„W owym czasie wyszło rozporządzenie Cezara Augusta, żeby przeprowadzić spis ludności w całym państwie. Pierwszy ten spis odbył się wówczas, gdy wielkorządcą Syrii był Kwiryniusz….” Maria Dziewica i Józef u rachmistrza, w drodze do Betlejem. Mozaika bizantyjska w Chorze – Kościele Św. Zbawiciela w Konstantynopolu (dziś turecki Stambuł) z lat 1315–20. Fot. The Yorck Project (2002) 10.000 Meisterwerke der Malerei (DVD-ROM), DIRECTMEDIA Publishing GmbH. ISBN: 3936122202., Public Domain, Wikimedia Commons
Liczenie gęsi: fragment malowidła ściennego z grobowca Nebamuna (nr 2), Teby, Egipt, XVIII dynastia, ok. 1350 p.n.e. (dziś w Muzeum Brytyjskim w Londynie). Na dole skryba z papirusem z wynikami spisu, za nim mężczyzna i gęsi oraz hieroglificzny tekst zaczynający się od: „Nie spiesz się”. U góry podobna scena, mężczyzna szepce: „Usiądź i nic nie mów!”. Inna grupa mężczyzn całuje ziemię pana. Sceny wskazywały znaczenia właściciela grobowca. Fot. Ann Ronan Pictures/Print Collector/Getty Images
Scena składania ofiary podczas spisu ludności: lewa część tablicy z Ołtarza Domicjusza Ahenobarbusa, znanej jako „fryz Spisu Ludności”. Rzymska płaskorzeźba znajduje się w paryskim Musee du Louvre. Fot. VCG Wilson/Corbis via Getty Images
„Domesday Book” , czyli rękopis „Księgi Sądu Ostatecznego” , czyli wielkiego spisu znacznej części Anglii i Walii, ukończonego w 1086 roku na rozkaz króla Wilhelma Zdobywcy. Fot. Photo12/Universal Images Group via Getty Images
„Domesday Book” był napisanym po łacinie rodzajem katastru gruntowego, sporządzonego na żądanie Wilhelma Zdobywcy w podbitej przez niego Anglii, Kolorowy obrazek z Pictures of English History, George Routledge & Sons, (Londyn - Nowy Jork, ok. 1850). Fot. The Print Collector/Print Collector/Getty Images
Strona ze Spisu Powszechnego Pałacu Buckingham z 1841 r., pokazuje wiek królowej Wiktorii i księcia Alberta 20 lat, a ich pierwszego dziecka ¬– 6 miesięcy. Fot. Universal History Archive/Getty Images
Spis ludności, 1854. Artysta Francis William Edmonds. Fot. Heritage Art/Heritage Images/Getty Images
19 listopada 1870. Mężczyzna wpisujący się do ankiety spisu powszechnego. Ze szkicu Thomasa Wortha (1839-1917). Fot. MPI/Getty Images
Tabulator Holleritha, system pamięci z kartami perforowanymi, użyty pierwszy raz w spisie powszechnym USA z 1890 r. Grawerowanie, Paryż, 1894. Fot. Universal History Archive/Getty Images
Ilustracja z XIX wieku zatytułowana „Census Time Again”, czyli Z”nowu czas spisu”. Autorem był George du Maurier (1834-1896), rysownik i pisarz francusko-brytyjski. Fot. Universal History Archive / Universal Images Group via Getty Images
Dziewczyny świata – fakty i liczby. Spis kobiet z 1871 roku. Fot. Universal History Archive / Universal Images Group via Getty Images
3 kwietnia 1881. Formularz spisu ludności odtworzony jako podkładka pod naczynia na stół. Kolumny ilustrowane są postaciami ludzi w różnych fazach życia. Fot. Topical Press Agency/Getty Images
Spis ludności w agencji Standing Rock w Południowej Dakocie. W innych reprodukcjach znajduje się z kolei adnotacja, że spisu dokonywała Indian Agency dla rdzennych Amerykanów i podaje 1886 rok. Zdjęcie Davida Francisa Barry’ego, między 1880 a 1900 rokiem. Fot. American Stock Archive/Archive Photos/Getty Images
Przeprowadzanie spisu ludności w USA. W tej karykaturze rolnik zalicza zwierzęta do populacji Dakoty. Podpis głosi: „Chce być stanem. Jeden z mieszkańców Dakoty przeprowadza spis pozostałych”. Data ok. 1899 roku. Fot. Library of Congress/Corbis/VCG via Getty Images
Rachmistrzyni przeprowadzająca spis ludności zadaje pytania kobiecie w drzwiach jej domu. Przełom XIX i XX w. Fot. National Photo Company/Library of Congress/Corbis/VCG via Getty Images
Urzędnicy rachujący wyniki amerykańskiego spisu powszechnego. Lady Clerks ¬- Tabulatory Amerykańskiego Spisu Powszechnego, 1901. Z „The Harmsworth Magazine, tom VI. Luty 1901-lipiec 1901”, [Harmsworth Bros, Limited, Londyn, 1901]. Fot. The Print Collector/Getty Images
Przeprowadzenie spisu ludności na farmie w East Hempstead w USA, początek XX wieku. Fot. Keystone-France / Gamma-Keystone via Getty Images
Plakat spisu bezrobocia w Stanach Zjednoczonych, zapewne początek XX wieku. Fot. Swim Ink 2, LLC/CORBIS/Corbis via Getty Images
Elektryczna pionowa maszyna sortująca do spisu ludności Hollerith 070 z 1908 roku, która mogła sortować 250-270 kart na minutę. Fot. Paul Thompson/FPG/Hulton Archive/Getty Images
Stosy kart do spisu powszechnego we francuskim Ministerstwie Spraw Wewnętrznych, ok. 1930 r. Fot. Imagno/Getty Images
Młoda Amerykanka robi notatkę w księdze jako rachmistrz przeprowadzający spis ludności w rejonie College Hill w Cincinnati, Ohio, 1930. Fot. Felix Koch/Cincinnati Museum Center/Getty Images
Spis ludności we francuskiej Afryce Zachodniej w 1934 r. Fot. Keystone-France/Gamma-Keystone via Getty Images
1951 rok. J. Presper Eckert pokazuje komputer mainframe UNIVAC, który pomagał zaprojektować. Komputera używało Biuro Spisu Ludności Stanów Zjednoczonych. Fot. Getty Images
1983. Protest przeciwko spisowi ludności w Hamburgu, baner przeciwników na bloku mieszkalnym. W ciągu kilku tygodni powstały setki inicjatyw obywatelskich, wzywających do bojkotu spisu, oskarżając administrację rządową o zbieranie danych o obywatelach i próby wprowadzenia nadzoru. Obawiano się, że dane nie będą anonimowe i dostaną się w niepowołane ręce. Fot. Wolfgang Wiese /Ullstein via Getty Images
Wielu Niemcom spis ludności planowany na 1983 r. przywoływał też historyczną traumą: materiały statystyczne z dwóch spisów powszechnych z lat 30. XX wieku, przeprowadzone przez nazistów, a które wykorzystano też do zagłady Żydów. Na zdjęciu protest w Hamburgu, plakat Zielonych z hasłem „Spis ludności datowany i sprzedany”. Fot. Moenkebild/Ullstein Bild via Getty Images
Berlin Zachodni, 30.05.1987. Ankietę spisu powszechnego, po wyroku Federalnego Trybunału Konstytucyjnego, zaprojektowano tak, by gwarantowała anonimowość respondentów. Mimo to protestujący wskazywali na „pełzające ograniczenie praw obywatelskich” i wzywali do bojkotu. Apelowali, by zamiast „przejrzystych obywateli” było „przejrzyste państwo”. Oklejali formularzami spisowymi mur berliński. W efekcie spis ten był ostatnim przeprowadzonym w RFN aż do XXI wieku. Fot. Stiebing/Ullstein bild via Getty Images
W Sydney jesienią 1992 r. zniszczono miliony formularzy Spisu Ludności i Mieszkań sprzed roku, aby spełnić zobowiązanie Australijskiego Biura Statystycznego. ABS zadeklarowała bowiem opinii publicznej, że nazwiska i adresy będą zniszczone wraz z formularzami po pobraniu z nich danych statystycznych. Na zdjęciu Peter Sheppard, kierownik centrum przetwarzania danych Spisu Powszechnego. Fot. Kenneth Stevens/Fairfax Media via Getty Images
Badanie spisu ludności na odległych obszarach Republiki Ałtaju w Rosji, 4 czerwca 2021. Specjalistka ds. Spisu Tatyana Kuruskanova zebrać dane do ankiety u mieszkańców wioski Yailyu w rezerwacie przyrody Ałtaj, wpisanym na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Spis trwający od kwietnia do grudnia tego roku ma objąć łącznie 2600 osiedli w ponad 200 odległych i trudno dostępnych obszarach 26 regionów Dalekiej Północy, Syberii i Dalekiego Wschodu. Fot. Kirill Kukhmar/TASS via Getty Images
Plakaty Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2021 podczas obchodów 17-lecia członkostwa Polski w Unii Europejskiej. Kraków, 1 maja 2021 r. Fot. Beata Zawrzel/NurPhoto via Getty Images
30.04.2021. Stanowisko do Spisu Powszechnego w siedzibie Urzędu Statystycznego w Krakowie. Trwa Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań. Fot.PAP/Łukasz Gągulski
Czy można umknąć powszechnemu spisowi? Fotohistoria rachmistrzowania
