zmarłego Ksawerego Praussa), II i III kadencji (do 1935) z ramienia PPS, a potem Centrolewu. Po II wojnie posłanka na Sejm Ustawodawczy (od 1947, wstąpiła do PZPR) i Sejm PRL I kadencji (w 1952 uzyskała mandat, ale nie złożyła ślubowania, zmarła dwa dni po rozpoczęciu kadencji). Organizowała socjalistyczny ruch kobiecy w Polsce, pierwsze obchody Dnia Kobiet (1908). Broniła polskości Śląska Cieszyńskiego. Fot. NAC/IKC, sygn. 1-A-988
Anna Paradowska-Szelągowska – senator V kadencji (od 1938) z list Obozu Zjednoczenia Narodowego w Warszawie. Przewodnicząca Polskiego Zjednoczenia Kobiet Pracujących Zawodowo, działaczka międzynarodowego kobiecego ruchu zawodowego, członkini m.in. Zarządu Towarzystwa Wzajemnego Kredytu Królestwa Polskiego oraz Zarządu Spółdzielczego Banku Przemysłowców i Kupców, prokurent Banku Zjednoczonych Ziem Polskich w Warszawie. Fot. NAC/IKC, sygn. 1-D-2135a
Jadwiga Markowska – posłanka PPS na Sejm II kadencji (od 1928). W wyniku orzeczenia Sądu Najwyższego o ponownym rozdziale mandatów z list państwowych, jej mandat został unieważniony i wygasł 30 października 1929. Ponownie kandydowała w wyborach w 1930 roku z listy państwowej Centrolewu, lecz nie uzyskała mandatu. Była żoną przywódcy PPS Norberta Barlickiego, a potem działacza socjalistycznego Wincentego Markowskiego. Fot. Wikimedia Commons, Biblioteka Sejmowa, Domena publiczna
Regina Danysz-Fleszarowa – mianowana przez prezydenta Mościckiego senatorem IV kadencji (1935–1938). Krytyczna wobec władz OZN, zaangażowała się w tworzenie klubów demokratycznych i od 1939 należała do władz Stronnictwa Demokratycznego. Z wykształcenia geograf i geolog (na Sorbonie jako pierwsza Polka uzyskała doktorat z nauk geologicznych, pracowała u Eugeniusza Romera). Fot. Scriptor - Sejm i Senat 1935–1940, IV kadencja, nakładem księgarni F. Hoesicka, Warszawa, 1936, Domena publiczna, Wikimedia Commons
Władysława Macieszyna, z domu Srzednicka herbu Pomian, senator IV kadencji (1935-1938) z list BBWR. Kurier wywiadu 1 pułku Legionów, w II wojnie – głębokiego wywiadu AK. Ukończyła nauki polityczne w Krakowie, założyła Drużynę Strzelecką i struktury POW. Podczas I wojny pracowała w szpitalach. Jej mąż, ppłk dr Adolf Maciesza był posłem II kadencji (od 1928, zmarł w 1929). Fot. Scriptor - Sejm i Senat 1935–1940 IV kadencji, nakładem księgarni F. Hoesicka, Warszawa, 1936, Domena publiczna, Wikimedia Commons
Julia Kratowska, prezydent Mościcki powołał ją na senatora IV kadencji Sejmu (1935–1938). Pracowała w komisjach oświatowej, regulaminowej i społecznej. Działaczka niepodległościowa w czasie zaborów, wstąpiła do PPS, aresztowana i więziona w Warszawie, zbiegła do Galicji. Działaczka POW, w czasie wojny w 1920 r. pracowała w szpitalu. Od 1927 r. należała do BBWR. Fot. By Scriptor - Sejm i Senat 1935–1940, IV kadencja, nakładem księgarni F. Hoesicka, Warszawa, 1936, Domena publiczna, Wikimedia Commons
Jadwiga Dziubińska, posłanka na Sejm Ustawodawczy (1919-1920) z list PSL „Wyzwolenie” z okręgu włocławskiego. Pracowała w komisjach: oświaty, zdrowia i opieki społecznej. Współtworzyła ustawę o ludowych szkołach rolniczych i wiele z nich założyła, m.in. w Starym Brześciu. Działała też na rzecz repatriacji Polaków z Rosji. Autorka nowatorskich programów pedagogicznych, założyła też przed I wojną m.in. szkołę dla dziewcząt w Kruszynku. Fot. NAC/IKC, sygn. 1-N-2431
Ołena Lwiwna Kysiłewśka, znana także jako Helena Kisielewska (ukr. Олена Львівна Кисілевська) – ukraińska działaczka społeczna, dziennikarka i pisarka. Senator II i III kadencji Senatu RP (1928-1935) z ramienia Ukraińskiego Zjednoczenia Narodowo-Demokratycznego (UNDO). Wybrana z województwa lwowskiego. Była autorką szkicu w zbiorze Buczacz i Buczaczczyzna. Fot. Tadeusz i Karol Rzepeccy, Sejm i Senat 1928 - 1933, Poznań 1928, Domena publiczna, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=29600155
Posiedzenie klubu BBWR w Sejmie, 26 listopada 1931 r. Na zdjęciu m.in. Janina Kirtiklisowa (zasiadała w komisjach: emigracyjnej, opieki społecznej oraz morskiej. W 1931 pod zarzutem nadużyć finansowych została wykluczona ze Związku Pracy Obywatelskiej Kobiet. 10 grudnia 1931 złożyła mandat poselski), Eugenia Waśniewska, Zofia Moraczewska, Maria Jaworska (posłanka II i III kadencji. Po 1945 pozostała we Lwowie, uczyła dzieci polskiego), Halina Jaroszewiczowa. Fot. NAC/IKC, sygn. 1-A-1113-1
