Felietony

Miał Miłosza w projektorze do bajek, serwował poezję i wino, walczył z cenzurą, pomagał robotnikom, zmarł jako senator

piątek,

U Jana Józefa Lipskiego spotykali się ludzie z rozmaitych dziedzin. Rozmowy wieczorem dotyczyły wszystkiego. Byłem najmłodszy w tym gronie. Pijali w umiarkowanych ilościach wino. Przy czym ja dostawałem herbatę z cytryną.

Dywany na klatkach, kapliczki i Lizbońska 2, gdzie kradli pasztet i rowery

Andrzej Dobosz w 3. odcinku „Spisu treści” opowiada o stołecznych domach. „Kamienice czynszowe Warszawy 1864 – 1914” Aleksandra Łupienko oraz „Chamowo” Mirona Białoszewskiego.

zobacz więcej
W roku 1949 byłem uczniem klasy IX i któregoś dnia, wczesną jesienią, odwiedził moich rodziców nasz kuzyn Stanisław Manturzewski, studiujący archeologię (reporter, reżyser, scenarzysta, współpracował m.in. z Jerzym Hoffmanem, Edwardem Skórzewskim, Markiem Piwowskim i Andrzejem Wajdą, przygotował do druku teksty Jana Himilsbacha – red.). I spytał, czy mógłby mnie od czasu do czasu zabierać na cały dzień, pokazać rozamite zakłady uniwersyteckie. Byłem uczniem niemającym kłopotów w szkole, więc rodzice zgodzili się.

Najważniejsze z tych odwiedzin były w domu Jana Józefa Lipskiego na ulicy Konopczyńskiego.

Lipski, starszy ode mnie o dziewięć lat, studiował wówczas polonistykę. Miał za sobą Powstanie Warszawskie i był wtedy na III roku. Zaczął kierować moimi lekturami.

U niego, przez projektor do bajek dla jego syna Jana Tomasza, zacząłem czytać wiersze Czesława Miłosza, z odbitek fotograficznych tomiku wydanego u Jerzego Giedroycia. U niego pożyczyłem „Ferdydurkę” Witolda Gombrowicza.

U Lipskiego spotykali się ludzie z rozmaitych dziedzin. Rozmowy wieczorem dotyczyły wszystkiego. Ja byłem raczej słuchaczem niż zabierałem głos. Byłem najmłodszy w tym gronie. Oni też pijali w umiarkowanych ilościach wino. Przy czym ja nie dostawałem, ja dostawałem herbatę z cytryną.

Po studiach dostał przydział pracy do Państwowego Instytutu Wydawniczego i w jego redakcji debiutował Miron Białoszewski „Obrotami rzeczy”. Zresztą to Lipski wziął mnie, jeszcze będącego w szkole, do teatru na Tarczyńską i z nim oglądałem pierwsze programy Białoszewskiego.
„Z pamięci”, odcinek 3. Andrzej Dobosz wspomina Jana Józefa Lipskiego
Potem w 1956 roku ukazało się pierwsze po wojnie wydanie „Ferdydurki”, o którym też wydrukował szkic w „Nowej Kulturze”. Istnieje list Gombrowicza do Lipskiego, mówiący, że jest on człowiekiem, który najlepiej zrozumiał jego intencje.

Jan Józef Lipski recenzował przede wszystkim poezje w „Twórczości” (miesięcznik, od 1945 do 2010 wydawany kolejno przez Spółdzielnię Wydawniczą „Czytelnik", Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Wydawnictwo Współczesne i Bibliotekę Narodową – red.), niemal stale, z wyjątkiej okresów, kiedy miał potrzebę działania społecznego.

On był włąsciwie takim jakby sekretarzem pana Antoniego Słonimskiego przy zbieraniu podpisów do „Listu 34” (do premiera Józefa Cyrankiewicza w 1964 r., intelektualiści zaprotestowali w nim przeciw cenzurze – red.).

On był jednym z założycieli Komitetu Obrony Robotników, jeżdżącym osobiście do Radomia, spotykającym się tam z prześladowanymi, pobitymi robotnikami. I potem w wolnej Polsce został w pierwszym składzie senatorem.
– Andrzej Dobosz,

filozof i polonista, autor felietonów – w tym zbiorów „Pustelnik z Krakowskiego Przedmieścia” (1993), „Generał w bibliotece” (2001), „Ogrody i śmietniki” (2008), „Z różnych półek”(2014) – oraz opowiadania „O kapeluszu” (1999). Doktoryzował się u Leszka Kołakowskiego, przyjaźnił się z Janem Józefem Lipskim, chadzał na spotkania w kawiarni PIW-u przy „opozycyjnym” stoliku Antoniego Słonimskiego. Był inwigilowany przez SB, w 2005 r. otrzymał od IPN status osoby represjonowanej. W 1974 r. wyemigrował do Francji, prowadził w Paryżu polską księgarnię. Zagrał epizody w wielu filmach: „Rejsie” (Marek Piwowski, 1970), „Trzecia część nocy” (Andrzej Żuławski, 1971), „Trzeba zabić tę miłość” (Janusz Morgenstern, 1972), „Stawiam na Tolka Banana” (Stanisław Jędryka według powieści Adama Bahdaja, 1973) oraz „Ryś” (Stanisław Tym, 2007; Dobosz nawiązywał do swej roli filozofa z „Rejsu”).


TVP1 emituje cykl rozmów z Andrzejem Doboszem: „Spis treści” (co sobota, godz. 12.25) oraz „Z pamięci” (co niedziela, godz. 12.50). Programy te co piątek można przedpremierowo oglądać w Tygodniku TVP.
Zobacz też pozostałe odcinki „Z pamięci”. Numery 1-20:
teraz odtwarzane
„Z pamięci”, odcinek 20. Andrzej Dobosz wspomina Leopolda Tyrmanda, cz. 1
„Z pamięci”, odcinek 19. Andrzej Dobosz wspomina Melchiora Wańkowicza
„Z pamięci”, odcinek 18. Andrzej Dobosz wspomina Jana Himilsbacha
„Z pamięci”, odcinek 17. Andrzej Dobosz wspomina Pawła Hertza, cz. 2
„Z pamięci”, odcinek 16. Andrzej Dobosz wspomina Pawła Hertza, cz. 1
„Z pamięci”, odcinek 15. Andrzej Dobosz wspomina Adama Mauersbergera
„Z pamięci”, odcinek 14. Andrzej Dobosz wspomina Ogród Botaniczny UW
„Z pamięci”, odcinek 13. Andrzej Dobosz wspomina Jana Kotta – część 2.
„Z pamięci”, odcinek 12. Andrzej Dobosz wspomina Jana Kotta – część 1.
„Z pamięci”, odcinek 11. Andrzej Dobosz wspomina Andrzeja Biernackiego
„Z pamięci”, odcinek 10. Andrzej Dobosz wspomina Erwina Axera
„Z pamięci”, odcinek 9. Andrzej Dobosz wspomina kawiarnię „Czytelnik”
„Z pamięci”, odcinek 8. Andrzej Dobosz wspomina kawiarnię „Lajkonik”
„Z pamięci”, odcinek 7. Andrzej Dobosz wspomina Antoniego Słonimskiego, cz.2
„Z pamięci”, odcinek 6. Andrzej Dobosz wspomina Antoniego Słonimskiego cz.1
„Z pamięci”, odcinek 5. Andrzej Dobosz wspomina Jerzego Stempowskiego
„Z pamięci”, odcinek 4. Andrzej Dobosz wspomina kawiarnię „U Literatów”
„Z pamięci”, odcinek 3. Andrzej Dobosz wspomina Jana Józefa Lipskiego
„Z pamięci”, odcinek 2. Andrzej Dobosz wspomina kawiarnię Państwowego Instytutu Wydawniczego
„Z pamięci”, odcinek 1. Andrzej Dobosz wspomina Leszka Kołakowskiego
Odcinki programu „Z pamięci” od 21. do 40.:
teraz odtwarzane
„Z pamięci”, odcinek 40. Andrzej Dobosz o Konstantym Puzynie
„Z pamięci”, odcinek 39. Andrzej Dobosz o Jerzym Grotowskim – cz. 2
„Z pamięci”, odcinek 38. Andrzej Dobosz o Jerzym Grotowskim – cz. 1
„Z pamięci”, odcinek 37. Andrzej Dobosz o Marianie Brandysie
„Z pamięci”, odcinek 36. Andrzej Dobosz o Marku Hłasce
„Z pamięci”, odcinek 35. Andrzej Dobosz o Janie Dürr-Durskim
„Z pamięci”, odcinek 34. Andrzej Dobosz o Hotelu Bristol
„Z pamięci”, odcinek 33. Andrzej Dobosz o Annie Micińskiej
„Z pamięci”, odcinek 32. Andrzej Dobosz o Karolu Estreicherze
„Z pamięci”, odcinek 31. Andrzej Dobosz o Franciszku Starowieyskim – cz. 2
„Z pamięci”, odcinek 30. Andrzej Dobosz o Franciszku Starowieyskim – cz. 1
„Z pamięci”, odcinek 29. Andrzej Dobosz o Janie Lebensteinie – cz. 2
„Z pamięci”, odcinek 28. Andrzej Dobosz o Janie Lebensteinie – cz. 1
„Z pamięci”, odcinek 27. Andrzej Dobosz o Jerzym Pomianowskim – cz. 2
„Z pamięci”, odcinek 26. Andrzej Dobosz o Jerzym Pomianowskim – cz. 1
„Z pamięci”, odcinek 25. Andrzej Dobosz o Irenie Szymańskiej – cz. 2
„Z pamięci”, odcinek 24. Andrzej Dobosz o Irenie Szymańskiej – cz. 1
„Z pamięci”, odcinek 23. Andrzej Dobosz o twórczości Stanisława Baja
„Z pamięci”, odcinek 22. Andrzej Dobosz wspomina Leopolda Tyrmanda, cz. 3
„Z pamięci”, odcinek 21. Andrzej Dobosz wspomina Leopolda Tyrmanda, cz. 2
Zdjęcie główne: Warszawa 02.1981. Członek-założyciel Komitetu Obrony Robotników (KOR), historyk i krytyk literatury Jan Józef Lipski w swoim domu. Fot. PAP/Tomasz Michalak
Zobacz więcej
Felietony wydanie 29.12.2023 – 5.01.2024
Pożegnanie z Tygodnikiem TVP
Władze Telewizji Polskiej zadecydowały o likwidacji naszego portalu.
Felietony wydanie 29.12.2023 – 5.01.2024
Sprzeczne z Duchem i prawem
Co oznacza możliwość błogosławienia par osób tej samej płci? Kto się cieszy, a kto nie akceptuje?
Felietony wydanie 29.12.2023 – 5.01.2024
Autoportret
Andrzej Krauze dla Tygodnika TVP.
Felietony wydanie 29.12.2023 – 5.01.2024
Totemy Mashy Gessen w wojnie kulturowej
Sama o sobie mówi: „queerowa, transpłciowa, żydowska osoba”.
Felietony wydanie 22.12.2023 – 29.12.2023
Książki od Tygodnika TVP! Konkurs świąteczny
Co Was interesuje, o czych chcielibyście się dowiedzieć więcej?