23 września 1939 Szpilman grał „na żywo” w ostatniej audycji Polskiego Radia utwory Chopina. Chwilę później niemieckie bomby spadły na elektrownię warszawską i rozgłośnia zamilkła. Sześć lat później pierwsza emisja Polskiego Radia zaczęła się od tych samych utworów granych przez Szpilmana. Na zdjęciu pianista w sierpniu 1946 z naczelnikiem Wydziału Muzycznego PR Romanem Jasińskim, w siedzibie rozgłośni w Alejach Ujazdowskich 31, w pałacu Róży Czetwertyńskiej. Fot. PAP/Stanisław Dąbrowiecki
Przedwojenna siedziba Polskiego Radia przy ul. Zielnej 25, w której pracował Władysław Szpilman. Fot. NAC/IKC, sygn. 1-K-1341-9
W 1931 roku uzyskał stypendium w Akademii Sztuk w Berlinie, gdzie studiował grę na fortepianie u Artura Schnabla i Leonida Kreutzera oraz kompozycję u Franza Schrekera. Tam skomponował swoje pierwsze utwory. W 1933 roku atmosfera potęgującego się narodowego socjalizmu w Niemczech skłoniła go do powrotu do kraju. Władysław Szpilman (z prawej) w marcu 1939 r. W Warszawie, wraz z oficerem Wojska Polskiego. Fot. PAP / DPA
Władysław Szpilman i Bronisław Gimpel, czyli duet światowej sławy kompozytora i pianisty oraz skrzypka w lutym 1948 roku w Warszawie. Współpracę nawiązali już w 1934 roku, po 1945 grywali razem muzykę kameralną (z przerwą 1948-56). W 1963 stworzyli razem z trzema innymi muzykami Kwintet Warszawski, z którym koncertowali na całym świecie. Fot. PAP
Fragment elewacji kamienicy przy ul. Targowej 18 w Sosnowcu, w której się 5 grudnia 1911 urodził się Szpilman (w oknach fototapety Szpilmana i jego matki). Był najstarszym dzieckiem Samuela (Szmula) Szpilmana i Edwardy (Estery) z domu Rappaport. Miał brata Henryka i dwie siostry: Reginę i Halinę. Fot. operomania - Praca własna, CC BY-SA 4.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=57056337
Tablica pamiątkowa na budynku, ufundowana w 2007 r. Fot. operomania - Praca własna, CC BY-SA 4.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=57056339
W 1940 rodzina Szpilmanów znalazła się w utworzonym przez Niemców getcie warszawskim. Rodzinę utrzymywał początkowo z grania w kawiarniach i salkach koncertowych getta. Potem pracował jako robotnik budowlany. Na zdjęciu budowa murów getta na ulicy Świętokrzyskiej (sierpień 1940. Fot. United States Holocaust Memorial Museum, Domena publiczna, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=2234856
W 1942 stracił całą rodzinę, sam zaś dzięki pomocy żydowskiego policjanta, który zmusił go do ucieczki z Umschlagplatzu, uniknął deportacji do obozu zagłady w Treblince. Po tzw. aryjskiej stronie Warszawy był ukrywany aż do wybuchu powstania 1 sierpnia 1944 r. przez przyjaciół, m.in. Andrzeja Boguckiego (na zdjęciu z prawej, wraz z Ttadeuszem Olszą w skeczu "Dodatki Pata" w kabarecie "Małe Qui Pro Quo" w Warszawie, luty 1939). Fot. NAC/IKC, Stanisław Brzozowski, sygn. 1-K-11320-2
W 1946 r. opublikowano autobiograficzną książkę Szpilmana pt. „Śmierć miasta”, w opracowaniu Jerzego Waldorffa, ale została ocenzurowana (opisywała bowiem m.in. „dobrego wroga” pomagającego muzykowi). W 1950 r. na kanwie wspomnień powstał film „Miasto nieujarzmione (Robinson warszawski)”, ale też odbiegające od pierwowzoru. Na zdjęciu: Szpilman w Muzeum Powstania Warszawskiego (fragment wystawy). Fot. Adrian Grycuk - Praca własna, CC BY-SA 3.0 pl, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=19765596
Po wojnie Szpilman wrócił do pracy w Polskim Radiu. Skomponował ponad 500 piosenek (m.in. „W małym kinie”), muzykę do filmu „Zadzwońcie do mojej żony”, wiele słuchowisk dla dzieci i sygnał do Polskiej Kroniki Filmowej. Reaktywował i prezesował Związkowi Polskich Autorów i Kompozytorów. W 1961 stworzył Międzynarodowy Festiwal Piosenki w Sopocie., co przysporzyło mu problemów. Na zdjęciu Szpilman (w centrum) podczas Festiwalu Piosenki Żołnierskiej Kołobrzeg, czerwiec 1965 r. Fot. Romuald Broniarek / Forum
W końcu w 1963 stworzył Kwintet Warszawski (m.in. z Gimplem), z którym do 1986 dał ponad 2000 koncertów na całym świecie. Na zdjęciu Szpilman gra w studiu telewizyjnym zainstalowanym w gmachu Związku Nauczycielstwa Polskiego, a nadającym programy dla zwiedzających wystawę „Radio w walce o pokój i postęp”. To jeszcze 1951 roku. PAP/Stanisław Dąbrowiecki
W 1950 poślubił lekarkę Halinę Szpilman z Grzecznarowskich w środku, 1928–2020), córkę Józefa Grzecznarowskiego, działacza socjalistycznego, posła na Sejm i prezydenta Radomia. Mieli dwóch synów: Andrzeja (po lewej) i Krzysztofa (po prawej). Fot. Dimitrios Kambouris/WireImage/Getty Images
Władysław Szppilman doczekał się wnuków, którymi bardzo się cieszył. Zmarł 6 lipca 2000 roku. Beverly Detroit / Entertainment Pictures / Forum
Dopiero w 1998 r. syn Andrzej Szpilman wydał wspomnienia ojca w poprawionej i uzupełnionej wersji, pod tytułem „Pianista” (niemieckie wydawnictwo Ullstein). Książka szybko została przetłumaczona na dziesiątki języków i zajmowała pierwsze miejsca na listach bestsellerów w wielu krajach. Na zdjęciu Covent Garden w Londynie. Fot. Andrew Stuart - PA Images / PA Images via Getty Images
Na podstawie książki w 2002 Roman Polański (po prawej) wyreżyserował „Pianistę” (główna rola Adrien Brody, stoi po lewej), nagrodzonego m.in. Złotą Palmą na Festiwalu Filmowym w Cannes (2002) i trzema Oscarami (2003) w USA. Fot. Reuters Photographer / Reuters / Forum
„Pianista” został zaadaptowany przez scenarzystę Ronalda Harwooda oraz nakręcony z międzynarodową obsadą. Film wzbudził kontrowersje, zbierając przeważnie pozytywne recenzje w Stanach Zjednoczonych, lecz otrzymując zarazem negatywne oceny we Francji oraz w Polsce. Recenzenci krytykowali go za akademicki styl oraz powściągliwość w ukazaniu skutków Zagłady Żydów, natomiast inni chwalili go za i pozbawione melodramatyzmu ujęcie Szoah. Fot. Beverly Detroit / Entertainment Pictures / Forum
Tytułową rolę Władysława Szpilmana odegrał Adrien Brody, natomiast w rolę Wilma Hosenfelda wcielił się Thomas Kretschmann. Fot. Focus Features / Entertainment Pictures / Forum
Pianista zdobył szereg nagród i wyróżnień, między innymi Złotą Palmę dla najlepszego filmu na Festiwalu Filmowym w Cannes, trzy Oscary (za reżyserię, scenariusz i główną rolę Władysława Szpilmana dla Adriena Brody’ego) oraz siedem Cezarów. Fot. Rights Managed / Mary Evans Picture Librar / Forum
„Pianista” odniósł również sukces komercyjny: przy budżecie 35 milionów dolarów zarobił na całym świecie ponad 120 milionów dolarów. Fot. Rights Managed / Mary Evans Picture Librar / Forum
W 2011 r. imię Władysława Szpilmana otrzymało studio koncertowe na parterze gmachu Polskiego Radia w al. Niepodległości 77/85. A zdjęciu Szpilman w 19991 r. w swoim domu. Fot. Aleksander Keplicz / Forum
„Pianista” - historia prawdziwa. Filmowe i rzeczywiste losy Władysława Szpilmana
