Szybciej polecieliśmy w kosmos, niż opisaliśmy wzorem matematycznym kształt jaja – to stało się dopiero teraz. Tu: złote jajko na pokładzie Spacelab – laboratorium w kosmosie, gdzie naukowy wykonywali eksperymenty związane z mikrograwitacją na orbicie okołoziemskiej – sfotografowane przez astronautę Wubbo Ockelsa podczas misji D1 w 1985 roku. Fot. DLR - http://www.dlr.de/media/en/desktopdefault.aspx/tabid-4986/8423_read-17612/8423_page-2, CC BY 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=33009969
Jajo to motyw spotykany w architekturze. Tu: nowoczesny budynek London City Hall, kojarzony kształtem z jajem, na tle symbolu stolicy brytyjskiego królestwa ¬– London Bridge. Fot. George Rose/Getty Images
Według egipskich wierzeń bóg Ptha toczył jajo na kole garncarskim, nadając światu kulisty kształt. W trakcie tej czynności jajo pękło i świat rozdzielił się na dwie połówki - ziemię i nieboskłon. Zaś słońce Re powstało z jaja zniesionego przez kosmicznego ptaka. Na zdjęciu zdobiona skorupka strusia z cmentarza Ur, datowana na 2600 p.n.e. Fot. Universal History Archive / Universal Images Group via Getty Images
Egipcjanie u sklepienia świątyni zawieszali wielkie jaja, w taki sposób przywoływali sytuację sprzed stworzenia i przypominali, że na początku świat był jedną, doskonałą całością. Na zdjęciu malowidło ścienne egipskiego grobowca z Teb, Luksor. Datowany na XI wiek p.n.e. Fot. Universal History Archive / Universal Images Group via Getty Images
Drewniany ptak z jajkami na półmisku kalcytu, znaleziony w grobowcu króla Tutenchamona. XVIII dynastia. około. 1323 pne. Fot. Universal History Archive / Universal Images Group via Getty Images
Jajko-pojemniki z kryształu górskiego, Egipt, prawdopodobnie Kair 975-1050. Wiele przedmiotów z kryształów górskich było małymi pojemnikami na cenne substancje, takie jak perfumy. Niektóre są cylindryczne, inne mają spłaszczoną, jajowatą formę. Projekty roślin były inspirowane wcześniejszymi pracami wykonanymi w Iraku za dynastii Abbasydów, prawdopodobnie w Basrze. Fot. Universal History Archive / UIG / Getty Images
Stiukowa skrzynia z mumią i portret Artemidora z Hawary w Egipcie (okres rzymski: 30 p.n.e.–V w. n.e.). Przykład połączenia wpływów kulturowych: greckiego nazwiska (Egipt grecki: 332–30 p.n.e.), portretu w stylu rzymskim, z tradycyjnymi egipskimi praktykami pogrzebowymi. Portret malowany enkaustycznie, mieszanką pigmentu i wosku pszczelego z utwardzaczem, takim jak żywica lub… jajko. Fot. Ann Ronan Pictures/Print Collector/Getty Images
Jaj używano do malowideł jeszcze przez wiele wieków. Tu: tempera jajeczna na panelu. „Madonna z Dzieciątkiem i Aniołami” – Fra Filippo Lippi, około 1465. Galeria Degli Uffizi, Florencja, Włochy. Fot. Francis G. Mayer/Corbis/VCG via Getty Images
Frontyspis (rytownictwo) późnego wydania Johannnes Baptista della Porta (1543-1615) „Magia Naturalis” (Norymberga 1715). Zdjęcie przedstawia istotne rzeczy alchemiczne, jak hermetyczna waza, Słońce (złoto) i jajo filozoficzne – czyli naczynie szklane w kształcie jaja, umieszczone we wnętrzu atanora (pieca) z substancjami do procesu przemiany: złoto lub srebro i rozpuszczalnik. Fot. Photo 12/Universal Images Group via Getty Images
Z jajkami wiąże się legenda o Ludwiku IV Bawarskim – pierwszym królu i cesarzu Niemiec z rodu Wittelsbachów – po zwycięskiej bitwie pod Mühldorf w 1322 nad jego kontrkandydatem do tronu Fryderykiem Pięknym z Habsburgów. Nagradzał swych wojów i wyróżnił kapitana polowego Seyfrieda Schweppermanna: „Każdemu jajko, dzielnemu Schweppermannowi dwa”. Na zdjęciu staloryt wg rysunku Geisslera. Fot. Ullstein Bild via Getty Images
„Kolumb rozbijający jajko”, 1753, (1833). Artysta: William Hogarth. Odkrywca Krzysztof Kolumb (1451-1506) pokazuje, jak można ustawić w pionie jajko na stole. Wedle anegdoty kardynał Mendoz na przyjęciu wydanym na cześć żeglarza zlecił mu żartem postawienie jajka na sztorc, a ten to w ów sposób uczynił. Dziś jajem Kolumba nazywa się proste rozwiązanie pozornie trudnego zagadnienia. Fot. The Print Collector/Print Collector/Getty Images
Inna wersja mówi, że zagadkę wymyślił Kolumb podczas obiadu, gdy zazdrośni goście próbowali zdyskredytować jego odkrycia, twierdząc, że przepłynięcie oceanu to najprostsza rzecz na świecie. Spytał, kto postawi jajko w pionie. Nikomu się nie udało, wtedy zrobił to on, nadtłukując lekko skorupkę, na co nikt przed nim nie wpadł. „Każdy potrafi to zrobić, po tym, jak mu pokazano jak” – dodał. Na zdjęciu pomnik jajka Kolumba na Ibizie. Fot. Flups - Praca własna, CC BY-SA 3.0, Wikimedia Commons
Legendę przerobił w 1550 r. włoski architekt Vasariego na anegdotę o Brunelleschim i kopule katedry florenckiej. Na zaprojektowanie dachu katedry ogłoszono konkurs. Architekt postawił jajko na stole, jako model kopuły, którą zamierzał zbudować. Projekt był tak śmiały, że początkowo wzbudził śmiech. W końcu powierzono mu budowę kopuły, która potem z racji rozmiarów (42 m rozpiętości) wzbudziła sensację. Fot. Domena publiczna, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=904982
W wielu mitologiach pojawia się wyobrażenie kosmicznego jaja, z którego wyłania się personifikowana istota boska. Starożytny historyk grecki Herodot (ok. 485-425 p.n.e.) przytoczył mit, że świat wyłonił się z jaja, które zostało zniesione przez mitycznego ptaka Feniksa. Na zdjęciu drzeworyt przedstawiający kobietę wykluwającą dziecko z jaja, które wysiedziała. Drzeworyt z Conrad Lycosthenes Prodigiorum ac ostentorum chronicon, Bazylea, 1557. Fot. Universal History Archive/Getty Image
Motyw używany jest w kulturze do dziś. Tu: wylęganie się człowieka – symboliczne wykłucie się tancerki londyńskiego Palladium z jaja, marzec 1936 roku. Fot. Sasha/Hulton Archive/Getty Images
Jajkiem norymberskim nazwano pierwsze zegarki kieszonkowe, które kształtem przypominały duże jajka kurze. Pierwszy taki zegarek powstał w 1510 r. w pracowni Petera Henleina w Norymberdze – stąd drugi człon nazwy. Fot. Universal History Archive / Universal Images Group via Getty Images
Grawerowany zegarek z jajkiem, 1590-1600. Denis Martinot (Francuski), przypisywany Theodorowi de Bry (Flamandzki, 1528-1598). Srebro, stal i kryształ górski. Fot. Sepia Times / Universal Images Group via Getty Images
Jajom od wieków i właściwie w każdej kulturze przypisywano moc ochronną, ozdrowieńczą czy magiczną, jako energii, która stanowi obietnicę odrodzenia się życia. Motym jaj pojawia się więc na ozdobach od bardzo wczesnych czasów, tu ornament w kształcie jajka, okres późny, 404-399 p.n.e. Fot. Heritage Art / Heritage Images via Getty Images
Wczesna dynastia Tang, Chiny, 618-684 AD. Kadzidło pokryte seledynem typu Yue w formie dużego, stopionego kubka w kształcie jajka i stojaka na kubki ze zwieńczeniem w kształcie stupy. Na wieczku zastosowano pionowe płomienie i cztery małe otwory. Fot. Museum of East Asian Art/Heritage Images/Getty Images
Jajko Fabergé, uznawane za majstersztyk sztuki złotniczej. Pierwsze z nich podarował swojej żonie Marii car Aleksander III w 1884 r. jako prezent wielkanocny. Tradycję tę kontynuowano w rodzinie carskiej, a 12 egzemplarzy zamówili też majętni reprezentanci rosyjskiej burżuazji. Projektantem tych dzieł był nadworny jubiler Peter Carl Fabergé. Tu jajo Fabergé na China International Consumer Products Expo w Hainan w 2021 r. Fot. Shi Zhonghua / VCG via Getty Images
Do dziś na ulicach carskiego miasta – Sankt Petersburga – podczas Świąt Wielkanocnych pojawiają się gigantyczne zdobione jaja. Na zdjęciu jedna z pięciu pisanek przed Teatrem Michajłowskim, stworzonych we współpracy z Muzeum Faberge i inspirowanych oryginalnymi projektami Domu Faberge Fot. Alexander Demianchuk/TASS Fot. Alexander Demianchuk\TASS via Getty Images
Tverskoi Boulevard ozdobiony gigantycznymi jajkami wielkanocnymi podczas festiwalu charytatywnego Easter Gift w centrum Moskwy, maj 2021. Fot. Sergei Karpukhin/TASS Fot. Sergei Karpukhin\TASS via Getty Images)
Malowanie jaj to tradycyjna sztuka na Bali w Indonezji. To rzemiosło artystyczne ceniona na rynkach zagranicznych, w tym USA, Niemczech, Francji, Australii i Nowej Zelandii. Na zdjęciu pracownik maluje na skorupce w warsztacie Wayan Sadra w Gianya, 12 stycznia 2020 r. Fot. Mahendra Moonstar/Anadolu Agency via Getty Images
Tu dzieci w Chinach uczestniczą w grze "równoważenia jaj" podczas równonocy wiosennej, 18 marca 2021 r. w Bozhou w prowincji Anhui w Chinach. Fot. autorstwa Liu Qinli/VCG via Getty Images
Kolorowanie jaj na Wielkanoc ma wielką symbolikę zwłaszcza w Kościele katolickim i prawosławnym, jako symbol zmartwychwstania Jezusa Chrystusa, odrodzenia natury i nadziei czerpanej z wiary. W Polsce jaja zdobi się: na jeden kolor (kraszanki); malowane i ozdabiane wzorami o różnych barwach (pisanki, wzory robione są woskiem); jednokolorowe ze wzorem wydrapywanym przy pomocy ostrego narzędzia (skrobane). Na zdjęciu jaja na krakowskim Targu Wielkanocnym 2019. Fot. Artur Widak/NurPhoto via Getty Images
Jaja od wieków są sprzedawane i spożywane na różne sposoby. Tu rolnik przynosi jaja jako darowiznę dla cesarza Maksymiliana. Drzeworyt H. Burgkmair (1473-1531) z Weißkunig. Fot. Ullstein Bild via Getty Images
Sprzedawca jajek, 1741-63. Artysta John Ingram. Fot. Heritage Art / Heritage Images via Getty Images
F. Blanchard, Sprzedawca jajek w Limie, XIX wiek, Peru. W zbiorach Biblioteki Muzealnej w Paryżu. Fot. Photo12/UIG/Getty Images
Jaja, kura i koteczki. Zdjęcie w Mississippi Department of Archives and History, z Hamilton (Luther) Photograph Collection, sygnatura 100796. . Fot. https://www.flickr.com/photos/mississippi-dept-of-archives-and-history/13089504213/, No restrictions, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=52999584
Do dziwniejszych potraw z jaj należą solone jaja kacze, bardzo popularne jedzenie w Azji Południowo-Wschodniej – wiele osób woli taki smak, ale też w ten sposób przedłuża się trwałość jaj. Na zdjęciu jaja solone w Indonezji w Meulaboh. Fot. Nurul Fahmi / SOPA Images / LightRocket via Getty Images
Ekstremalnym daniem jest stuletnie jajo – przysmak chiński od wieków (pídàn). Jaja (zwykle kacze) poddawane są przez kilka tygodni fermentacji w mieszaninie wapna, słomy ryżowej i naparu herbaty. Fot. irrational_cat - Flickr, CC BY-SA 2.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=1212306
A najbardziej kontrowersyjnym – balut: jaja, też najczęściej kacze, z ukształtowanym już w pełni zarodkiem. To jeden z przysmaków kuchni azjatyckich, głównie wietnamskiej, filipińskiej i chińskiej. Przypisuje się mu też właściwości afrodyzjaku. Fot. airforcefe from Richmond - How would you like your egg done?, CC BY 2.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=23929561
W o wiele bardziej apetyczniej fomie jaja były przedstawiane – i to dość często – na obarzach europejskich. Tu „Wesoła Kompania”, początek XVII wieku. Artysta: holenderski mistrz. Znaleziony w zbiorach Regionalnej Galerii Sztuki A Deineka, Kursk, Rosja. (Zdjęcie wykonane przez Fine Art Images/Heritage Images/Getty Images)
Tu „Scena kuchenna z Chrystusem w domu Marii i Marty”, 1618-1622. Marta nadzoruje pracę w kuchni. Młoda służąca o nieszczęśliwym wyrazie twarzy tłucze składniki tłuczkiem i moździerzem. Na stole przed nią czosnek, chili, jajka i świeża ryba. W tle ukazany jest Chrystus upominający Martę. Fot. Ann Ronan Pictures/Print Collector/Getty Images
Różnorodność jaj jest olbrzymia, Odnajdujemy je w skamieniałościach i wykopach archeologicznych. Znajdujemy w gniazdach Kolekcję jaj można oglądać w Muzeum Jeana-Frédérica Oberlina (Dolny Ren). Fot. Ji-Elle - Praca własna, CC BY-SA 4.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=60804201
Jaja dużego żurawia niemigrującego Sarus, leżące w gnieździe na polu ryżowym w pobliżu Maubin Township, region Irrawaddy w Birmie, 30 sierpnia 2020 r. Ten rdzenny ptak Birmy, jest rzadkim gatunkiem, a delta Irrawaddy jest jednym z jego siedlisk. Szacuje się, że w Birmie jest 500 żurawi Sarus, a około 200-400 mieszka w tym regionie. Ptaki te znajdują się na czerwonej liście Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody (IUCN) jao zagrożone wyginięciem. Fot. Shwe Paw Mya Tin/NurPhoto via Getty Images
I tu: jaja w Muzeum Zoologicznym w Kopenhadze. Fot. Guillaume Baviere from Copenhagen, Denmark - 2015-09-20, CC BY-SA 2.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=74002960
W piramidzie i w kosmosie. Historia jest pełna jaj
