Felietony

Ci ludzie jeszcze przetrwali. Pogranicze Ukrainy i Besarabii, nieznany świat

piątek,

„Są to gawędy huculskie, pisane językiem lokalnym, całkowicie dla nas zrozumiałym, ale osobnym. Z wtrętami lokalnymi, jakby ukraińsko-polskimi. W życiu nie wypowiedziałem trzech takich zdań, jakie tam można znaleźć”. Andrzej Dobosz w 38. odcinku programu „Spis treści” wspomina Stanisława Vincenza i jego cykl „Na wysokiej połoninie”.

Mieszkała na Zamku Królewskim, unikała duchownych. Córka uprzywilejowana

Nazwisko po ojcu otwierało wiele drzwi. Podróżowała i przy każdej okazji wspominała, jakiego koloru suknie miała na sobie.

zobacz więcej
Stanisław Vincenz urodził się w roku 1888 w Słobodzie Rungurskiej. Jest to wschodnia Galicja, na pograniczu Karpat, między rzekami Czeremoszem i Stryjem. Był synem przemysłowca naftowego.

Od 1906 roku studiował najpierw we Lwowie, a potem na Uniwersytecie Wiedeńskim biologię, prawo, filologię słowiańską, sanskryt i filozofię. W 1914 r zrobił w Wiedniu doktor na temat Hegla.

Po studiach zamieszkał na powrót w Słobodzie Rungurskiej. Jest to Huculszczyzna. Zaczął od 1930 roku zapisywać teksty, które jako kolejne trzy tomy „Na wysokiej połoninie” ukazywały się w latach 30.

Są to gawędy huculskie, pisane językiem lokalnym, całkowicie dla nas zrozumiałym, ale osobnym. Z wtrętami lokalnymi, jakby ukraińsko-polskimi. W życiu nie wypowiedziałem trzech takich zdań, jakie tam można znaleźć. Jest to nielinearna narracja, tylko w dowolnym miejscu można zacząć, przeczytać kawałek, wrócić.

On chodził, rozmawiał, ze względu na swoje wykształcenie mógł udzielać rad zarówno na temat uprawiania ogrodu, jak i zajmowania się rozhisteryzowaną wnuczką czy teściową. Przede wszystkim słuchał ludzi.

„Na wysokiej połoninie” jest rewelacją świata zupełnie nieznanego nam, nieprzeczuwanego przeze mnie. Jest miejscem, w którym chciałoby się znaleźć, a równocześnie być może jest to niemożliwe, bo jest to jakieś pogranicze Ukrainy, Besarabii. Ci ludzie jeszcze przetrwali, zachowali tą dawną kulturę. Najpewniej tak, bo w takich zakątkach świata lokalna kultura jest przechowywana znacznie dłużej niż w naszych miastach.

W 1939 roku wkroczyli tam Rosjanie. Przez kilka tygodni był on więźniem NKWD. Rezultatem tego jest wydana w 1966 roku w Londynie książeczka „Dialogi z Sowietami”. Potem jednak udało mu się jakoś uzyskać zwolnienie od Rosjan. Znalazł się na Węgrzech. Pod koniec wojny przez Austrię, Niemcy, dostał się do Szwajcarii. Umarł w roku 1971 w miejscowości La Combe w Szwajcarii.

Witajcie, kochane góry,
O, witaj, droga ma rzeko!
I oto znów jestem z wami,
A byłem tak daleko…
Jan Kasprowicz
„Spis treści”, odcinek 38. Andrzej Dobosz o „Na wysokiej połoninie” Stanisława Vincenza

TYGODNIK TVP, ul. Woronicza 17, 00-999 Warszawa. Redakcja i autorzy


– Andrzej Dobosz,
filozof i polonista, autor felietonów – w tym zbiorów „Pustelnik z Krakowskiego Przedmieścia” (1993), „Generał w bibliotece” (2001), „Ogrody i śmietniki” (2008), „Z różnych półek”(2014) – oraz opowiadania „O kapeluszu” (1999). Doktoryzował się u Leszka Kołakowskiego, przyjaźnił się z Janem Józefem Lipskim, chadzał na spotkania w kawiarni PIW-u przy „opozycyjnym” stoliku Antoniego Słonimskiego. Był inwigilowany przez SB, w 2005 r. otrzymał od IPN status osoby represjonowanej. W 1974 r. wyemigrował do Francji, prowadził w Paryżu polską księgarnię. Zagrał epizody w wielu filmach: „Rejsie” (Marek Piwowski, 1970), „Trzecia część nocy” (Andrzej Żuławski, 1971), „Trzeba zabić tę miłość” (Janusz Morgenstern, 1972), „Stawiam na Tolka Banana” (Stanisław Jędryka według powieści Adama Bahdaja, 1973) oraz „Ryś” (Stanisław Tym, 2007; Dobosz nawiązywał do swej roli filozofa z „Rejsu”).


TVP1 emituje cykl rozmów z Andrzejem Doboszem „Spis treści” w każdą sobotę i niedzielę. Programy te co piątek można przedpremierowo obejrzeć w Tygodniku TVP.
Zobacz też pozostałe odcinki programu „Spis treści”. Numery 1-20:
teraz odtwarzane
„Spis treści”, odcinek 20. Andrzej Dobosz o historii Polski opisanej przez Pawła Jasienicę
„Spis treści”, odcinek 19. Andrzej Dobosz o „Inny świat” Gustawa Herlinga Grudzińskiego
„Spis treści”, odcinek 18. Andrzej Dobosz o „Pamiętniku z powstania warszawskiego” Mirona Białoszewskiego
„Spis treści”, odcinek 17. Andrzej Dobosz o opowiadaniach Tadeusza Borowskiego
„Spis treści”, odcinek 16. Andrzej Dobosz o twórczości Adolfa Rudnickiego
„Spis treści”, odcinek 15. Andrzej Dobosz o książce „Niezatapialni i Łódź podwodna” Marcina Ludwickiego
„Spis treści”, odcinek 14. Andrzej Dobosz o książkach: „Bilet do nowoczesności” i „Opowieści Złotego Kota”
„Spis treści”, odcinek 13. Andrzej Dobosz o wspomnieniach córki rtm. Pileckiego oraz szkicach o wojnie polsko-bolszewickiej
„Spis treści”, odcinek 12. Andrzej Dobosz o „25 polskich wynalazców i odkrywców, którzy zmienili świat” i „Listopadowe dni 1918”
„Spis treści”, odcinek 11. Andrzej Dobosz o książkach „Szkoła Główna – kręgi wpływów” oraz „Metamorfozy Pałacu Staszica”
„Spis treści”, odcinek 10. Andrzej Dobosz o trzech publikacjach Andrzeja Biernackiego
„Spis treści”, odcinek 9. Andrzej Dobosz o „Ćwiczeniach pamięci” Erwina Axera
„Spis treści”, odcinek 8. Andrzej Dobosz: „Obrazy Włoch” Pawła Muratowa i „Przypomniane. Prof. Jadwiga Czachowska w IBL PAN”
„Spis treści”, odcinek 7. Andrzej Dobosz o „Syberii” Janet M. Hartley i „Pamiętnikach” Zygmunta Szczęsnego-Felińskiego
„Spis treści”, odcinek 6. Andrzej Dobosz o książkach Normana Daviesa oraz Anny i Władysława Tatarkiewiczów
„Spis treści”, odcinek 5. Andrzej Dobosz o Bohdanie Korzeniewskim
„Spis treści”, odcinek 4. Andrzej Dobosz o dwóch miastach: Budapeszt i Petersburg
„Spis treści”, odcinek 3. Andrzej Dobosz o „Kamienicach czynszowych Warszawy 1864 – 1914” i „Chamowie”
„Spis treści”, odcinek 2. Andrzej Dobosz o „Złym” Leopolda Tyrmanda i Tajemnicach Nalewek” Henryka Nagiela
„Spis treści”, odcinek 1. Andrzej Dobosz o „Raptularzu” Zbigniewa Raszewskiego
„Spisy treści” od odcinka 21. do 40.:
teraz odtwarzane
„Spis treści”, odcinek 40. Andrzej Dobosz o „Wspólnym pokoju” Zbigniewa Uniłowskiego
„Spis treści”, odcinek 39. Andrzej Dobosz o „Urywkach wspomnień” Stanisława Pigonia
„Spis treści”, odcinek 38. Andrzej Dobosz o „Na wysokiej połoninie” Stanisława Vincenza
„Spis treści”, odcinek 37. Andrzej Dobosz o powieści „Niebo w płomieniach” Jana Parandowskiego
„Spis treści”, odcinek 36. Andrzej Dobosz o Janie Parandowskim i jego książce „Bolszewizm i bolszewicy”
„Spis treści”, odcinek 35. Andrzej Dobosz o Stefanie Wiecheckim – Wiechu, cz. 2
„Spis treści”, odcinek 34. Andrzej Dobosz o Stefanie Wiecheckim – Wiechu
„Spis treści”, odcinek 33. Andrzej Dobosz o poezji Jarosława Iwaszkiewicza
„Spis treści”, odcinek 32. Andrzej Dobosz o opowiadaniach Jarosława Iwaszkiewicza
„Spis treści”, odcinek 31. Andrzej Dobosz o twórczości Tadeusza Różewicza
„Spis treści”, odcinek 30. Andrzej Dobosz o Stanisławie Pigoniu. „Z Komborni w świat”
„Spis treści”, odcinek 29. Andrzej Dobosz o opowiadaniach Eugeniusza Małaczewskiego
„Spis treści”, odcinek 28. Andrzej Dobosz o „Drodze donikąd” Józefa Mackiewicza
„Spis treści”, odcinek 27. Andrzej Dobosz o Wacławie Borowym i krytyce „Nocy listopadowej” Wyspiańskiego
„Spis treści”, odcinek 26. Andrzej Dobosz o „Europie w rodzinie” Marii Czapskiej
„Spis treści”, odcinek 25. Andrzej Dobosz o „Labiryncie nad morzem” Zbigniewa Herberta
„Spis treści”, odcinek 24. Andrzej Dobosz o „Nadberezyńcach” Floriana Czarnyszewicza
„Spis treści”, odcinek 23. Andrzej Dobosz o „Wspomnieniach wojennych” Karoliny Lanckorońskiej
„Spis treści”, odcinek 22. Andrzej Dobosz o „Szkicach piórkiem” Andrzeja Bobkowskiego
„Spis treści”, odcinek 21. Andrzej Dobosz o „Kraju nad Jangcy” i żonie-agentce Pawła Jasienicy
„Spisy treści” od odcinka 41.:
teraz odtwarzane
„Spis treści”, odc. 57. Andrzej Dobosz o Adamie Mauersbergerze
„Spis treści”, odc. 56. Andrzej Dobosz o „Opowieściach biograficznych” Wacława Berenta
„Spis treści”, odc. 55. Andrzej Dobosz o „Nurcie” Wacława Berenta
„Spis treści”, odc. 54. Andrzej Dobosz o „W krainie niedźwiedzi” Ferdynanda Ossendowskiego
„Spis treści”, odc. 53. Andrzej Dobosz o wspomnieniach Ferdynanda Ossendowskiego „Od szczytu do otchłani”
„Spis treści”, odc. 52. Andrzej Dobosz o „Przygodach Pędrka Wyrzutka” Stefana Themersona
„Spis treści”, odc. 51. Andrzej Dobosz o twórczości Leopolda Staffa
„Spis treści”, odc. 50. Andrzej Dobosz o twórczości Ferdynanda Goetla
„Spis treści”, odc. 49. Andrzej Dobosz o wspomnieniach Ferdynanda Goetla „Patrząc wstecz”
„Spis treści”, odc. 48. Andrzej Dobosz o „Prokurator Alicji Horn” Tadeusza Dołęgi-Mostowicza
„Spis treści”, odc. 47. Andrzej Dobosz o „Pamiętniku pani Hanki” Tadeusza Dołęgi-Mostowicza
„Spis treści”, odc. 46. Andrzej Dobosz o „Przedwiośniu” Stefana Żeromskiego
„Spis treści”, odc. 45. Andrzej Dobosz o „Syzyfowych pracach” Stefana Żeromskiego
„Spis treści”, odc. 44. Andrzej Dobosz o „W oficynie Elerta” Władysława Zambrzyckiego
„Spis treści”, odc. 43. Andrzej Dobosz o „Kaskadzie Franchimont” Władysława Zambrzyckiego
„Spis treści”, odcinek 42. Andrzej Dobosz o „Wspomnieniach” Moniki Żeromskiej
„Spis treści”, odcinek 41. Andrzej Dobosz o „Dwadzieścia lat życia” Zbigniewa Uniłowskiego
Zobacz więcej
Felietony wydanie 29.12.2023 – 5.01.2024
Pożegnanie z Tygodnikiem TVP
Władze Telewizji Polskiej zadecydowały o likwidacji naszego portalu.
Felietony wydanie 29.12.2023 – 5.01.2024
Sprzeczne z Duchem i prawem
Co oznacza możliwość błogosławienia par osób tej samej płci? Kto się cieszy, a kto nie akceptuje?
Felietony wydanie 29.12.2023 – 5.01.2024
Autoportret
Andrzej Krauze dla Tygodnika TVP.
Felietony wydanie 29.12.2023 – 5.01.2024
Totemy Mashy Gessen w wojnie kulturowej
Sama o sobie mówi: „queerowa, transpłciowa, żydowska osoba”.
Felietony wydanie 22.12.2023 – 29.12.2023
Książki od Tygodnika TVP! Konkurs świąteczny
Co Was interesuje, o czych chcielibyście się dowiedzieć więcej?