Zrobił furorę dzięki Helenie Rubinstein

Felietony

Zrobił furorę dzięki Helenie Rubinstein

piątek, 26 kwietnia 2019

Udostępnij:

Kiedy wpadał w furię twórczą, to mógł malować godzinami i zapominał nawet o posiłkach. Tak że właściwie potrzebowałby jakiejś niańki czy sekretarki, i tę rolę dobrowolnie spełniał Zygmunt Hertz, współzałożyciel Instytutu Literackiego, paryskiej „Kultury”. Andrzej Dobosz w 29. odcinku programu „Z pamięci” wspomina Jana Lebensteina – cz. 2.

Człowiek, który nigdy nie śmiał się prawdziwie

Smutek wojennych doświadczeń Jana Lebensteina.

zobacz więcej

W 1959 roku jego Figury osiowe zostały wysłane na biennale młodych do Paryża, gdzie zajął pierwsze miejsce. Nagrodą było stypendium na roczny pobyt w Paryżu, z pełnym utrzymaniem i lokalem. I z pracownią. A na koniec wystawa. I na tą wystawę przyszła – może zwabiona nazwiskiem, niesłusznie – Helena Rubinstein i kupiła siedem dużych płócien Lebensteina.

Na wiadomość, że Rubinstein kupuje Lebensteina, natychmiast wykupiono wszystko. Dzięki temu Janek mógł pozwolić sobie na sprawienie niewielkiego mieszkania z pracownią w Paryżu. I mając to mieszkanie, w zasadzie został tam już.

Władze w Warszawie zabiegały o niego i dostał paszport konsularny, czyli wielokrotny. Gdzieś w połowie lat 60. Przyjechał do Warszawy, odwiedzając matkę i siostrę. Po swobodzie Paryża zdał sobie sprawę, że jest nieustannie śledzony: ktoś za nim chodzi, jeśli umawia się z kimś przez telefon, to w kawiarni przy sąsiednim stoliku jakiś jegomość wyraźnie słucha, jeśli nie nagrywa. I tak go ta wszechobecność UB, która dla nas była czymś już normalnym i zwyczajnym, zbrzydziła, że niesłychanie skrócił ten pobyt i wrócił do Paryża.

Pierwszy raz pojawiłem się w Paryżu w roku 1963 i natychmiast, unikając wizyty na Père-Lachaise, pojechałem na Saint-Germain. Wychodząc z metra zobaczyłem Lebensteina w towarzystwie Watów – ojca i syna. Andrzej Wat był moim rówieśnikiem i kolegą ze studiów. Odprowadziliśmy pana Aleksandra do jego mieszkania na ulicę Bonaparte i potem do ostatniego metra spędzaliśmy czas. Ja im opowiadałem o Polsce, oni zadawali pytania. I potem zacząłem odwiedzać Lebensteina. I znowu rozmowy o wszystkim, o wydarzeniach, ale nie o malarstwie.

Lebenstein w Paryżu był z jednej strony osamotniony i ciekaw ludzi z Polski. Natomiast był bardzo zaprzyjaźniony z Maisons-Laffitte, z panem Jerzym Giedroyciem, przede wszystkim z Czesławem Miłoszem, który ilekroć był Europie, bywał u niego. Innym jego przyjacielem, znajomym jeszcze sprzed wyjazdu na Zachód, był Zbigniew Herbert. No i Zygmunt Hertz z Maisons-Laffitte, który odwiedzał go chyba ze dwa razy w tygodniu i jakby troszczył się o niego. Bo Lebenstein, jak wpadał w furię malowania, to mógł malować godzinami i zapominał nawet o posiłkach. Tak że właściwie potrzebowałby takiej jakiejś niańki czy sekretarki i tę rolę dobrowolnie spełniał Zygmunt Hertz.

TYGODNIK TVP, ul. Woronicza 17, 00-999 Warszawa. Redakcja i autorzy

– Andrzej Dobosz,
filozof i polonista, autor felietonów – w tym zbiorów „Pustelnik z Krakowskiego Przedmieścia” (1993), „Generał w bibliotece” (2001), „Ogrody i śmietniki” (2008), „Z różnych półek”(2014) – oraz opowiadania „O kapeluszu” (1999). Doktoryzował się u Leszka Kołakowskiego, przyjaźnił się z Janem Józefem Lipskim, chadzał na spotkania w kawiarni PIW-u przy „opozycyjnym” stoliku Antoniego Słonimskiego. Był inwigilowany przez SB, w 2005 r. otrzymał od IPN status osoby represjonowanej. W 1974 r. wyemigrował do Francji, prowadził w Paryżu polską księgarnię. Zagrał epizody w wielu filmach: „Rejsie” (Marek Piwowski, 1970), „Trzecia część nocy” (Andrzej Żuławski, 1971), „Trzeba zabić tę miłość” (Janusz Morgenstern, 1972), „Stawiam na Tolka Banana” (Stanisław Jędryka według powieści Adama Bahdaja, 1973) oraz „Ryś” (Stanisław Tym, 2007; Dobosz nawiązywał do swej roli filozofa z „Rejsu”).

Tygodnik TVPPolub nas

W każdą sobotę i niedzielę TVP1 emituje cykl rozmów z Andrzejem Doboszem „Z pamięci”. Widzowie poznali też jego wcześniejsze programy „Spis treści”. Co piątek przedpremierowo można obejrzeć emitowany właśnie cykl na stronach Tygodnika TVP.

Zobacz też pozostałe odcinki „Z pamięci”. Numery 1-20:

„Z pamięci”, odcinek 20. Andrzej Dobosz wspomina Leopolda Tyrmanda, cz. 1

„Z pamięci”, odcinek 19. Andrzej Dobosz wspomina Melchiora Wańkowicza

„Z pamięci”, odcinek 18. Andrzej Dobosz wspomina Jana Himilsbacha

„Z pamięci”, odcinek 17. Andrzej Dobosz wspomina Pawła Hertza, cz. 2

„Z pamięci”, odcinek 16. Andrzej Dobosz wspomina Pawła Hertza, cz. 1

„Z pamięci”, odcinek 15. Andrzej Dobosz wspomina Adama Mauersbergera

„Z pamięci”, odcinek 14. Andrzej Dobosz wspomina Ogród Botaniczny UW

„Z pamięci”, odcinek 13. Andrzej Dobosz wspomina Jana Kotta – część 2.

„Z pamięci”, odcinek 12. Andrzej Dobosz wspomina Jana Kotta – część 1.

„Z pamięci”, odcinek 11. Andrzej Dobosz wspomina Andrzeja Biernackiego

„Z pamięci”, odcinek 10. Andrzej Dobosz wspomina Erwina Axera

„Z pamięci”, odcinek 9. Andrzej Dobosz wspomina kawiarnię „Czytelnik”

„Z pamięci”, odcinek 8. Andrzej Dobosz wspomina kawiarnię „Lajkonik”

„Z pamięci”, odcinek 7. Andrzej Dobosz wspomina Antoniego Słonimskiego, cz.2

„Z pamięci”, odcinek 6. Andrzej Dobosz wspomina Antoniego Słonimskiego cz.1

„Z pamięci”, odcinek 5. Andrzej Dobosz wspomina Jerzego Stempowskiego

„Z pamięci”, odcinek 4. Andrzej Dobosz wspomina kawiarnię „U Literatów”

„Z pamięci”, odcinek 3. Andrzej Dobosz wspomina Jana Józefa Lipskiego

„Z pamięci”, odcinek 2. Andrzej Dobosz wspomina kawiarnię Państwowego Instytutu Wydawniczego

„Z pamięci”, odcinek 1. Andrzej Dobosz wspomina Leszka Kołakowskiego

Odcinki programu „Z pamięci” od 21. do 40.:

„Z pamięci”, odcinek 40. Andrzej Dobosz o Konstantym Puzynie

„Z pamięci”, odcinek 39. Andrzej Dobosz o Jerzym Grotowskim – cz. 2

„Z pamięci”, odcinek 38. Andrzej Dobosz o Jerzym Grotowskim – cz. 1

„Z pamięci”, odcinek 37. Andrzej Dobosz o Marianie Brandysie

„Z pamięci”, odcinek 36. Andrzej Dobosz o Marku Hłasce

„Z pamięci”, odcinek 35. Andrzej Dobosz o Janie Dürr-Durskim

„Z pamięci”, odcinek 34. Andrzej Dobosz o Hotelu Bristol

„Z pamięci”, odcinek 33. Andrzej Dobosz o Annie Micińskiej

„Z pamięci”, odcinek 32. Andrzej Dobosz o Karolu Estreicherze

„Z pamięci”, odcinek 31. Andrzej Dobosz o Franciszku Starowieyskim – cz. 2

„Z pamięci”, odcinek 30. Andrzej Dobosz o Franciszku Starowieyskim – cz. 1

„Z pamięci”, odcinek 29. Andrzej Dobosz o Janie Lebensteinie – cz. 2

„Z pamięci”, odcinek 28. Andrzej Dobosz o Janie Lebensteinie – cz. 1

„Z pamięci”, odcinek 27. Andrzej Dobosz o Jerzym Pomianowskim – cz. 2

„Z pamięci”, odcinek 26. Andrzej Dobosz o Jerzym Pomianowskim – cz. 1

„Z pamięci”, odcinek 25. Andrzej Dobosz o Irenie Szymańskiej – cz. 2

„Z pamięci”, odcinek 24. Andrzej Dobosz o Irenie Szymańskiej – cz. 1

„Z pamięci”, odcinek 23. Andrzej Dobosz o twórczości Stanisława Baja

„Z pamięci”, odcinek 22. Andrzej Dobosz wspomina Leopolda Tyrmanda, cz. 3

„Z pamięci”, odcinek 21. Andrzej Dobosz wspomina Leopolda Tyrmanda, cz. 2

Odcinki programu „Z pamięci” od 41. do 60.:

Andrzej Dobosz w 60. odcinku programu „Z pamięci” o Hugo Steinhausie – cz. 1

Andrzej Dobosz w 59. odcinku programu „Z pamięci” o Andrzeju Ziemilskim

Andrzej Dobosz w 58. odcinku programu „Z pamięci” o Danielu Szczechurze

Andrzej Dobosz w 57. odcinku programu „Z pamięci” o Macieju Bednarkiewiczu

Andrzej Dobosz w 56. odcinku programu „Z pamięci” o Janie Strzeleckim

Andrzej Dobosz w 55. odcinku programu „Z pamięci” o Edwardzie Wendem

Andrzej Dobosz w 54. odcinku programu „Z pamięci” o ojcu Andrzeju i synu Andrzeju Krzysztofie Wróblewskich

Andrzej Dobosz w 53. odcinku programu „Z pamięci” o Wiktorze Woroszylskim

Andrzej Dobosz w 52. odcinku programu „Z pamięci” o Wacławie Zawadzkim

Andrzej Dobosz w 51. odcinku programu „Z pamięci” o Marii Anto

Andrzej Dobosz w 50. odcinku programu „Z pamięci” o Wojciechu Ziembińskim

Andrzej Dobosz w 49. odcinku programu „Z pamięci” o Barbarze Zbrożynie

Andrzej Dobosz w 48. odcinku programu „Z pamięci” o Juliuszu Wiktorze Gomulickim

„Z pamięci”, odcinek 47. Andrzej Dobosz o Marii Dernałowicz

„Z pamięci”, odcinek 46. Andrzej Dobosz o Bogdanie Konopce

„Z pamięci”, odcinek 45. Andrzej Dobosz o Jerzym Główczewskim – cz. 2

„Z pamięci”, odcinek 44. Andrzej Dobosz o Jerzym Główczewskim – cz. 1

„Z pamięci”, odcinek 43. Andrzej Dobosz o Jakubie Karpińskim

„Z pamięci”, odcinek 42. Andrzej Dobosz o Hotelu Europejskim

„Z pamięci”, odcinek 41. Andrzej Dobosz o Bohdanie Korzeniewskim

Zdjęcie główne: Na jego wystawę przyszła Helena Rubinstein i kupiła siedem dużych płócien Jana Lebensteina. Na wiadomość o tym natychmiast wykupiono wszystko. Dzięki czemu polski malarz mógł pozwolić sobie na niewielkie paryskie mieszkanko. Na zdjęciu projektant mody Guy Laroche całuje w rękę polską businesswoman żydowskiego pochodzenia, twórczynię imperium kosmetycznego, kolekcjonerkę sztuki i filantropkę Helenę Rubinstein. Fot. Yale Joel / The LIFE Picture Collection / Getty Images

Felietony

Zrobił furorę dzięki Helenie Rubinstein

Człowiek, który nigdy nie śmiał się prawdziwie

Pożegnanie z Tygodnikiem TVP

Sprzeczne z Duchem i prawem

Autoportret

Totemy Mashy Gessen w wojnie kulturowej

Książki od Tygodnika TVP! Konkurs świąteczny