Niemieckie fotografie z pierwszych godzin II wojny. Sensacyjne odkrycie IPN
piątek,
19 grudnia 2014
105 zdjęć na 33 kartach niemieckiego albumu z 1939 roku, przygotowanego na potrzeby propagandowe III Rzeszy. Nigdy dotąd nie były opublikowane, jako pierwszy zaprezentował je portal tvp.info. IPN wpadł na trop cennego znaleziska na portalu aukcyjnym.
Instytut Pamięci Narodowej zdobył album pokazujący m.in. zajęcie Gdańska przez Niemów oraz walki na Pomorzu we wrześniu 1939 roku. To 105 fotografii rozmieszczonych na 33 kartach opatrzonych niemieckimi podpisami oraz ich tłumaczeniami. – Wydźwięk haseł jednoznacznie wskazuje na antypolskie nastawienie autora – wyjaśnia Tomasz Stempowski z Biura Udostępniania i Archiwizacji Dokumentów Instytutu Pamięci Narodowej.
„Wykurzanie” Poczty Polskiej
Przykładem może być fotografia ukazująca płonącą gdańską pocztę, które podpisano „Wykurzanie” oraz zdjęcie policjanta niemieckiego na skrzyżowaniu ulic podpisane „Niemiecki porządek w Gdyni”. Całość oprawiona została w twardą okładkę wykończoną tkaniną z wytłoczonym herbem Gdańska i napisem „Kampf um Danzig” czyli „Walka o Gdańsk”.
Album propagandowy III Rzeszy
Według naukowców album stworzono w celach propagandowych, aby pokazać i upamiętnić działania związane z przyłączeniem miasta do Rzeszy. Zbiór podzielono na rozdziały pokazujące Gdańsk i życie w mieście przed 1 września, działania wojenne oraz triumf armii niemieckiej, w którym prezentowano są m.in. fotosy pokazujące wizytę Hitlera oraz uroczystości żałobne ku czci generała Wernera von Fritscha, jedynego niemieckiego generała, który zginął podczas kampanii wrześniowej.
Pierwsze godziny wojny
– Swoistą klamrą zamykającą całość koncepcji, stanowią wieńczące album fotografie ukazujące triumfalny powrót oddziałów SS i innych formacji niemieckich do Gdańska – wyjaśnia Stempowski. Album jest także cennym źródłem dokumentującym rozpoczęcie działań o godzinie 5 rano 1 września oraz postęp działań wojennych, w tym walki o Pocztę Polską, Westerplatte, Gdynię, Oksywie, polskich jeńców i ludność cywilną.
Spotkanie z Hitlerem
Na jednej z fotografii uwieczniono niemiecką reżyserkę filmową Leni Riefenstahl, która tworzyła hitlerowskie filmy propagandowe. Kręciła też dziennik kampanii wojskowej w Polsce. Zdaniem części badaczy miała przerwać tę pracę po tym, jak stała się świadkiem masakry Żydów w mieście Końskie, do której doszło 12 września 1939 roku. Dokumentalistka spotkała się w Gdańsku z Hitlerem, który wizytował miasto po zdobyciu 19 września. Na fotografii Leni Riefenstahl rozmawia z niemieckim oficerem.
„Foto Luben” - nieznane zdjęcia
Prace badaczy dotyczące albumu nie zostały jeszcze zakończone, ale już dzisiaj uważają, że całość powstała w zakładzie gdańskiego fotografa Walter Otto Lulinski, który zmienił nazwisko na Luben. Na odwrocie kilku fotosów znajdują się pieczątki „Foto Luben” oraz „Foto-Lulinski”. – Część z tych zdjęć funkcjonuje już w obiegu naukowym, pozostałe są mało lub zupełnie nieznane.
Przerwane zdjęcie
Zarówno ze względu na zawartość jak i formę album stanowi cenny nabytek w zbiorach Instytutu – podkreśla naukowiec. Zwraca uwagę na bardzo dobry stan, w jakim zachowało się znalezisko. Prócz jednej przedartej fotografii wszystkie wciąż trzymają się stron na oryginalnym kleju. Nie widać późniejszych ingerencji, poza tłumaczeniami niemieckich komentarzy do fotosów. – Właściwie renowacji wymaga głównie okładka wykonana z płótna, po której najbardziej widać wiekowość albumu.
Zdjęcia propagandowe grupy Eberhardt
Stempowski domyśla się, jak najprawdopodobniej powstał album. Kilka dni przed rozpoczęciem działań zawodowi fotografowie zostali wezwani przez Niemców i nakazano im w nocy 1 września stawić się w konkretnym miejscu. Nie podano naturalnie przyczyny. Kiedy nadeszła godzina zero, wszystko stało się jasne. Fotografowie zostali wcieleni do wydziału propagandy brygady Eberhardt, która przejmowała Gdańsk. Wykonane przez nich zdjęcia miały być wykorzystywane w celach propagandowych.
„Gdańsk, wyzwolenie”
Album Lubena to już drugi tego rodzaju zbiór w zasobie IPN dokumentujący wcielenie Gdańska do Rzeszy Niemieckiej. W zbiorach byłej Głównej Komisji Badania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu przechowywany jest album „Danzigs Befreiung” wydany przez inną gdańską firmę fotograficzną „Foto-Sönnke”. Zawiera on jednak tylko 49 zdjęć i są to inne ujęcia.
Kupiony przez internet
Niemiecki album przez ponad 60 lat znajdowały się w prywatnych zbiorach. Właściwie nie wiadomo, jakie były jego losy. Kilka miesięcy temu na jego trop wpadli naukowcy z IPN, którzy natknęli się na ofertę sprzedaży na jednym z portali aukcyjnych.
Album kupiony został za trzy tysiące złotych. Sprzedający przyznał, że miał lepsze oferty z Niemiec. Jednak ostatecznie zdecydował się sprzedać go IPN-owi tym samy wzbogacając polską kolekcję. Wcześniej album nabył w jednym z antykwariatów.
Za kilka miesięcy zostanie udostępniony na potrzeby badań naukowych oraz innych zainteresowanych.
Zobacz wszystkie fotografie:
