Z potwornej, stalinowskiej propagandy przeszedł na stronę opozycji

Felietony

Z potwornej, stalinowskiej propagandy przeszedł na stronę opozycji

piątek, 31 maja 2019

Udostępnij:

Marian Brandys potrafił zawikłaną historię swojego bohatera opowiedzieć w sposób przejrzysty i zajmujący – opowiada Andrzej Dobosz w 37. odcinku programu „Z pamięci”.

Znał ludzi prostych. Wstępował do szynków, żeby wysłuchać, co sobie opowiadają

Kłopoty Marka Hłaski ze snem skłoniły go do używania środków nasennych, które przedawkował.

zobacz więcej

Marian Brandys urodził się w roku 1912 w Wiesbadenie, będąc synem polskiego bankowca. Miał młodszego o cztery lata brata – Kazimierza. Młodość spędził w Łodzi, tam zrobił maturę. Potem zaczął studiować prawo i ekonomię na Uniwersytecie Warszawskim. W 1935 roku zrobił magisterium.

Zaraz po wojnie został członkiem Polskiej Partii Robotniczej. Pisywał w prasie wojskowej, potem redagował „Dziennik Bałtycki” na Wybrzeżu. W 1948 roku został korespondentem we Włoszech.

Zacząłem czytać w latach 60. jego liczne książki: „Koniec świata szwoleżerów”, czy o Kozietulskim. To parę tysięcy stron – drobiazgowych, zajmujących, nieprzesadnie pasjonujących. Natomiast dopiero teraz wziąłem do ręki „Spotkania włoskie” z 1949 roku i zostałem wstrząśnięty tak potworną, agresywną, stalinowską propagandą. Włochy w 1948 roku były w niej krajem policyjnym, z tysiącami uzbrojonej w karabiny maszynowe policji na wszystkich ulicach. Marian Brandys miał poczucie, że cały czas chodzą za nim agenci włoskiej policji. Wrażenie tej książki – przygnębiające.

Potem wydał jeszcze tom „Początek opowieści” o budowie Nowej Huty i w latach 60. zaczął pisywać powieści historyczne. Między innymi biografię generała Józefa Zajączka, postaci skomplikowanej: uczestnika Konfederacji Barskiej, przyjaciela Kazimierza Pułaskiego, potem radykała w okresie powstania kościuszkowskiego. Marian Brandys potrafił zawikłaną historię swojego bohatera opowiedzieć w sposób przejrzysty i zajmujący. Wszystkie te jego teksty – pod warunkiem, że kogoś interesuje epoka napoleońska – są godne uwagi.

Był mężem dobrej aktorki Haliny Mikołajskiej, człowiekiem niesłychanie miłym w obejściu, dobrze wychowanym. W latach 70., nie tak bardzo, jak jego żona, która należała do Komitetu Obrony Robotników, ale zaczął przechodzić na stronę opozycyjną. Podpisywał listy przeciwko zmianom w konstytucji, zaczął wydawać w londyńskim „Pulsie”.

Nie należałem do jego bliskich znajomych, ale oczywiście spotykałem go na zebraniach literatów i obdarzał nie tylko mnie, ale wszystkich rozmówców, jakby zaciekawieniem, pytaniem, co się czyta, co zamierzam napisać. Obcowanie z nim należało do przyjemności.

TYGODNIK TVP, ul. Woronicza 17, 00-999 Warszawa. Redakcja i autorzy

– Andrzej Dobosz,
filozof i polonista, autor felietonów – w tym zbiorów „Pustelnik z Krakowskiego Przedmieścia” (1993), „Generał w bibliotece” (2001), „Ogrody i śmietniki” (2008), „Z różnych półek”(2014) – oraz opowiadania „O kapeluszu” (1999). Doktoryzował się u Leszka Kołakowskiego, przyjaźnił się z Janem Józefem Lipskim, chadzał na spotkania w kawiarni PIW-u przy „opozycyjnym” stoliku Antoniego Słonimskiego. Był inwigilowany przez SB, w 2005 r. otrzymał od IPN status osoby represjonowanej. W 1974 r. wyemigrował do Francji, prowadził w Paryżu polską księgarnię. Zagrał epizody w wielu filmach: „Rejsie” (Marek Piwowski, 1970), „Trzecia część nocy” (Andrzej Żuławski, 1971), „Trzeba zabić tę miłość” (Janusz Morgenstern, 1972), „Stawiam na Tolka Banana” (Stanisław Jędryka według powieści Adama Bahdaja, 1973) oraz „Ryś” (Stanisław Tym, 2007; Dobosz nawiązywał do swej roli filozofa z „Rejsu”).

Tygodnik TVPPolub nas

W każdą sobotę i niedzielę TVP1 emituje cykl rozmów z Andrzejem Doboszem „Z pamięci”. Widzowie poznali też jego wcześniejsze programy „Spis treści”. Co piątek przedpremierowo można obejrzeć emitowany właśnie cykl na stronach Tygodnika TVP.

Zobacz też pozostałe odcinki „Z pamięci”. Numery 1-20:

„Z pamięci”, odcinek 20. Andrzej Dobosz wspomina Leopolda Tyrmanda, cz. 1

„Z pamięci”, odcinek 19. Andrzej Dobosz wspomina Melchiora Wańkowicza

„Z pamięci”, odcinek 18. Andrzej Dobosz wspomina Jana Himilsbacha

„Z pamięci”, odcinek 17. Andrzej Dobosz wspomina Pawła Hertza, cz. 2

„Z pamięci”, odcinek 16. Andrzej Dobosz wspomina Pawła Hertza, cz. 1

„Z pamięci”, odcinek 15. Andrzej Dobosz wspomina Adama Mauersbergera

„Z pamięci”, odcinek 14. Andrzej Dobosz wspomina Ogród Botaniczny UW

„Z pamięci”, odcinek 13. Andrzej Dobosz wspomina Jana Kotta – część 2.

„Z pamięci”, odcinek 12. Andrzej Dobosz wspomina Jana Kotta – część 1.

„Z pamięci”, odcinek 11. Andrzej Dobosz wspomina Andrzeja Biernackiego

„Z pamięci”, odcinek 10. Andrzej Dobosz wspomina Erwina Axera

„Z pamięci”, odcinek 9. Andrzej Dobosz wspomina kawiarnię „Czytelnik”

„Z pamięci”, odcinek 8. Andrzej Dobosz wspomina kawiarnię „Lajkonik”

„Z pamięci”, odcinek 7. Andrzej Dobosz wspomina Antoniego Słonimskiego, cz.2

„Z pamięci”, odcinek 6. Andrzej Dobosz wspomina Antoniego Słonimskiego cz.1

„Z pamięci”, odcinek 5. Andrzej Dobosz wspomina Jerzego Stempowskiego

„Z pamięci”, odcinek 4. Andrzej Dobosz wspomina kawiarnię „U Literatów”

„Z pamięci”, odcinek 3. Andrzej Dobosz wspomina Jana Józefa Lipskiego

„Z pamięci”, odcinek 2. Andrzej Dobosz wspomina kawiarnię Państwowego Instytutu Wydawniczego

„Z pamięci”, odcinek 1. Andrzej Dobosz wspomina Leszka Kołakowskiego

Odcinki programu „Z pamięci” od 21. do 40.:

„Z pamięci”, odcinek 40. Andrzej Dobosz o Konstantym Puzynie

„Z pamięci”, odcinek 39. Andrzej Dobosz o Jerzym Grotowskim – cz. 2

„Z pamięci”, odcinek 38. Andrzej Dobosz o Jerzym Grotowskim – cz. 1

„Z pamięci”, odcinek 37. Andrzej Dobosz o Marianie Brandysie

„Z pamięci”, odcinek 36. Andrzej Dobosz o Marku Hłasce

„Z pamięci”, odcinek 35. Andrzej Dobosz o Janie Dürr-Durskim

„Z pamięci”, odcinek 34. Andrzej Dobosz o Hotelu Bristol

„Z pamięci”, odcinek 33. Andrzej Dobosz o Annie Micińskiej

„Z pamięci”, odcinek 32. Andrzej Dobosz o Karolu Estreicherze

„Z pamięci”, odcinek 31. Andrzej Dobosz o Franciszku Starowieyskim – cz. 2

„Z pamięci”, odcinek 30. Andrzej Dobosz o Franciszku Starowieyskim – cz. 1

„Z pamięci”, odcinek 29. Andrzej Dobosz o Janie Lebensteinie – cz. 2

„Z pamięci”, odcinek 28. Andrzej Dobosz o Janie Lebensteinie – cz. 1

„Z pamięci”, odcinek 27. Andrzej Dobosz o Jerzym Pomianowskim – cz. 2

„Z pamięci”, odcinek 26. Andrzej Dobosz o Jerzym Pomianowskim – cz. 1

„Z pamięci”, odcinek 25. Andrzej Dobosz o Irenie Szymańskiej – cz. 2

„Z pamięci”, odcinek 24. Andrzej Dobosz o Irenie Szymańskiej – cz. 1

„Z pamięci”, odcinek 23. Andrzej Dobosz o twórczości Stanisława Baja

„Z pamięci”, odcinek 22. Andrzej Dobosz wspomina Leopolda Tyrmanda, cz. 3

„Z pamięci”, odcinek 21. Andrzej Dobosz wspomina Leopolda Tyrmanda, cz. 2

Odcinki programu „Z pamięci” od 41. do 60.:

Andrzej Dobosz w 60. odcinku programu „Z pamięci” o Hugo Steinhausie – cz. 1

Andrzej Dobosz w 59. odcinku programu „Z pamięci” o Andrzeju Ziemilskim

Andrzej Dobosz w 58. odcinku programu „Z pamięci” o Danielu Szczechurze

Andrzej Dobosz w 57. odcinku programu „Z pamięci” o Macieju Bednarkiewiczu

Andrzej Dobosz w 56. odcinku programu „Z pamięci” o Janie Strzeleckim

Andrzej Dobosz w 55. odcinku programu „Z pamięci” o Edwardzie Wendem

Andrzej Dobosz w 54. odcinku programu „Z pamięci” o ojcu Andrzeju i synu Andrzeju Krzysztofie Wróblewskich

Andrzej Dobosz w 53. odcinku programu „Z pamięci” o Wiktorze Woroszylskim

Andrzej Dobosz w 52. odcinku programu „Z pamięci” o Wacławie Zawadzkim

Andrzej Dobosz w 51. odcinku programu „Z pamięci” o Marii Anto

Andrzej Dobosz w 50. odcinku programu „Z pamięci” o Wojciechu Ziembińskim

Andrzej Dobosz w 49. odcinku programu „Z pamięci” o Barbarze Zbrożynie

Andrzej Dobosz w 48. odcinku programu „Z pamięci” o Juliuszu Wiktorze Gomulickim

„Z pamięci”, odcinek 47. Andrzej Dobosz o Marii Dernałowicz

„Z pamięci”, odcinek 46. Andrzej Dobosz o Bogdanie Konopce

„Z pamięci”, odcinek 45. Andrzej Dobosz o Jerzym Główczewskim – cz. 2

„Z pamięci”, odcinek 44. Andrzej Dobosz o Jerzym Główczewskim – cz. 1

„Z pamięci”, odcinek 43. Andrzej Dobosz o Jakubie Karpińskim

„Z pamięci”, odcinek 42. Andrzej Dobosz o Hotelu Europejskim

„Z pamięci”, odcinek 41. Andrzej Dobosz o Bohdanie Korzeniewskim

Zdjęcie główne: Warszawa, kwiecień 1980. „Puls” – jeden z najważniejszych podziemnych pism społeczno-kulturalnych, wydawanych w PRL w tzw. drugim obiegu, czyli poza zasięgiem cenzury. Przyznawało nagrodę literacką, której pierwszym laureatem był Marian Brandys. Na zdjęciu pisarz wraz z poetą, taternikiem, opozycjonistą i współzałożycielem „Pulsu” Jackiem Bierezinem (po lewej), podczas wręczenia nagrody Puls’80 w mieszkaniu Brandysa i jego żony aktorki Haliny Mikołajskiej przy ul. Marszałkowskiej. Fot. PAP/Tomasz Michalak

Felietony

Z potwornej, stalinowskiej propagandy przeszedł na stronę opozycji

Znał ludzi prostych. Wstępował do szynków, żeby wysłuchać, co sobie opowiadają

Pożegnanie z Tygodnikiem TVP

Sprzeczne z Duchem i prawem

Autoportret

Totemy Mashy Gessen w wojnie kulturowej

Książki od Tygodnika TVP! Konkurs świąteczny