Bazylika katedralna św. Franciszka Ksawerego w Grodnie – pierwotnie kościół jezuitów, od 1782 kościół farny, od 1991 katedra diecezji grodzieńskiej. Fot. Beata Zubowicz
Zamek w Mirze na Białorusi, w 2000 r. wpisany na listę dziedzictwa UNESCO. Zbudował go starosta brzeski i kowieński Jerzy Illinicz (XV-XVI w.), w 1568 r. przeszedł w ręce książąt Radziwiłłów. Doszło tu do bitwy Polaków z Rosjanami w obronie Konstytucji 3 Maja. W epoce napoleońskiej zamek opuszczony, w końcu XIX w. znów zamieszkany. Trafił do rodzi-ny Światopełk-Mirskich, która miała go do 1939 r. Fot. Вадзім Новикаў - Praca własna, CC BY-SA 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=21832668
Nawet na Białorusi budzi kontrowersje odbudowa Starego Zamku w Grodnie. Na podstawie szkicu z ok. 1600 roku stworzyli projekt, który z oryginalnym budynkiem ma niewiele wspólnego. Prace prowadzi zwyczajna firma budowlana i wykorzystuje współczesne cegły. Na zastrzeżenia Białoru-sini odpowiadają: „To się otynkuje na biało”. Widok na stary zamek w Grodnie od strony nowego. Fot. A Kostichev – praca własna, CC BY-SA 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=22497386
Pałac Ogińskich w Zalesiu. W drugiej połowie XIX wieku opuszczony, niszczał. Duże zasługi w ratowaniu pałacu i parku położyła ostatnia ich właścicielka Maria Żebrowska. Po przebudowie urządziła w pałacu letnisko. Pałac przetrwał II wojnę światową i czasy radzieckie. Do dziś zachowała się również lipowa aleja wio-dąca do pałacu oraz niektóre fragmenty parku w stylu angielskim oraz półokrągła altanka w stylu romantycznym. Fot. Beata Zubowicz
Pałac Ogińskich w Zalesiu. Od 2009 roku majątek należy do władz rejonu smorgońskiego, które w ramach transgranicznego projektu „Łotwa-Litwa-Białoruś” w latach 2011–2015 przeprowadziły prace restauracyjne. Przeznaczono na nie 212 tys. euro ze środków Komisji Europejskiej oraz 25 tys. euro ze środków białoruskich władz lokalnych. Fot. Beata Zubowicz
Tablica na domu w mieście Głębokie, upamiętniająca Tadeusza Dołęgę-Mostowicza. Fot. Beata Zubowicz
Ruiny zamku w Krewie. Zamek bardzo ucierpiał podczas I wojny światowej, ponieważ przez 3 lata stał na linii frontu. 21 lipca 1917 roku został prawie całkowicie zburzony przez rosyjski ostrzał artyleryjski. W latach 1929-1930 władze polskie zaczęły prace konserwatorskie. Za czasów sowieckich zamek ulegał zniszczeniu. W 2017 r. rozpoczęto restaurację wieży książęcej. W 2018 r. zainicjowano akcję zbiórki kamieni potrzebnych na odbudowę. Fot. Beata Zubowicz
Ruiny zamku w Krewie. To tu w 1385 roku podpisana została unia między Polską a Litwą, w wyniku której Jagiełło dostał polską koronę.Fot. Beata Zubowicz
Ruiny zamku w Krewie. Fot. Beata Zubowicz
Bazylika katedralna św. Franciszka Ksawerego w Grodnie – pierwotnie kościół jezuitów, od 1782 kościół farny, od 1991 katedra diecezji grodzieńskiej. Fot. Beata Zubowicz
Grodno – dworek Elizy Orzeszowej, dziś muzeum działające w dwudziestoleciu międzywojennym, ponownie otwarte w 2001 r. Fot. Beata Zubowicz
Kościół bernardynów w Grodnie. Wybudowany w latach 1595–1617. Fot. Beata Zubowicz
Nawet na Białorusi budzi kontrowersje odbudowa Starego Zamku w Grodnie. Na podstawie szkicu z ok. 1600 roku stworzyli projekt, który z oryginalnym budynkiem ma niewiele wspólnego. Prace prowadzi zwyczajna firma budowlana i wykorzystuje współczesne cegły. Na zastrzeżenia Białoru-sini odpowiadają: „To się otynkuje na biało”. Fot. удзельнік Павел Петро - Уласны файл, Public Domain, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=17673315
Zamek około 1600 roku na rycinie Makowskiego. Fot. Tomasz Makowski, Domena publiczna, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=22105321
Projekt odbudowy zamku z lat 30. XX wieku. Fot. autor nieznany - IS PAN 0000155385, Domena publiczna, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=57304508
Grodno – ulice w centrum są przykładem złej rewitalizacji miast. Fot. Beata Zubowicz
Grodno – centrum jest przykładem złej rewitalizacji miast. Fot. Beata Zubowicz
Grodno – ulice w centrum są przykładem złej rewitalizacji miast: wyburzono kilkadziesiąt kamienic, by uzyskać szerokie prospekty i gigantyczny plac. Fot. Beata Zubowicz
Na lotnisku w Mińsku wiszą banery reklamujące zamki w Mirze i Nieświeżu – te dwie słynne rezydencje Radziwiłłów zostały odnowione dekadę temu dzięki środkom z budżetu państwa białoruskiego. Zamek w Nieświeżu był rezydencją rodu Radziwiłłów. Fot. disp-dme - http://disp-dme.livejournal.com/92177.html#cutid1, CC BY-SA 2.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=25966334
Zamek w Nieświeżu przed 1939. Fot. A. Abuchoŭski (А. Абухоўскі) - IS PAN R0000030567. Pol-ska w Krajobrazie i Zabytkach. Tom II. Warszawa, 1930. S. 310., Domena publiczna, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=16294523
Białorusini w latach 90. sami odbudowali dwór Mickiewiczów w Zaosiu (na zdjęciu w 2012 r.). Choć Mickiewicz pisał po polsku, jest postrzegany jako bohater historii i kultury białoruskiej. Dwo-rek Mickiewiczów w Zaosiu (2012 r.) Fot. Арцём Аблажэй - Praca własna, CC BY-SA 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=21067408
Dworek Mickiewiczów w Zaosiu na grafice Napoleona Ordy. Fot. http://www.pinakoteka.zascianek.pl/Orda/Orda_Minsk.htm, Domena publiczna, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=2260681
Trwają prace przy odbudowie dworu Napoleona Ordy w Worocewiczach. W Polsce Orda jest mało pamiętany, a był to wybitny grafik, autor tysiąca rysunków różnych zabytkowych miejsc, które często są jedynym źródłem dokumentującym ich wygląd. Fot. Мікола Кузіч (http://forum.globus.tut.by/viewtopic.php?p=75480#75480) - http://forum.globus.tut.by/viewtopic.php?p=48825&sid=27f4233cfb4756cc898bdef6ff24b52b, CC BY-SA 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=46325702
Choć sam uznawał się za Polaka, na Białorusi Napoleon Orda uważany jest za Białorusina – jego dzieła trafiły na ich banknoty i znaczki pocztowe. Na zdjęciu Muzeum w Worocewiczach: skrzynia znaleziona w piwnicy dworu Orda, a na ścianie litografia z 1860 r. przedstawiająca dwór Ordów (opisany w Dziejach rezydencji, nie zachował się i jest zgodnie z nią odbudowywany). Fot. Мікола Кузіч (http://forum.globus.tut.by/viewtopic.php?p=75480#75480), CC BY-SA 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=46325
Odbudowano również dwór Kościuszków w Mereczowszczyznie, w tym wypadku dzięki wsparciu USA. Fot. Viktar Palstsiuk - Praca własna, CC BY-SA 4.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=50650660
Białorusini odbudowali też dwór rodzinny Feliksa Dzierżyńskiego pod Mińskiem. Na Białorusi jest uważany za bohatera, bo tam wciąż istnieje KGB, a on zakładał organy bezpieczeństwa bolszewic-kiej Rosji. W Mińsku ma trzy pomniki, jeden odsłonięto niedawno. Jego popiersie stoi też przed zrekonstruowanym w Dzierżynowie, a niedaleko KGB założyło swój ośrodek szkoleniowy. Fot. Robert Danieluk - Praca własna, CC BY-SA 4.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=3342727
Białoruś – w poszukiwaniu swoich bohaterów
Historia Wielkiego Księstwa Litewskiego została przez Białorusinów oswojona, wielkie rody uznane za „nasze”.
