Odwieczna rywalizacja w sztuce budzi emocje i daje niezłe zyski

„Dziewczyna w futrze” Tiziano Vecellio, zwanego Tycjanem (ok. 1535) kontra portret Heleny Fourment w futrzanym płaszczu (»HET PELSKEN«), namalowany przez jej męża Petera Paula Rubensa (1636/38)© KHM-Museumsverband. Fot. Kunsthistorisches Museum Wien

Do obrazu „Het pelsken”, „Futrzanego płaszcza”, pozowała Rubensowi młodziutka i pulchniutka Helena Fourment, zdaniem jej współczesnych – najpiękniejsza kobieta Antwerpii tamtych czasów. Nagie ciało, otulone – nie nazbyt dokładnie – miękkim futerkiem ma niezwykły potencjał seksualności, zarazem niewinności. Jasna, rudawa karnacja Heleny, fałdki jej młodego ciałka, tworzą prowokujący kontrast w zderzeniu z ciemnym włosiem okrycia. Fot. Kunsthistorisches Museum Wien

To arcydzieło, którego zapisem testamentowym Rubens zakazał powielać w grafikach, było też wyzwaniem rzuconym Tycjanowi. Bo to Tiziano Veccellio sto lat wcześniej namalował „Dziewczynę w futrze”. W tym przypadku młoda piękność – ulubiona modelka wenecjanina – nie szokuje kontrastem nagiego ciała i kosmatego futra. Ma suknię, naszyjnik, bransoletę i inne precjoza. Obnaża tylko prawą pierś. Fot. Kunsthistorisches Museum Wien

Joseph-Benoît Suvé (1743–1807) kontra Jacques-Louis David (1748–1825). Francuska Académie Royale zorganizowała w 1771 roku konkurs na dzieło przedstawiające bitwę Minerwy i Marsa. Zwycięzca otrzymał możliwość zamieszkania w Rzymie na kilka lat. 23-letni wtedy David bardzo chciał wygrać (po lewej, w zbiorach Luwru w Paryżu). Ale przegrał ze starszym Suvée (zbiory Palais des Beaux-Arts, Lille). Fot. Kunsthistorisches Museum Wien

Jacques-Louis David – BITWA MINERWY I MARSA (1771). Musée du Louvre, Paris, Département des Peintures © bpk / RMN - Grand Palais / Philippe Fuzeau

Joseph-Benoît Suvée (1743–1807) – BITWA MINERWY I MARSA (1771). Palais des Beaux-Arts, Lille © bpk / RMN - Grand Palais / Philipp Bernard

Tiziano Vecellio, zwany Tycjanem (1488/90–1576) kontra Michelangelo Buonarroti, zwany Michałem Aniołem (1475-1564) © KHM-Museumsverband © Skulpturensammlung, Staatliche Kunstsammlungen Dresden. Fot. Elke Estel/Hans-Peter Klut

„Danae” Tycjana (1554 rok) wyróżnia się największą ekspresją. Rozmarzona Danae wydaje się w pełni oddana swemu boskiemu kochankowi, rozmarzona. Tycjan prowokuje Michelangelo – namalował „Danae” z odniesieniem do rzeźby Buanarottiego „Alegoria Nocy”, umieszczonej na nagrobku Medyceuszy we Florencji („Noc i Dzień”). Fot. Kunsthistorisches Museum Wien © KHM-Museumsverband

W Wiedniu nie pokazano rzeźby Michelangelo, tylko jej alabastrową replikę „Nocy”, wykonaną w 1574 r. przez Jeana de Boulogne, zwanego Giambologna. Manieryczna rzeźba tylko powiela leniwy gest oryginału. Fot. Skulpturensammlung, Staatliche Kunstsammlungen Dresden. Foto: Elke Estel/Hans-Peter Klut

Oba dzieła na wystawie w Wiedniu. Fot. Fot. Elke Estel/Hans-Peter Klut

A tu Jacopo Robusti, zwany Tintoretto (1518/19–1594) kontra Tiziano Vecellio, zwany Tycjanem (1488/90–1576). Fot. Kunsthistorisches Museum Wien

Tintoretto – OTTAVIO STRADA (1567) © Rijksmuseum Amsterdam

Tycjan – JACOPO STRADA (1567/68) © KHM-Museumsverband – Kunsthistorisches Museum Wien, Gemäldegalerie

Michał Anioł (1475–1564) kontra Rubens (1577–1640) – lotna fantazja. Biograf Miechelangello, Giorgio Vasari, wezwał późniejszych malarzy do naśladowania wielkiego artysty we wszystkim. Rubens podjął to wyzwanie, ale w duchu aemulatio (konkurencyjnego naśladowania) i superatio (prześcigania) – stworzył potężne dzieło pełne aluzji: Peter Paul Rubens „Porwanie Ganimedesa” (1611/12). Fot. Princely Schwarzenberg Art Foundation, w stałym użyczeniu dla © Liechtenstein. The Princerly Collections, Vaduz–Vienna

„Porwanie Ganimedesa” według Michała Anioła. Fot. Kunsthistorisches Museum Wien, Gemäldegalerie © KHM-Museumsverband

Bitwa gigantów: Leonardo kontra Michał Anioł. Konkurs Republiki Florenckiej na dekorację Palazzo Vecchio, 1503/04. Florencja zleciła Leonardo i Michałowi Aniołowi przedstawienie słynnej bitwy o wielką salę obrad w Palazzo, jednak iżaden fresk nie został ukończony. Zachowały się natomiast kopie ich dzieł: tu Peter Paul Rubens wg Leonarda da Vinci „Bitwa o sztandar”, ok. 1605. Fot. © Gemäldegalerie der Akademie der bildenden Künste Wien

Bastiano da Sangallo, zwany Arystotylem, na cześć Michała Anioła Buonarrotiego – „Bitwa pod Casciną”, ok. 1542. Fot. Dzięki uprzejmości hrabiego Leicester i powierników majątku Holkham, Norfolk/ Bridgeman Images

Lavinia Fontana (1552–1614) i Sofonisba Anguissola (1531/35–1625). W 1578 roku Lavinia została poproszona o mały autoportret, który miał zostać opublikowany wraz z autoportretem Sofonisby. Młodsza malarka wykonała zlecenie z uznaniem poprzedniczki i tak też o niej pisała w listach. Tu Lavinia Fontana – autoportret 1579. Fot. Galeria Uffizi, Florencja. Su concessione del Ministero della Cultura

Malarstwo czy rzeźb – która sztuka jest lepsza? W 1547 roku humanista Benedetto Varchi prowadził ankietę na ten temat wśród artystów. Odpowiadając na jego list, rzeźbiarze podkreślali wielość perspektyw ich prac. Ale Lorenzo Lotto udowadniał, że malarze mogą przedstawiać temat z więcej niż jednej strony. Marten Jozef Geeraerts udowodnił później – jak wielu obraz „Złotnik w trzech odsłonach” (1525/35). Fot. Kunsthistorisches Museum Wien

Florencja: konkurencja na Piazza della Signoria. Odsłonięty tam w 1554 r., w sąsiedztwie dzieł Donatella i Michała Anioła, posąg Perseusza i Meduzy Benvenuto Celliniego (na zdjęciu), zmienił plac w arenę wiecznych zawodów między okazami wielkiej sztuki. Rrzeźbiarz głosił bowiem, że swoją rzeźbą „zabije wszystkich swoich wrogów”. Miał na myśli głównie Bandinelliego, którego grupa Herkulesa też stoi na placu. © Uffizi Gallery, Firenze. Su concessione del Ministero della Cultura, fot. Roberto Palermo

Fidiasz kontra Kresilas kontra Polikletos. Ok. 430 roku p.n.e. ci greccy rzeźbiarze stworzyli dla największej świątyni starożytności, Artemizjonu w Efezie, posągi rannych Amazonek. Utworzyli też jury oceniające dzieła, ale każdy wskazał siebie jako zwycięzcę w konkurencji na najlepsze. Na zdjęciu kopia rzymska wg oryginału Fidiasza. Fot. Musei Vaticani, Museo Pio Clementino

Dwóch rywalizujących malarzy z Aten. Euthymides, jeden z najlepszych malarzy waz około 500 p.n.e. podpisał swoją pracę: „Jak nigdy Euphronios [nie mógł tego namalować]”. Co było oświadczeniem, że jego praca jest lepsza niż kolegi. Na zdjęciu Amfora Euthymidesa. © Staatliche Antikensammlungen und Glyptothek München, Fot. Renate Kühling

Wystawa w Wiedniu. Fot. Kunsthistorisches Museum Wien