Felietony

Marek Hłasko podpalił dla niego swojego jaguara

piątek,

Jonasz w brzuchu wieloryba wędrował wiele, ale widział stosunkowo mało – to ulubione zdanie Jerzego Stempowskiego, który lubił podróże i w ich trakcie dużo chodził: po ulicach, muzeach, oglądał gmachy. Kiedy Marek Hłasko zabrał go swoim jaguarem do Zurychu, zaczął mu więc czynić zjadliwe uwagi na temat takich szybkich podróży.

Był w Auschwitz, ratował sztychy, odnalazł „Grzech”, reżyserował „Don Juana”, którego zdjęły władze PRL

O Bohdanie Korzeniewskim – jego autobiograficznej powieści „Książki i ludzie” oraz „Dramatach wybranych” Moliera, które przetłumaczył – opowiada Andrzej Dobosz w 5. odcinku programu „Spis treści”.

zobacz więcej
Zimą 1954 roku zdawałem egzamin ze znajomości literatury powszechnej u Jana Kotta i okazało się, że nie znam esejów Michela de Montaigne'a (francuski pisarz i filozof, jeden z głównych przedstawicieli renesansu – red.).

Kott opowiedział mi o gatunku, jakim jest esej oraz o Jerzym Stepmopwski, najwybitniejszym polskim eseiście, który był wtedy emigrantem mieszkajacym w Szwajcarii. Po tej rozmowie zacząłem w przewdojennych pismach wyszukiwać wszystkie teksty Stempowskiego.

W 1955 roku Kott dostał paszport i spotkał pana Jerzego w Bernie. Opowiedział mu, że ma on młodych entuzjastow w Warszawie i wysłali mi kartkę z pozdrowieniami.

Po tej kartce, na której był adres pana Jerzego, zacząłem posyłać mu książki i za to dostałem od niego pierwszy list. Potem posłałem mu swoje teksty i dostałem drugi list, w którym powiadał: „O panu samym wiem tylko tyle, że w pana pokoju na Żoliborzu książki tworzą nieregularną piramidę na środku pokoju, uchylając się od porządku tradycyjnego, który kazałby im stać na półkach, karnie, jak żołnierze w szeregu”.
„Z pamięci”, odcinek 5. Andrzej Dobosz wspomina Jerzego Stempowskiego
W końcu pan Jerzy umarł i nie zdołałem go poznać osobiście…

Jego współpraca z „Kulturą Paryską” zaczęła się niemal od początku istnienia pisma. On miał tam rubrykę „Notatnik nieśpiesznego przechodnia”.

Jego seseje są zbiorem skojarzeń, w których moda damska kojarzy się ze zjawiskami ekonomicznymi, a nieurodzaj zboża w danym roku ze zjawiskami geologicznymi.

Pan Jerzy lubił podróżować, ale w podróżach przede wszystkim chodził. Chodził po ulicach w dużych miastach, po muzeach, oglądał gmachy, zatrzymywał się. Jego ulubione zdanie to, że są wędróki, które przypominają podróż Jonasza – w brzuchu wieloryba wędrował wiele, ale widział stosunkowo mało.

Marek Hłasko, który już w Warszawie słyszał od nas o Stempowskim, poznał go. Hłasko był wtedy w dobrej formie finansowej i kupił sobie jaguara. Przyjechał do pana Jerzego do Berna i wiózł go do Zurychu. Natomiast Marek lubił szybkie podróże i w ten sposób widoki po drodze migotały tylko panu Jerzemu. I zaczął mu czynić zjadliwe uwagi na temat takich szybkich podróży.

Wtedy Marek zatrzymał się w jakimś dobrym miejscu, poprosił, żeby wysiedli i podpalił swego jaguara.

Stempowski: – Dlaczego pan to zrobił?

Hłasko: – Ach, chciałem panu zrobić przyjemność…

Jaguar był oczywiście ubezpieczony, odszkodowanie nastąpiło i pozwoliło mu mieć następny samochód.
Jerzy Stempowski w podróżach przede wszystkim chodził: po ulicach, muzeach, oglądał gmachy - wspomina Andrzej Dobosz (na zdjęciu). Fot. kadr z programu „Z pamięci”
– Andrzej Dobosz,
filozof i polonista, autor felietonów – w tym zbiorów „Pustelnik z Krakowskiego Przedmieścia” (1993), „Generał w bibliotece” (2001), „Ogrody i śmietniki” (2008), „Z różnych półek”(2014) – oraz opowiadania „O kapeluszu” (1999). Doktoryzował się u Leszka Kołakowskiego, przyjaźnił się z Janem Józefem Lipskim, chadzał na spotkania w kawiarni PIW-u przy „opozycyjnym” stoliku Antoniego Słonimskiego. Był inwigilowany przez SB, w 2005 r. otrzymał od IPN status osoby represjonowanej. W 1974 r. wyemigrował do Francji, prowadził w Paryżu polską księgarnię. Zagrał epizody w wielu filmach: „Rejsie” (Marek Piwowski, 1970), „Trzecia część nocy” (Andrzej Żuławski, 1971), „Trzeba zabić tę miłość” (Janusz Morgenstern, 1972), „Stawiam na Tolka Banana” (Stanisław Jędryka według powieści Adama Bahdaja, 1973) oraz „Ryś” (Stanisław Tym, 2007; Dobosz nawiązywał do swej roli filozofa z „Rejsu”).


TVP1 emituje cykl rozmów z Andrzejem Doboszem: „Spis treści” (co sobota, godz. 12.25) oraz „Z pamięci” (co niedziela, godz. 12.50). Programy te co piątek można przedpremierowo oglądać w Tygodniku TVP.
Zobacz też pozostałe odcinki „Z pamięci”. Numery 1-20:
teraz odtwarzane
„Z pamięci”, odcinek 20. Andrzej Dobosz wspomina Leopolda Tyrmanda, cz. 1
„Z pamięci”, odcinek 19. Andrzej Dobosz wspomina Melchiora Wańkowicza
„Z pamięci”, odcinek 18. Andrzej Dobosz wspomina Jana Himilsbacha
„Z pamięci”, odcinek 17. Andrzej Dobosz wspomina Pawła Hertza, cz. 2
„Z pamięci”, odcinek 16. Andrzej Dobosz wspomina Pawła Hertza, cz. 1
„Z pamięci”, odcinek 15. Andrzej Dobosz wspomina Adama Mauersbergera
„Z pamięci”, odcinek 14. Andrzej Dobosz wspomina Ogród Botaniczny UW
„Z pamięci”, odcinek 13. Andrzej Dobosz wspomina Jana Kotta – część 2.
„Z pamięci”, odcinek 12. Andrzej Dobosz wspomina Jana Kotta – część 1.
„Z pamięci”, odcinek 11. Andrzej Dobosz wspomina Andrzeja Biernackiego
„Z pamięci”, odcinek 10. Andrzej Dobosz wspomina Erwina Axera
„Z pamięci”, odcinek 9. Andrzej Dobosz wspomina kawiarnię „Czytelnik”
„Z pamięci”, odcinek 8. Andrzej Dobosz wspomina kawiarnię „Lajkonik”
„Z pamięci”, odcinek 7. Andrzej Dobosz wspomina Antoniego Słonimskiego, cz.2
„Z pamięci”, odcinek 6. Andrzej Dobosz wspomina Antoniego Słonimskiego cz.1
„Z pamięci”, odcinek 5. Andrzej Dobosz wspomina Jerzego Stempowskiego
„Z pamięci”, odcinek 4. Andrzej Dobosz wspomina kawiarnię „U Literatów”
„Z pamięci”, odcinek 3. Andrzej Dobosz wspomina Jana Józefa Lipskiego
„Z pamięci”, odcinek 2. Andrzej Dobosz wspomina kawiarnię Państwowego Instytutu Wydawniczego
„Z pamięci”, odcinek 1. Andrzej Dobosz wspomina Leszka Kołakowskiego
Odcinki programu „Z pamięci” od 21. do 40.:
teraz odtwarzane
„Z pamięci”, odcinek 40. Andrzej Dobosz o Konstantym Puzynie
„Z pamięci”, odcinek 39. Andrzej Dobosz o Jerzym Grotowskim – cz. 2
„Z pamięci”, odcinek 38. Andrzej Dobosz o Jerzym Grotowskim – cz. 1
„Z pamięci”, odcinek 37. Andrzej Dobosz o Marianie Brandysie
„Z pamięci”, odcinek 36. Andrzej Dobosz o Marku Hłasce
„Z pamięci”, odcinek 35. Andrzej Dobosz o Janie Dürr-Durskim
„Z pamięci”, odcinek 34. Andrzej Dobosz o Hotelu Bristol
„Z pamięci”, odcinek 33. Andrzej Dobosz o Annie Micińskiej
„Z pamięci”, odcinek 32. Andrzej Dobosz o Karolu Estreicherze
„Z pamięci”, odcinek 31. Andrzej Dobosz o Franciszku Starowieyskim – cz. 2
„Z pamięci”, odcinek 30. Andrzej Dobosz o Franciszku Starowieyskim – cz. 1
„Z pamięci”, odcinek 29. Andrzej Dobosz o Janie Lebensteinie – cz. 2
„Z pamięci”, odcinek 28. Andrzej Dobosz o Janie Lebensteinie – cz. 1
„Z pamięci”, odcinek 27. Andrzej Dobosz o Jerzym Pomianowskim – cz. 2
„Z pamięci”, odcinek 26. Andrzej Dobosz o Jerzym Pomianowskim – cz. 1
„Z pamięci”, odcinek 25. Andrzej Dobosz o Irenie Szymańskiej – cz. 2
„Z pamięci”, odcinek 24. Andrzej Dobosz o Irenie Szymańskiej – cz. 1
„Z pamięci”, odcinek 23. Andrzej Dobosz o twórczości Stanisława Baja
„Z pamięci”, odcinek 22. Andrzej Dobosz wspomina Leopolda Tyrmanda, cz. 3
„Z pamięci”, odcinek 21. Andrzej Dobosz wspomina Leopolda Tyrmanda, cz. 2
Zdjęcie główne: Fragment okładki książki Marii Dąbrowskiej "Jerzy Stempowski Listy 1926−1956", Wydawnictwo Więź,
Zobacz więcej
Felietony wydanie 29.12.2023 – 5.01.2024
Pożegnanie z Tygodnikiem TVP
Władze Telewizji Polskiej zadecydowały o likwidacji naszego portalu.
Felietony wydanie 29.12.2023 – 5.01.2024
Sprzeczne z Duchem i prawem
Co oznacza możliwość błogosławienia par osób tej samej płci? Kto się cieszy, a kto nie akceptuje?
Felietony wydanie 29.12.2023 – 5.01.2024
Autoportret
Andrzej Krauze dla Tygodnika TVP.
Felietony wydanie 29.12.2023 – 5.01.2024
Totemy Mashy Gessen w wojnie kulturowej
Sama o sobie mówi: „queerowa, transpłciowa, żydowska osoba”.
Felietony wydanie 22.12.2023 – 29.12.2023
Książki od Tygodnika TVP! Konkurs świąteczny
Co Was interesuje, o czych chcielibyście się dowiedzieć więcej?