Tadeusz Tański (1892 w Moskwie – 1941 w Auschwitz-Birkenau) przed I wojną światową studiował na École supérieure d’électricité w Paryżu. Następnie konstruował dla firm francuskich i brytyjskich silniki lotnicze. W 1916 r. zbudował największy na świecie 12-cylindrowy silnik o mocy 520 KM do wodnopłatowców, dwa lata później silnik gwiazdowy do lekkich samolotów. W 1919 r. powrócił do Polski i rozpoczął pracę w Sekcji Samochodowej Ministerstwa Spraw Wojskowych (CWS). fot. NAC/IKC, sygn. 1-G-468
Od 1922 roku pracował w Centralnych Warsztatach Samochodowych, gdzie ściągnął go dyrektor Kazimierz Meyer. Tu w 2 lata skonstruował pierwszy polski samochód osobowy CWS. Opóźnienia spowodowane przez Ministerstwo Spraw Wojskowych sprawiły, że auto dopuszczono do produkcji dopiero pod koniec lat 20. XX wieku. Na zdjęciu CWS wykonany całkowicie w Wojskowych Zakładach Inżynierii, pokazany w październiku 1930 r. na konkursie samochodów Automobilklubu Polskiego w Warszawie. Fot. NAC, IKS, sygn. 1-S-2855-2
CWS T-1 był wygodny. Jego długość wynosząca 5 metrów sprawiała, że można było zamontować trzy rzędy siedzeń, wersja kareta (na zdjęciu) miała ich siedem... Fot. Domena publiczna, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=400902
... a CWS T-1 Torpedo (na zdjęciu) miał zdejmowany dach. Istniały tez wersje: berlina (z nadwoziem zamkniętym dwudrzwiowym), fałszywy kabriolet (nadwozie zamknięte dwudrzwiowe) i lekki ciężarowy (dwudrzwiowa kabina, część towarowa do zabudowy jako pick-up lub furgonetka). Fot. Domena publiczna, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=400907
Prezes Automobilklubu Polskiego hrabia Karol Roger Kajetan Maria Raczyński dekoruje samochód CWS podczas konkursu piękności aut w parku im. Ignacego Jana Paderewskiego w Warszawie, maj 1931 r. Fot. NAC/IKC, Jan Binek, sygn. 1-S-2856-3
CWS T-1 używane były także w Wojsku Polskim. Miały wtedy wyposażenie dodatkowe, m.in. pręt na proporzec (na błotniku), skrzynkę na granaty ręczne i uchwyt na 2 karabiny, dodatkowy – obok elektrycznego – pneumatyczny sygnał dźwiękowy, czekanik i łopatę, podnośnik o udźwigu 2 ton, linę stalową pociągową. Na zdjęciu w CWS T-1 kierownictwo ćwiczeń wojskowych zorganizowanych w Święto Żołnierza, 15 sierpnia 1932. Fot. NAC/Archiwum fotograficzne Narcyza Witczaka-Witaczyńskiego, sygn. 107-464-22
Ostatnie CWS T-1 opuściły fabrykę w 1931 r. Nieliczne przetrwały wojnę. Byż może jest kilka egzemplarzy na terenie byłego ZSRR i jeden sprowadzony do Francji, do rezydencji książąt Sanguszków w 1937 roku. Po 2012 roku pasjonat motoryzacji Ludwik Rożniakowski skonstruował w Wejherowie replikę, na podstawie zachowanej dokumentacji, wersji torpedo, pomalowaną w barwy biało-czerwone. Fot. Artur Andrzej - Praca własna, CC BY-SA 4.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=35920423
Powstała także replika prototypowej wersji CWS T-1 w kolorze czarnym – na zdjeciu podczas Defilady Wojskowej w Alejach Ujazdowskich w Święto Wojska Polskiego w 2014 roku. Fot. Mateusz Włodarczyk - www.wlodarczykfoto.pl - Praca własna, CC BY-SA 4.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=34806809
Wcześniej, w 1920 roku, Tadeusz Tański skonstruował pierwszy polski samochód pancerny – Ford FT-B (na zdjęciu obok swego konstruktora), oparty na podwoziu Ford T i zbudowany w serii kilkunastu sztuk. Wynalazca ukończył projekt na przełomie maja i czerwca, prototyp zbudował w ciągu kolejnych dwóch tygodni, a po kilku kolejnych dniach pierwsze dwa pojazdy wysłał na front. Wzięły udział w wojnie polsko-bolszewickiej. Fot. Wikipedia Commons/"Tygodnik Ilustrowany" nr 17/1929, 24 April 1929, Domena publiczna
Pancerny Ford FT-B. Po wojnie z bolszewikami jego twórca przeszedł do firmy Stowarzyszenie Mechaników Polskich z Ameryki w Pruszkowie, aby projektować traktory i ciężarówki. Miał na koncie wiele wynalazków i konstrukcji, w tym CWS T-1. Po klęsce w wojnie obronnej 1939 zaangażował się w działalność konspiracyjną. 3 lipca 1940 roku został aresztowany przez Niemców i wywieziony do KL Auschwitz, gdzie 23 marca 1941 roku został zamordowany. Fot. Wikimedia Commons/"Auto" nr 8/1928, Public Domain
Nie dbał o pieniądze, karierę, ani wygląd. Zawstydzał inżynierów z USA. Nie szedł na kompromisy. Tadeusz Tański i jego CWS T-1
