Niedawna, 14. rocznica wejścia Polski do Unii Europejskiej to sposobna okazja, żeby przyjrzeć się kondycji, w jakiej się obecnie znajduje ten polityczno-gospodarczy twór. Skądinąd warto przypomnieć, że w roku 2004 członkami UE zostało też dziewięć innych państw. Wśród nich jest Malta.

Politykowi z tej małej wyspy na Morzu Śródziemnym przypadł udział w aferze, która być może sporo mówi nam o samej Unii.

Na odbywającym się w tym tygodniu w Warszawie 15. międzynarodowym festiwalu filmów dokumentalnych Docs Against Gravity można obejrzeć „Wielką zagadkę europejskich papierosów” z roku 2017.

Oto dwaj duńscy dziennikarze: Mads Brügger i Mikael Bertelsen postanowili wyjaśnić, co naprawdę spowodowało w roku 2012 odejście maltańskiego polityka Johna Dallego ze stanowiska komisarza UE do spraw zdrowia.

Oficjalną przyczyną była próba wyłudzenia łapówki w kwocie 60 mln euro od koncernu tytoniowego Swedish Match. Podjął ją maltański przedsiębiorca Silvio Zammit, który powoływał się na koneksje z Dallim i możliwość lobbowania u niego. Swedish Match zamierzał wypuścić na europejski rynek tytoń do żucia – snus. Chodziło zatem o to, żeby w zamian za łapówkę szwedzkiej firmy Komisja Europejska zniosła w dyrektywie tytoniowej zakaz importu tego produktu.

Dalli miał o tym wiedzieć, ale nic w tej kwestii nie robił. Taka wersja wydarzeń wyłania się z poufnego raportu, który sporządził unijny Europejski Urząd do spraw Zwalczania Nadużyć (OLAF, po francusku: L'Office européen de lutte antifraude), co oznacza także tyle, że nie znaleziono twardych dowodów na korupcyjne zachowania maltańskiego polityka.

W „Wielkiej zagadce europejskich papierosów” Dalli zapewnia o swojej całkowitej niewinności. W dodatku pojawia się wątek rzekomego tajemniczego spisku przeciw niemu. Brügger i Bertelsen usiłują za pośrednictwem Dallego dotrzeć do anonimowego informatora, który wysyła mailem wiadomość, że jest w posiadaniu dokumentów na ten temat, ale wpierw chce za nie dostać 3 tys. euro. Postawa Maltańczyka jest dziwna – z jednej strony podejmuje współpracę z Duńczykami, z drugiej zaś – kluczy i kręci. Oni natomiast uprawiają „dziennikarstwo performatywne” – rżną głupa, żeby Dalli się odkrył.

Na początku filmu można odnieść wrażenie, że będziemy oglądać polityczny thriller. Potem jednak coraz więcej jest komedii, tyle że marnej. A przede wszystkim osobliwe śledztwo Brüggera i Bertelsena nie przynosi rezultatu (ta nieskuteczność przywodzi na myśl tytułowych bohaterów serii duńskich filmów „Gang Olsena”). Na Malcie rozmawiają oni nie tylko z Dallim. Poza tym krążą po świecie – między innymi po to, żeby wytropić ciemne interesy byłego unijnego komisarza łączące go z oszustką o pseudonimie „Lady Bird”, docierają na Bahamy – ale nic z tego nie wynika.

Choć ten stan rzeczy może dawać do myślenia. Wśród europejskich elit nie brakuje kombinatorów, którzy swoją postawą odzierają unijną politykę z powagi. I wszystko to byłoby śmieszne, gdyby równocześnie nie bywało straszne. W „Wielkiej zagadce europejskich papierosów” duńscy dziennikarze zdążyli porozmawiać też ze znaną maltańską dziennikarką Daphne Caruaną Galizią, która poruszała problem uwikłania Dallego w aferę tytoniową.

Dlaczego zdążyli? Bo 16 października 2017 roku Caruana Galizia zginęła w efekcie wybuchu bomby, którą podłożono pod jej samochód. Sprawców tej zbrodni jak dotąd nie wykryto, ale w powszechnej opinii ofiara ze względu na swoją działalność – zajmowała się problemem korupcji w swoim kraju – miała wielu wrogów na Malcie.

Skądinąd Brügger i Bertelsen zanim zajęli się Dallim, myśleli o tym, żeby zrealizować film o Antonim Quatraro. Ten Włoch był prominentnym unijnym urzędnikiem zajmującym się polityką rolną. Przeciw niemu toczyło się śledztwo w sprawie korupcji. W roku 1993 poniósł on śmierć, wypadając w niewyjaśnionych okolicznościach z okna biurowca w Brukseli. Ostatecznie film o Quatraro nie powstał, ponieważ duńscy dziennikarze uznali, że to wszystko wydarzyło się dawno i z tego względu temat w jakimś stopniu się zdezaktualizował.

Jeśli w UE kariery robią tacy politycy, jak Dalli, to trudno być entuzjastą tej wspólnoty. Piszę o tym z żalem, bo nie ukrywam, że kiedy na polskiej prawicy ktoś palnie, iż unijna flaga to „szmata”, jestem zażenowany. Chciałbym silnej, zjednoczonej – choć respektującej tożsamości narodowe – Europy – polityczno-gospodarczego supermocarstwa, zdolnego stawiać czoła wielkim globalnym potęgom.



Ale taka Europa dziś nie może powstać. Nie tylko dlatego, że wśród osób nadających ton jej polityce są doktrynerzy, którzy traktują chrześcijaństwo jako godny zamknięcia w getcie prywatności relikt średniowiecza i promują samobójczy dla Starego Kontynentu „gender mainstreaming”. Chodzi też o całą masę bezideowych geszefciarzy poruszających się na granicy przestępczości. Ich właśnie możemy zobaczyć w „Wielkiej zagadce europejskich papierosów”. I to jest atut tego filmu.

– Filip Memches