Felietony

„Jakże mnie wygnasz z ziemi ojczystej,
Jeśli jej nie znasz?”

piątek,

– Antoni Słonimski uważał, że należy po prostu się sprzeciwiać, niezależnie od tego, jakie będą rezultaty – mówi Andrzej Dobosz w 7. odcinku „Z pamięci”. Druga część programu na temat literata, którego nazwisko w PRL było na liście autorów pod szczególnym nadzorem cenzury.

Pisarz, poeta, kabareciarz i mistrz dedykacji. Na reżim opowiadał rzeczy straszne

„Naszemu dzielnemu i czujnemu Doboszowi naszego małego regimentu ten medal nadaje Antoni Słonimski”. Obejrzyj 6. odcinek programu „Z pamięci”.

zobacz więcej
Antoni Słonimski spędził wojnę w Anglii. W 1946 przyjechał na krptko do Warszawy. Miał on starszego brata Piotra, który zginął w czasie wojny. I bratanka, także Piotra, przyjaciela z klasy Krzysztofa Kamila Baczyńskiego i Jerzego Pelca.

I okazało się, że akowiec Piotr Słonimski młodszy, jest aresztowany przez UB. Pan Słonimski natychmiast dotarł do dygnitarzy reżimu i spowodował uwolenienie Piotra, który natychmiast dostał paszport i wyjechał na Zachód, gdzie już został.

Słonimski wróćił do Londynu przekonany tym uwolnieniem Piotra, że niesłychanie wiele może, że się z nim liczą. I w 1950 roku, po odbyciu kadencji w UNESCO, wróćił do Polski, ciągle sądząc, że wiele może, ale okazało się, że już niemal nic. Tak że w rozmowach prywatnych mówił straszne rzeczy na reżim.

Związek Literatów Polskich Leona Kruczkowskiego i Putramenta był organizacją niesłychanie podporządkowaną włądzy. W 1956 roku odbyły się pierwsze wolne wybory i w miejsce pana Leona Kruczkowskiego pan Antoni został prezesem Związku. I tą stalinowską dyscyplinę tygodniowych zebrań pisarzy i szkoleń ideologicznych dzięki niemu zaniechano.

W tamtych czasach oprócz cenzury wykreślającej istaniała jeszcze polityka wydawnicza, polegająca bądź na niewydawaniu bądź wydawaniu w maleńkich nakładach autorów, których chciano czytywać. Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej wydawało przekłady sowieckich nudziarstw czy Putramenta w ogromnych nakładach. I tam nie istniały problemy papieru.
„Z pamięci”, odcinek 7. Andrzej Dobosz wspomina Antoniego Słonimskiego, cz.2
Antoni Słonimski uważał, że należy po prostu się sprzeciwiać, niezależnie od tego, jakie będą rezultaty.

„W mojej ojczyźnie słowa poety
Oprawne w serce.
Chociaż ci sprzyja ten wieczór mglisty
I noc bezgwiezdna,
Jakże mnie wygnasz z ziemi ojczystej,
Jeśli jej nie znasz?”
(wiersz Słonimskiego „Dwa serca”)

To co mawiał w Związku sprawiło, że przy kolejnych wyborach w 1959 jednak wybrano Jarosława Iwaszkiewicza, który umiał łączyć uległość władzy i bycie pisarzem dworskim z rzeczywistą troską o losy pisarzy.

Tak że jeśli ja na przykład miałem, już za Edwarda Gierka, rewizję w domu, to wiedziałem, że jeśli mi zabiorą Stempowskiego wydanego w „Kulturze”, to jednak Iwaszkiewicz załatwi i dostanę z powrotem tę książkę.
– Andrzej Dobosz,
filozof i polonista, autor felietonów – w tym zbiorów „Pustelnik z Krakowskiego Przedmieścia” (1993), „Generał w bibliotece” (2001), „Ogrody i śmietniki” (2008), „Z różnych półek”(2014) – oraz opowiadania „O kapeluszu” (1999). Doktoryzował się u Leszka Kołakowskiego, przyjaźnił się z Janem Józefem Lipskim, chadzał na spotkania w kawiarni PIW-u przy „opozycyjnym” stoliku Antoniego Słonimskiego. Był inwigilowany przez SB, w 2005 r. otrzymał od IPN status osoby represjonowanej. W 1974 r. wyemigrował do Francji, prowadził w Paryżu polską księgarnię. Zagrał epizody w wielu filmach: „Rejsie” (Marek Piwowski, 1970), „Trzecia część nocy” (Andrzej Żuławski, 1971), „Trzeba zabić tę miłość” (Janusz Morgenstern, 1972), „Stawiam na Tolka Banana” (Stanisław Jędryka według powieści Adama Bahdaja, 1973) oraz „Ryś” (Stanisław Tym, 2007; Dobosz nawiązywał do swej roli filozofa z „Rejsu”).


TVP1 emituje cykl rozmów z Andrzejem Doboszem: „Spis treści” (co sobota, godz. 12.25) oraz „Z pamięci” (co niedziela, godz. 12.50). Programy te co piątek można przedpremierowo oglądać w Tygodniku TVP.
Zobacz też pozostałe odcinki „Z pamięci”. Numery 1-20:
teraz odtwarzane
„Z pamięci”, odcinek 20. Andrzej Dobosz wspomina Leopolda Tyrmanda, cz. 1
„Z pamięci”, odcinek 19. Andrzej Dobosz wspomina Melchiora Wańkowicza
„Z pamięci”, odcinek 18. Andrzej Dobosz wspomina Jana Himilsbacha
„Z pamięci”, odcinek 17. Andrzej Dobosz wspomina Pawła Hertza, cz. 2
„Z pamięci”, odcinek 16. Andrzej Dobosz wspomina Pawła Hertza, cz. 1
„Z pamięci”, odcinek 15. Andrzej Dobosz wspomina Adama Mauersbergera
„Z pamięci”, odcinek 14. Andrzej Dobosz wspomina Ogród Botaniczny UW
„Z pamięci”, odcinek 13. Andrzej Dobosz wspomina Jana Kotta – część 2.
„Z pamięci”, odcinek 12. Andrzej Dobosz wspomina Jana Kotta – część 1.
„Z pamięci”, odcinek 11. Andrzej Dobosz wspomina Andrzeja Biernackiego
„Z pamięci”, odcinek 10. Andrzej Dobosz wspomina Erwina Axera
„Z pamięci”, odcinek 9. Andrzej Dobosz wspomina kawiarnię „Czytelnik”
„Z pamięci”, odcinek 8. Andrzej Dobosz wspomina kawiarnię „Lajkonik”
„Z pamięci”, odcinek 7. Andrzej Dobosz wspomina Antoniego Słonimskiego, cz.2
„Z pamięci”, odcinek 6. Andrzej Dobosz wspomina Antoniego Słonimskiego cz.1
„Z pamięci”, odcinek 5. Andrzej Dobosz wspomina Jerzego Stempowskiego
„Z pamięci”, odcinek 4. Andrzej Dobosz wspomina kawiarnię „U Literatów”
„Z pamięci”, odcinek 3. Andrzej Dobosz wspomina Jana Józefa Lipskiego
„Z pamięci”, odcinek 2. Andrzej Dobosz wspomina kawiarnię Państwowego Instytutu Wydawniczego
„Z pamięci”, odcinek 1. Andrzej Dobosz wspomina Leszka Kołakowskiego
Odcinki programu „Z pamięci” od 21. do 40.:
teraz odtwarzane
„Z pamięci”, odcinek 40. Andrzej Dobosz o Konstantym Puzynie
„Z pamięci”, odcinek 39. Andrzej Dobosz o Jerzym Grotowskim – cz. 2
„Z pamięci”, odcinek 38. Andrzej Dobosz o Jerzym Grotowskim – cz. 1
„Z pamięci”, odcinek 37. Andrzej Dobosz o Marianie Brandysie
„Z pamięci”, odcinek 36. Andrzej Dobosz o Marku Hłasce
„Z pamięci”, odcinek 35. Andrzej Dobosz o Janie Dürr-Durskim
„Z pamięci”, odcinek 34. Andrzej Dobosz o Hotelu Bristol
„Z pamięci”, odcinek 33. Andrzej Dobosz o Annie Micińskiej
„Z pamięci”, odcinek 32. Andrzej Dobosz o Karolu Estreicherze
„Z pamięci”, odcinek 31. Andrzej Dobosz o Franciszku Starowieyskim – cz. 2
„Z pamięci”, odcinek 30. Andrzej Dobosz o Franciszku Starowieyskim – cz. 1
„Z pamięci”, odcinek 29. Andrzej Dobosz o Janie Lebensteinie – cz. 2
„Z pamięci”, odcinek 28. Andrzej Dobosz o Janie Lebensteinie – cz. 1
„Z pamięci”, odcinek 27. Andrzej Dobosz o Jerzym Pomianowskim – cz. 2
„Z pamięci”, odcinek 26. Andrzej Dobosz o Jerzym Pomianowskim – cz. 1
„Z pamięci”, odcinek 25. Andrzej Dobosz o Irenie Szymańskiej – cz. 2
„Z pamięci”, odcinek 24. Andrzej Dobosz o Irenie Szymańskiej – cz. 1
„Z pamięci”, odcinek 23. Andrzej Dobosz o twórczości Stanisława Baja
„Z pamięci”, odcinek 22. Andrzej Dobosz wspomina Leopolda Tyrmanda, cz. 3
„Z pamięci”, odcinek 21. Andrzej Dobosz wspomina Leopolda Tyrmanda, cz. 2
Zdjęcie główne: „Estrada literacka” 1972 rok, Antoni Słonimski i Gustaw Holoubek. Fot. arch. TVP/East News
Zobacz więcej
Felietony wydanie 29.12.2023 – 5.01.2024
Pożegnanie z Tygodnikiem TVP
Władze Telewizji Polskiej zadecydowały o likwidacji naszego portalu.
Felietony wydanie 29.12.2023 – 5.01.2024
Sprzeczne z Duchem i prawem
Co oznacza możliwość błogosławienia par osób tej samej płci? Kto się cieszy, a kto nie akceptuje?
Felietony wydanie 29.12.2023 – 5.01.2024
Autoportret
Andrzej Krauze dla Tygodnika TVP.
Felietony wydanie 29.12.2023 – 5.01.2024
Totemy Mashy Gessen w wojnie kulturowej
Sama o sobie mówi: „queerowa, transpłciowa, żydowska osoba”.
Felietony wydanie 22.12.2023 – 29.12.2023
Książki od Tygodnika TVP! Konkurs świąteczny
Co Was interesuje, o czych chcielibyście się dowiedzieć więcej?