Ocalił św. Nepomucena przed bolszewikiem Dzierżyńskim

Felietony

Ocalił św. Nepomucena przed bolszewikiem Dzierżyńskim

piątek, 19 lipca 2019

Udostępnij:

W swej ogromnej bibliotece, oprócz dzieł poważnych, wszelkich możliwych norwidianów, Juliusz Wiktor Gomulicki zbierał także druki ulotne, odpustowe, marginalne, grafomańskie. Dzielił tę pasję z Julianem Tuwimem, z którym był zaprzyjaźniony. Andrzej Dobosz opowiada o varsavianiście i znawcy Cypriana Kamila Norwida w 48. odcinku programu „Z pamięci”.

Przekupka z Mariensztatu i tajne druki w głowie Andersena

Podpisywała wszelkie listy otwarte, np. przeciw wpisaniu do konstytucji PRL wieczystego sojuszu z ZSRR.

zobacz więcej

Juliusz Wiktor Gomulicki, syn poety Wiktora Gomulickiego, w latach 30. skończył prawo na Uniwersytecie Warszawskim. Przed wojną debiutował artykułem na temat Norwida i był członkiem redakcji polskiej encyklopedii Ultima Thule. Po wojnie został wyższym urzędnikiem Ministerstwa Kultury, po czym zajął się pracą wydawniczą. Był największym na świecie specjalistą od twórczości Cypriana Kamila Norwida.

W latach 50. został powołany do komisji kultury Rady Miejskiej w Warszawie i natychmiast zorientował się, że na rogu ulicy Senatorskiej i placu Bankowego – wtedy placu Feliksa Dzierżyńskiego – przed pocztą przetrwała wojnę wczesnoosiemnastowieczna figura św. Jana Nepomucena. Oczywiście święty obok placu bolszewika Dzierżyńskiego przeszkadzał ówczesnym władzom miejskim i postanowiono przenieść figurę świętego. Mimo uwag konserwatora, że figura nie przetrwa transportu.

Wiktor Gomulicki przejrzał słowniki ikonografii chrześcijańskiej i dowiedział się, że święty Jan Nepomucen był patronem tajemnicy pocztowej. Zwrócił uwagę, że usunięcie patrona tajemnicy pocztowej sprzed gmachu poczty może wywołać nieprzychylne komentarze Radia Wolna Europa. I figura ocalała do dzisiaj.

Juliusz Wiktor Gomulicki, mieszkaniec Żoliborza, bywał w Państwowym Instytucie Wydawniczym, gdzie wydawał przede wszystkim Norwida, ale nie tylko. I tam go spotykałem. Ponadto żoliborzanie mniej więcej o tych samych czasach wyjeżdżali do Śródmieścia i mniej więcej o tych samych godzinach wracali ze Śródmieścia. Rozmowy w żoliborskim autobusie to osobna historia życia umysłowego powojennej Warszawy. Panowie Juliusz Wiktor Gomulicki i Wacław Zawadzki, gdy wsiadłem, dali mi do wypisania deklarację i zostałem, uchwałą przeważającej części członków zarządu, przyjęty do Towarzystwa Miłośników Książki.

Ten drobny mieszkaniec Żoliborza chętnie służył wszelkimi informacjami, pytaniami, można było przyjść do niego i przeczytać jakiś fragment, który nas interesował. W swej ogromnej bibliotece, oprócz dzieł poważnych, wszelkich możliwych norwidianów, zbierał także druki ulotne, odpustowe, marginalne, grafomańskie, dzieląc tę pasję z Julianem Tuwimem, z którym był zaprzyjaźniony.

„Podróże po Szpargalii” jest to jakby katalog takich utworów z wypisami z nich, np. monolog aktora Alojzego Żółkowskiego: „W Warszawie latem tylko jedna ulica jest Chłodna, zimą – wszystkie”. Albo: „Deotyma się nadyma, zamiast kiecki strój ma grecki” (jeden z satyrycznych wierszyków krążących na temat Jadwigi Łuszczewskiej, pseudonim Deotyma, pisarki i improwizatorki żyjącej – jak i sam Żółkowski – w XIX wieku w Warszawie).

TYGODNIK TVP, ul. Woronicza 17, 00-999 Warszawa. Redakcja i autorzy

– Andrzej Dobosz,
filozof i polonista, autor felietonów – w tym zbiorów „Pustelnik z Krakowskiego Przedmieścia” (1993), „Generał w bibliotece” (2001), „Ogrody i śmietniki” (2008), „Z różnych półek”(2014) – oraz opowiadania „O kapeluszu” (1999). Doktoryzował się u Leszka Kołakowskiego, przyjaźnił się z Janem Józefem Lipskim, chadzał na spotkania w kawiarni PIW-u przy „opozycyjnym” stoliku Antoniego Słonimskiego. Był inwigilowany przez SB, w 2005 r. otrzymał od IPN status osoby represjonowanej. W 1974 r. wyemigrował do Francji, prowadził w Paryżu polską księgarnię. Zagrał epizody w wielu filmach: „Rejsie” (Marek Piwowski, 1970), „Trzecia część nocy” (Andrzej Żuławski, 1971), „Trzeba zabić tę miłość” (Janusz Morgenstern, 1972), „Stawiam na Tolka Banana” (Stanisław Jędryka według powieści Adama Bahdaja, 1973) oraz „Ryś” (Stanisław Tym, 2007; Dobosz nawiązywał do swej roli filozofa z „Rejsu”).

Tygodnik TVPPolub nas

W każdą sobotę i niedzielę TVP1 emituje cykl rozmów z Andrzejem Doboszem „Z pamięci”. Widzowie poznali też jego wcześniejsze programy „Spis treści”. Co piątek przedpremierowo można obejrzeć emitowany właśnie cykl na stronach Tygodnika TVP.

Zobacz też pozostałe odcinki „Z pamięci”. Numery 1-20: