Tannenberg-Denkmal to nieistniejące już mauzoleum marszałka Paula von Hindenburga, położone pomiędzy Olsztynkiem i Sudwą. Widok mauzoleum Tannenberg Denkmal z samolotu Luftwaffe, 1944 r. Fot. Bundesarchiv Bild 101I-679-8187-31, Tannenberg-Denkmal,Luftaufnahme
W styczniu 1945 r., gdy wojska radzieckie wkroczyły do Prus Wschodnich, Niemcy wywieźli szczątki von Hindenburgów, a kilka dni później pomnik został wysadzony w powietrze przez wycofujący się Wehrmacht. Tu: widok z fragmentem cmentarza żołnierzy rosyjskich. Fot. Hugo Jaeger/Timepix/The LIFE Picture Collection via Getty Images
Nierozszabrowane resztki stały jeszcze do 1949, kiedy rozpoczęto definitywną rozbiórkę. Płyty granitowe posłużyły m.in. do budowy Pomnika Wdzięczności Armii Czerwonej (obecna nazwa: Pomnik Wyzwolenia Ziemi Warmińsko-Mazurskiej) w Olsztynie oraz schodów pomiędzy poziomem ulicy a parterem gmachu Komitetu Centralnego PZPR. Usuwanie ruin trwało do lat 80. XX wieku, kiedy to praktycznie wszystkie ślady pomnika zniknęły. Na zdjęciu Dom Partii w latach 60.Fot. Jacoby/Ullstein Bild via Getty Images
Kilka pozostałości konstrukcji można nadal zobaczyć, jak np. doskonale zachowanego rzeźbionego lwa autorstwa Michelangelo Pietrobelliego, który niegdyś był zwieńczeniem ośmiometrowej piramidy, postawionej w odległości 300 m od mauzoleum, ku pamięci poległych żołnierzy 147. Pułku Piechoty. W 1993 r. znaleziono go w jednym z posowieckich koszar. Obecnie znajduje się na rynku przy ratuszu pobliskiego Olsztynka. Fot. Werdersen - Praca własna, CC BY-SA 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=194595
Tannenberg-Denkmal został wybudowany w latach 1924–1927 jako pomnik żołnierzy poległych podczas bitwy pod Tannenbergiem w sierpniu 1914, w której Niemcy zwyciężyli Rosjan. Miał plan ośmiokąta, osiem granitowych wież wysokości 23 m, mur – 6 m. Ogromna budowla przypominała krzyżacki zamek. Na środku dziedzińca był grób 20 nieznanych żołnierzy niemieckich, z drewnianym krzyżem wysokości 12 m. Zdjęcie wykonane ok. 1931 z pokładu Zeppelina. Fot. The Print Collector / Getty Images
Do Tannenberg-Denkmal przyjeżdżało coraz więcej ludzi. Hindenburg w 1933 jako prezydent powołał Adolfa Hitlera na stanowisko kanclerza Rzeszy, a naziści uczynili z tego miejsca symbol chwały oręża niemieckiego. W sierpniu 1933 odbyła się tutaj wielka impreza patriotyczna, na którą przybyli przywódcy Rzeszy. Na zdjęciu kanclerz Adolf Hitler, prezydent von Hindenburg i minister Hermann Goering na zgromadzeniu pruskim pod pomnikiem. Fot. Historica Graphica Collection / Heritage Images / Getty Images
Reichspräsident Hindenburg był uwielbiany przez Niemców i otaczany kultem. Kiedy zmarł w 1934 r., jego trumna, wraz ze szczątkami zmarłej w 1921 r. na raka żony Gertrudy, zostały złożone w Tannenberg-Denkmal - najpierw, przejściowo w wieży drugiej, która miała być poświęcona wysiłkom narodu niemieckiego podczas I wojny światowej. Mimo, że chciał zostać pochowany na jego rodzinnej działce w Hanowerze. Fot. Ullstein Bild via Getty Images
Pułkownik Oskar von Hindenburg z rodziną i biskupem D. Dohrmannem na pogrzebie feldmarszałka i prezydenta Rzeszy 7 sierpnia 1934 roku. Fot. Walter Gircke/Ullstein Bild via Getty Images
Pogrzeb prezydenta RHindenburga 7 sierpnia 1934, udziałem najwyższych władz niemieckich i przedstawicielstw zagranicznych, był największą uroczystością w dziejach pomnika. Przy dźwiękach dzwonów i huku salw armatnich trumna wjechała na dziedziniec maauzoleum. Fot. Ullstein Bild via Getty Images
Hitler, obecny na pogrzebie, wygłosił mowę pożegnalną używając w teatralnym geście górnolotnych słów: "Toter Feldherr, geh' ein In Walhalla!" (Wodzu naczelny, zmierzaj ku Walhalli). Fot. Daily Mirror/Mirrorpix via Getty Images
Po śmierci Hindenburga Hitler mógł przejąć władzę absolutną jako Fuehrer (przywódca) i kanclerz Niemiec. Fot. Historica Graphica Collection / Heritage Images / Getty Images
Trumnę z feldmarszałkiem umieszczono w jednej z wież. Adolf Hitler nakazał zaś wtedy przeprojektowanie pomnika i przemianowanie go na „Reichsehrenmal Tannenberg” (Pomnik Rzeszy Tannenberg/Miejsca Pamięci Tannenberg/Mauzoleum Hindenburga). Fot. Walter Gircke/Ullstein Bild via Getty Images
Życzenie Hitlera zostało spełnione. Po uroczystościach pogrzebowych sam Furer nakreślił plany przebudowy pomnika. Fot. Keystone-France/Gamma-Keystone via Getty Images
Cały dziedziniec obniżono o 2,5 metra, zlikwidowano wielki krzyż i mogiłę nieznanych żołnierzy na środku dziedzińca. Plac wyłożono kamiennymi płytami, do wież prowadziły kamienne schody, dziedziniec nabrał amfiteatralnego wyglądu. Również w tym czasie przebudowano 5. wieżę uwzględniając w niej grobowiec Hindenburga i jego żony Gertrudy z domu Sterling. Fot. Ullstein Bild via Getty Images
Specjalnym dekretem Hitler podniósł obiekt do rangi "Pomnika Chwały Rzeszy". Był jedynym, który otrzymał takie miano. Przebudowę zaprojektowała firma architektoniczna Krügerów w Berlinie, nawiązując do układu brytyjskiego Stonehenge. Fot. Getty Images
Walter i Johannes Krüger za gówną część gigantycznego pomnika przyjęli Wieżę Hindenburga z ogromnymi figurami żołnierzy niemieckich na wejściu. Nad wejściem umieszczono olbrzymi kamień (symbolicznie z Królewca), na którym wyryto imię feldmarszałka. Kamień był tak duży, że mosty kolejowe musiały zostać wzmocnione, aby ułatwić jego transport. Fot. Presse-Illustrationen Heinrich Hoffmann, Published by: 'B.Z.' 26.09.1935/arch. Ullstein Bild via Getty Images
Na straży wejścia do grobowca Hindenburga wykuto dwóch czterometrowych kamiennych żołnierzy. Przy ścianie za sarkofagami stały dwa krzyże połączone ramionami, na których wypisano ulubione motta feldmarszałka: "Miłość jest wieczna" oraz "Bądź wiernym aż do śmierci". Jego posąg z ciemnozielonego porfiru, autorstwa Friedricha Bagdonsa, dominował w Hall of Honor urządzonej w wieży nad grobem. Ważył 25 ton, a przywieziono go z Bawarii. Fot. Getty Images
2 października 1935 obyła się uroczystośc ponownego pochówku Hindenburga w nowej krypcie. Wehrmacht uhonorował swojego starego marszałka polnego w wielkiej paradzie żałobnej na polach bitew pod Tannenbergiem. Fot. Getty Imagesła się uroczystośc ponownego pochówku Hindenburga w nowej krypcie. Wehrmacht uhonorował swojego starego marszałka polnego w wielkiej paradzie żałobnej na polach bitew pod Tannenbergiem. Fot. Getty Images
3 sierpnia 1944 w mauzoleum pochowano gen. Kortena, zmarłego wskutek obrażeń odniesionych w zamachu na Hitlera w Wilczym Szańcu. Fot. Ullstein Bild via Getty Images
Przez cały okres panowania Hitlera Tannenberg-Denkmal był uważany za najważniejszą narodową świątynię i pielgrzymowały do niego miliony Niemców, a sam Führer życzył sobie być tu pochowanym. Historia zdecydowała inaczej i dziś na zrównanym z ziemią miejscu niedoszłego mauzoleum Hitlera rosną krzaki. Fot. Ullstein Bild via Getty Images
Pod koniec wojny Hitler nakazał ekshumację ołowianych trumien Hindenburga i jego żony. Przeniesiono ich do bunkra pod Berlinem, potem do kopalni soli w Turyngii, wraz ze szczątkami cesarza Wilhelma I i króla Fryderyka II. Trumny odkryli żołnierze US Army wiosną 1945 i przenieśli do piwnic zamku Marburg. W sierpniu 1946 r., 20 miesięcy po usunięciu z Tannenberg Memorial, Amerykanie pochowali Hindenburgów w kościele św. Elżbiety w Marburgu. Fot. Ullstein Bild via Getty Images
Mauzoleum Tannenberg koło Olsztynka wysadzili Niemcy. Po wojnie z kamienia zbudowano Dom Partii w Warszawie
