Tatry, Hala Gąsienicowa, 1961. Taternicy wiążą się liną. Fot. Bogdan Łopieński/Forum
Kuriozalna moda górska nie dotyczyła tylko kobiet. Gdy dziewczyny chodziły w krynolinach, panowie chodzili w długich spodniach, surdutach, czy pantoflach. Wreszcie weszły te słynne pumpy, które zaczęto produkować z myślą o kobietach, a korzystali z nich również mężczyźni. Pojawiły się pierwsze worki, przypominające dzisiejsze plecaki. Na zdjęciu Tatry Zachodnie we wrzesień 1947. Turyści podczas wspinaczki w Dolinie Kasprowej. Fot. PAP
Wspinaczka wysokogórska w Tatrach, 1938 rok. Fot NAC/IKC, sygn.. 1-S-3383-4
1956. Wspinaczka tatrzańska. Edward Falkowski / Forum
1956. Wspinaczka tatrzańska. Edward Falkowski / Forum
Morskie Oko, Tatry, 1956. Grupa taterniczek odpoczywa po wspinaczce. Fot. Edward Falkowski / Forum
A wszystko zaczęło się ponad 100 lat temu. Wanda Herse (1885-1954) w 1902 roku dokonała symbolicznego wyczynu: ¬weszła na niedostępną skałę – Mnicha. Prywatnie kierowała domem mody Herse w Warszawie, sama nosiła męskie stroje i fryzury. Podczas wojny z bolszewikami zorganizowała pociąg sanitarny. Jej pasą były taternictwo, wioślarstwo i fotografia. Zdjęcie z 1910 roku. Fot. printscreen z https://www.facebook.com/hersepl
Helena Dłuska (z lewej, była siostrzenicą Marii Skłodowskiej-Curie) i jej kuzynka Irena Pawlewska przed starym schroniskiem w Morskim Oku, w drodze na Mięguszowiecką Grań. 1908 roku weszły same na Szczyrbski Szczyt, były uznane przez środowisko taternickie. Dłuska wyemigrowała potem do USA i mając 29 lat, w 1921 r. popełniła samobójstwo. Fot. archwium Józef Nyka, wydawnictwo Górska Biblioteka Historyczna, zeszyt 25, Felicja Panak: Irena Pawlewska-Szydłowska 1892 - 1982, Warszawa 2008
Wanda Jerominówna (1988-1944) – jedna z najwybitniejszych wspinaczy przed I wojną światową. Jako pierwsza weszła na Igłę w Żabiem (obecnie Apostoł I w Grani Apostołów) – później turnię tę nazwano jej imieniem (niem. Wandaturm; węgier. Wanda-torony). Opowiadano, że była zaręczona z kompozytorem Mieczysławem Karłowiczem, który zginął w Tatrach. Nigdy nie wyszła za mąż. Fot. printscreen ze strony https://www.facebook.com/polskiegory.info/photos/a.472064696161403/1406336422734221
Siostry Skotnicówny w Tatrach w 1928 roku. Rok później 18-letnia Marzena i 16-letnia Lidia poniosły śmierć, próbując pokonać południową ścianę Zamarłej Turni. Zobaczył przed sobą bardziej doświadczonych kolegów i, jak sugerowano, chciały wykazać się przed nimi umiejętnościami. Skończyło się tragicznie. W starszej z sióstr kochał się poeta i pedagog Julian Przyboś, co kodbiło się pewnym skandalem. Po śmierci Marzeny poświęcił jej wiersz „Z Tatr”. Fot. archiwum Muzeum Tatrzańskiego, materiały prasowe
Zofia Krókowska (1903-1928; filolog klasyczny, harcmistrzyni) uczestniczyła w wielu pierwszych wejściach i specjalizowała się w trudnych wyprawach zimowych. Wraz z Jadwigą Honowską (1904–1928, matematyczka) stworzyły jeden z pierwszych w Polsce zespołów kobiecych. Zginęły podczas przejścia południowej ściany Ostrego Szczytu. Po pokonaniu głównych trudności, jedna z taterniczek odpadła od ściany, co wyrwało hak asekuracyjny. Fot. Harcerski Słownik Biograficzny tom III s. 249, Domena publiczna, Wikipedia
Jadwiga Roguska-Cybulska (1887-1971), publicystka i literatka, taternictwo uprawiała od 1906 i przed I wojną światową należała do pierwszych Polek uprawiających narciarstwo wysokogórskie (np. przejście narciarskie przez Zawrat). Po 1925 po górach chodziła już tylko turystycznie. Młodsze taterniczki odbierały jej deklaracje jako krytykę wspinaczki kobiet. For. printscreen strony antykwariatu z książki taterniczki: https://humanitas.pl/antykwariat/tajemnica-tatr-powiesc-roguska-cybulska-jadwiga.html
Zofia Radwańska-Paryska (1901-2001), zwana Kejsi – botaniczka, pisarka, żona i współtowarzyszka pracy taternika, krajoznawcy Witolda Henryka Paryskiego. Przed wojną czołowa polska taterniczka i alpinistka. Od 1945 pierwsza ratowniczka TOPR, od 1948 pierwsza kobieta – przewodnik tatrzański. Przeciwniczka budowy kolei linowej na Kasprowy Wierch, do końca życia nigdy z niej nie skorzystała. Fot. printscreen https://www.facebook.com/134582395564/photos/a.10152976954805565/10160854286530565/?type=3
Sto lat później Anna Król, zainspirowana wyczynami pierwszych taterniczek, wyrusza ich śladem. Powtarza niełatwe przejścia pionierek: Wandy Herse, Ireny Pawlewskiej, Heleny Dłuskiej, sióstr Skotnicówien. Wspina się na Mnicha, Zamarłą Turnię, pokonuje Orlą Perć. I tak jak one wtedy, szuka odpowiedzi na pytanie: kim będę tam, wysoko? Fot. okładka, wydawnictwo Znak
Dziś szlaki w Tatrach są powytyczane i oblegają je tłumy turystów. Zakopane, 19.05.2013. Turystyka w polskich Tatrach Wysokich. Fot. PAP/Marcin Obara
Zakopane, 18.05.2013. Turystyki w polskich Tatrach Wysokich pokonują Kozią Przełęcz - jednen z trudniejszych odcinków Orlej Perci. Fot. PAP/Marcin Obara
Zakopane, 18.05.2013. Turystyki w polskich Tatrach Wysokich pokonują Kozią Przełęcz - jednen z trudniejszych odcinków Orlej Perci. Fot. PAP/Marcin Obara
