Felietony

Wyrzutek, który był satyrą na europejską biurokrację

piątek,

Humor Themersonów jest wielopiętrowy. Te zaświadczenia do różnych biur są zarazem satyrą, bajką i czystym żartem. Warto to czytać od dzieciństwa i potem przez lata, dla oswajania się z absurdem, który nas otacza. Andrzej Dobosz w 52. odcinku programu „Spis treści” opowiada o „Przygodach Pędrka Wyrzutka”, twórczości i humorze Stefana Themersona oraz jego żony Franciszki.

Powstanie PRL czy śmierć Stalina były poza jego wyobraźnią

Był dobrem ogólnonarodowym, nieangażującym się politycznie po żadnej stronie.

zobacz więcej
– Żadne ludzkie stworzenie nie przekroczy granicy, jeżeli nie pokaże, że ma kapelusz w porządku.
– Pan sądzi, że jestem ludzkie stworzenie? – spytał Pędrek Wyrzutek.
– A co, nie jesteś?
– Niektórzy myślą, że jest we mnie coś psiego – rzekł Pędrek Wyrzutek nieśmiało.
– Jeżeli tak – powiedział karabinier – to musisz mieć na karku obrożę nałożoną przez Ministerstwo Zdrowia i stwierdzającą, że nie masz wodowstrętu.
– Inni natomiast myślą – powiedział Pędrek Wyrzutek – że jest we mnie coś z ryby.
– W takim razie musiałbyś zostawić zaświadczenie wydane przez Ministerstwo Jadłospisów i Czeczopojów, decydujące, czy pochodzisz z wód słodkich czy słonych. Jeśli pochodzisz z wód słodkich, to musisz mieć zaświadczenie ostemplowane przez Towarzystwo Zachęty do Hodowli Buraków Cukrowych.

Ten długi cytat już dobrze pokazuje absurdalny humor Stefana Themersona, który bardzo wcześnie – w roku 1931 – poślubił swoją żonę Franciszkę, z którą potem przez całe życie wspólne bądź robił filmy awangardowe, bądź pisał książeczki, które ona ilustrowała. I gdy ona umarła w roku 1988, on umarł w trzy miesiące później.

Pierwszą książką Themersona, którą mi czytano jeszcze przed wojną, była „Pan Tom buduje dom”. Przed wojną Themersonowie wyjechali do Londynu, gdzie pozostawali do końca życia. Natomiast był to taki wyjątkowy wypadek pisarza żyjącego poza Polską, tak zupełnie obojętnego na sprawy ustrojowe, że wydawanego już w październiku również w kraju.

Themerson jest postacią o tyle wyjątkową, że wszystko co pisał nie jest do niczego podobne. Prócz książeczek, których było wiele i wszystkie były bardzo krótkie, ilustrowane przez Franciszkę, robił też filmy awangardowe związane z muzyką.

To były książeczki no może i dla dzieci, ale bawiące i cieszące się powodzeniem wśród dzieci, które zdążyły wyrosnąć i objąć posady.

Humor Themersonów jest wielopiętrowy. Te zaświadczenia do różnych biur są jakby satyrą na biurokrację istniejącą w Europie, ale zarazem są bajką i czystym żartem. Natomiast warto to czytać od dzieciństwa, od wczesnej młodości i potem przez lata, dla oswajania się z absurdem, który nas otacza.
„Spis treści”, odc. 52. Andrzej Dobosz o „Przygodach Pędrka Wyrzutka” Stefana Themersona

TYGODNIK TVP, ul. Woronicza 17, 00-999 Warszawa. Redakcja i autorzy


– Andrzej Dobosz,
filozof i polonista, autor felietonów – w tym zbiorów „Pustelnik z Krakowskiego Przedmieścia” (1993), „Generał w bibliotece” (2001), „Ogrody i śmietniki” (2008), „Z różnych półek”(2014) – oraz opowiadania „O kapeluszu” (1999). Doktoryzował się u Leszka Kołakowskiego, przyjaźnił się z Janem Józefem Lipskim, chadzał na spotkania w kawiarni PIW-u przy „opozycyjnym” stoliku Antoniego Słonimskiego. Był inwigilowany przez SB, w 2005 r. otrzymał od IPN status osoby represjonowanej. W 1974 r. wyemigrował do Francji, prowadził w Paryżu polską księgarnię. Zagrał epizody w wielu filmach: „Rejsie” (Marek Piwowski, 1970), „Trzecia część nocy” (Andrzej Żuławski, 1971), „Trzeba zabić tę miłość” (Janusz Morgenstern, 1972), „Stawiam na Tolka Banana” (Stanisław Jędryka według powieści Adama Bahdaja, 1973) oraz „Ryś” (Stanisław Tym, 2007; Dobosz nawiązywał do swej roli filozofa z „Rejsu”).


TVP1 emituje cykl rozmów z Andrzejem Doboszem „Spis treści” w każdą sobotę i niedzielę. Programy te co piątek można przedpremierowo obejrzeć w Tygodniku TVP.
Zobacz też pozostałe odcinki programu „Spis treści”. Numery 1-20:
teraz odtwarzane
„Spis treści”, odcinek 20. Andrzej Dobosz o historii Polski opisanej przez Pawła Jasienicę
„Spis treści”, odcinek 19. Andrzej Dobosz o „Inny świat” Gustawa Herlinga Grudzińskiego
„Spis treści”, odcinek 18. Andrzej Dobosz o „Pamiętniku z powstania warszawskiego” Mirona Białoszewskiego
„Spis treści”, odcinek 17. Andrzej Dobosz o opowiadaniach Tadeusza Borowskiego
„Spis treści”, odcinek 16. Andrzej Dobosz o twórczości Adolfa Rudnickiego
„Spis treści”, odcinek 15. Andrzej Dobosz o książce „Niezatapialni i Łódź podwodna” Marcina Ludwickiego
„Spis treści”, odcinek 14. Andrzej Dobosz o książkach: „Bilet do nowoczesności” i „Opowieści Złotego Kota”
„Spis treści”, odcinek 13. Andrzej Dobosz o wspomnieniach córki rtm. Pileckiego oraz szkicach o wojnie polsko-bolszewickiej
„Spis treści”, odcinek 12. Andrzej Dobosz o „25 polskich wynalazców i odkrywców, którzy zmienili świat” i „Listopadowe dni 1918”
„Spis treści”, odcinek 11. Andrzej Dobosz o książkach „Szkoła Główna – kręgi wpływów” oraz „Metamorfozy Pałacu Staszica”
„Spis treści”, odcinek 10. Andrzej Dobosz o trzech publikacjach Andrzeja Biernackiego
„Spis treści”, odcinek 9. Andrzej Dobosz o „Ćwiczeniach pamięci” Erwina Axera
„Spis treści”, odcinek 8. Andrzej Dobosz: „Obrazy Włoch” Pawła Muratowa i „Przypomniane. Prof. Jadwiga Czachowska w IBL PAN”
„Spis treści”, odcinek 7. Andrzej Dobosz o „Syberii” Janet M. Hartley i „Pamiętnikach” Zygmunta Szczęsnego-Felińskiego
„Spis treści”, odcinek 6. Andrzej Dobosz o książkach Normana Daviesa oraz Anny i Władysława Tatarkiewiczów
„Spis treści”, odcinek 5. Andrzej Dobosz o Bohdanie Korzeniewskim
„Spis treści”, odcinek 4. Andrzej Dobosz o dwóch miastach: Budapeszt i Petersburg
„Spis treści”, odcinek 3. Andrzej Dobosz o „Kamienicach czynszowych Warszawy 1864 – 1914” i „Chamowie”
„Spis treści”, odcinek 2. Andrzej Dobosz o „Złym” Leopolda Tyrmanda i Tajemnicach Nalewek” Henryka Nagiela
„Spis treści”, odcinek 1. Andrzej Dobosz o „Raptularzu” Zbigniewa Raszewskiego
„Spisy treści” od odcinka 21. do 40.:
teraz odtwarzane
„Spis treści”, odcinek 40. Andrzej Dobosz o „Wspólnym pokoju” Zbigniewa Uniłowskiego
„Spis treści”, odcinek 39. Andrzej Dobosz o „Urywkach wspomnień” Stanisława Pigonia
„Spis treści”, odcinek 38. Andrzej Dobosz o „Na wysokiej połoninie” Stanisława Vincenza
„Spis treści”, odcinek 37. Andrzej Dobosz o powieści „Niebo w płomieniach” Jana Parandowskiego
„Spis treści”, odcinek 36. Andrzej Dobosz o Janie Parandowskim i jego książce „Bolszewizm i bolszewicy”
„Spis treści”, odcinek 35. Andrzej Dobosz o Stefanie Wiecheckim – Wiechu, cz. 2
„Spis treści”, odcinek 34. Andrzej Dobosz o Stefanie Wiecheckim – Wiechu
„Spis treści”, odcinek 33. Andrzej Dobosz o poezji Jarosława Iwaszkiewicza
„Spis treści”, odcinek 32. Andrzej Dobosz o opowiadaniach Jarosława Iwaszkiewicza
„Spis treści”, odcinek 31. Andrzej Dobosz o twórczości Tadeusza Różewicza
„Spis treści”, odcinek 30. Andrzej Dobosz o Stanisławie Pigoniu. „Z Komborni w świat”
„Spis treści”, odcinek 29. Andrzej Dobosz o opowiadaniach Eugeniusza Małaczewskiego
„Spis treści”, odcinek 28. Andrzej Dobosz o „Drodze donikąd” Józefa Mackiewicza
„Spis treści”, odcinek 27. Andrzej Dobosz o Wacławie Borowym i krytyce „Nocy listopadowej” Wyspiańskiego
„Spis treści”, odcinek 26. Andrzej Dobosz o „Europie w rodzinie” Marii Czapskiej
„Spis treści”, odcinek 25. Andrzej Dobosz o „Labiryncie nad morzem” Zbigniewa Herberta
„Spis treści”, odcinek 24. Andrzej Dobosz o „Nadberezyńcach” Floriana Czarnyszewicza
„Spis treści”, odcinek 23. Andrzej Dobosz o „Wspomnieniach wojennych” Karoliny Lanckorońskiej
„Spis treści”, odcinek 22. Andrzej Dobosz o „Szkicach piórkiem” Andrzeja Bobkowskiego
„Spis treści”, odcinek 21. Andrzej Dobosz o „Kraju nad Jangcy” i żonie-agentce Pawła Jasienicy
„Spisy treści” od odcinka 41.:
teraz odtwarzane
„Spis treści”, odc. 57. Andrzej Dobosz o Adamie Mauersbergerze
„Spis treści”, odc. 56. Andrzej Dobosz o „Opowieściach biograficznych” Wacława Berenta
„Spis treści”, odc. 55. Andrzej Dobosz o „Nurcie” Wacława Berenta
„Spis treści”, odc. 54. Andrzej Dobosz o „W krainie niedźwiedzi” Ferdynanda Ossendowskiego
„Spis treści”, odc. 53. Andrzej Dobosz o wspomnieniach Ferdynanda Ossendowskiego „Od szczytu do otchłani”
„Spis treści”, odc. 52. Andrzej Dobosz o „Przygodach Pędrka Wyrzutka” Stefana Themersona
„Spis treści”, odc. 51. Andrzej Dobosz o twórczości Leopolda Staffa
„Spis treści”, odc. 50. Andrzej Dobosz o twórczości Ferdynanda Goetla
„Spis treści”, odc. 49. Andrzej Dobosz o wspomnieniach Ferdynanda Goetla „Patrząc wstecz”
„Spis treści”, odc. 48. Andrzej Dobosz o „Prokurator Alicji Horn” Tadeusza Dołęgi-Mostowicza
„Spis treści”, odc. 47. Andrzej Dobosz o „Pamiętniku pani Hanki” Tadeusza Dołęgi-Mostowicza
„Spis treści”, odc. 46. Andrzej Dobosz o „Przedwiośniu” Stefana Żeromskiego
„Spis treści”, odc. 45. Andrzej Dobosz o „Syzyfowych pracach” Stefana Żeromskiego
„Spis treści”, odc. 44. Andrzej Dobosz o „W oficynie Elerta” Władysława Zambrzyckiego
„Spis treści”, odc. 43. Andrzej Dobosz o „Kaskadzie Franchimont” Władysława Zambrzyckiego
„Spis treści”, odcinek 42. Andrzej Dobosz o „Wspomnieniach” Moniki Żeromskiej
„Spis treści”, odcinek 41. Andrzej Dobosz o „Dwadzieścia lat życia” Zbigniewa Uniłowskiego
Zobacz więcej
Felietony wydanie 29.12.2023 – 5.01.2024
Pożegnanie z Tygodnikiem TVP
Władze Telewizji Polskiej zadecydowały o likwidacji naszego portalu.
Felietony wydanie 29.12.2023 – 5.01.2024
Sprzeczne z Duchem i prawem
Co oznacza możliwość błogosławienia par osób tej samej płci? Kto się cieszy, a kto nie akceptuje?
Felietony wydanie 29.12.2023 – 5.01.2024
Autoportret
Andrzej Krauze dla Tygodnika TVP.
Felietony wydanie 29.12.2023 – 5.01.2024
Totemy Mashy Gessen w wojnie kulturowej
Sama o sobie mówi: „queerowa, transpłciowa, żydowska osoba”.
Felietony wydanie 22.12.2023 – 29.12.2023
Książki od Tygodnika TVP! Konkurs świąteczny
Co Was interesuje, o czych chcielibyście się dowiedzieć więcej?