W naszych czasach trudno zrobić skandal, ale udał się Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie. Wystawa i publikacje towarzyszące imprezie „Nigdy więcej. Sztuka przeciw faszyzmowi w XX i XXI wieku” tak rozszerza pojęcie faszyzmu, by objąć konserwatyzm. A w skrajnym wypadku zwrócić je przeciw cywilizacji w imię pewnej utopii.

Dyrektor muzeum Joanna Mytkowska zapowiada wystawę jako imprezę w cyklu Roku Antyfaszystowskiego. Są to działania, które podejmują „organizacje, instytucje i osoby czujące potrzebę przeciwstawienia się narastającej fali społecznej akceptacji dla różnych przejawów faszyzmu, jeśli przyjąć (uwaga! – KK) jego szerszą niż historyczne zjawisko definicję.”

Czemu służy rozszerzenie? Daje skarb w postaci ofiar reżimu Mussoliniego, ludobójstwa Słowian i Zagłady Żydów przez nazizm. Dzięki temu góra trupów obciąża przeciwników utopijnej lewicy. Szlachetnie zwalcza ona „mowę nienawiści, wykluczania i dzielenia nas na lepszych i gorszych, groźne fantazje, że opresja i poniżenie jednej grupy zbuduje lepszy świat dla innej.” Przecież te właśnie zjawiska są warunkiem rozwoju cywilizacji.

Czy lewica pragnie stworzyć świat bez żadnych kryteriów? Nie było, nie ma i nie będzie doskonalenia bez dzielenia ludzi i rzeczy na lepsze i gorsze. Bez wynoszenia się jednych grup kosztem innych.

Czy więc cywilizacja jest tworem faszystowskim? W dyskusji towarzyszącej wystawie wypowiada się prof. Dorota Sajewska. Twierdzi, że faszyzm jest stanem ciała i ducha. To mechanizmy, które tkwią w nas wszystkich wskutek lęku przed tym, co ma nadejść. Lęk materializuje się „w konkretnej postaci innego narodu, rasy, orientacji seksualnej i innym, który jest nienazwany”.

Czyli faszyzm towarzyszy nam od zawsze. Antropologia prof. Sajewskiej nie toleruje nieufności wobec obcego i nowego, chociaż nieufność jest naturalną metodą przeżycia człowieka w nieznanych okolicznościach. Takie poglądy idą wbrew poczuciu rangi, rozsądkowi i wiedzy naukowej.

Prof. Sajewska twierdzi też, że faszyzm i nazizm zostały poparte przez Kościół katolicki. Czemu przemilcza sprzeciw papieża Piusa XI w encyklice „Z palącą troską” z 1937 r. ? I owszem, Pius XII nie potępił publicznie Holocaustu, ale z obawy, że nie odniesie skutku zaś nasili represje. Po wojnie naczelny rabin Rzymu dziękował papieżowi za dyskretne ratowanie Żydów. W ostatnich wolnych wyborach III Rzeszy NSDAP miała najgorsze wyniki w regionach katolickich. Naziści więc mordowali księży u siebie i u nas. Rzecznik Episkopatu podaje, że w trakcie II wojny światowej zamordowano w Polsce 2000 księży diecezjalnych, 370 zakonników i 280 sióstr zakonnych. 4000 księży i zakonników oraz ponad tysiąc sióstr Niemcy więzili w obozach zagłady.

Jednak prof. Sajewska uważa, że „pełzający rodzaj faszyzmu” ma poparcie Kościoła w imię Katolickiego Państwa Narodu Polskiego. Moim zdaniem nie chodzi tu o faszyzm lecz o autorytaryzm i nacjonalizm. Oba zjawiska mogą podobać się części hierarchów jako obrona przed chaosem postmodernizmu. Daleka stąd droga do systematycznej, masowej przemocy.

Czym wyjaśnić poglądy prof. Sajewskiej? Przyznaje ona, że nie utożsamia się z żadnym narodem. Broni komunizmu, ponieważ to nie komunizm, lecz faszyzm wymordował 6 milionów Żydów. Czyli uważa cierpienia Żydów za szczyt zła.

Przypomnijmy więc, że komunizm wymordował 94 miliony ludzi, a nazizm trzy miliony Polaków. Faszyzm we Włoszech i innych krajach, a nazizm w Niemczech były reakcją przerażonej Europy na bolszewizm. Jego zbrodnie Niemcy poznali w Bawarskiej Republice Rad w 1919 roku. Naziści uczyli się od bolszewików metod walki z przeciwnikami.

Czemu w MSN przemilcza się ludobójstwo naszego narodu? Byliśmy następni w kolejce do zagłady. Czy to nie warte wzmianki w 80 rocznicę wybuchu wojny przez – było nie było – polskie muzeum? Można się domyślać, że wystawa ma na celu sugestię, jakoby Polacy byli z upodobania faszystami. Wspomnienie, że byli ofiarą zaciemniłoby obraz propagandowy.

Reputację MSN trochę ratuje prof. Krzysztof Pomian. W publikacji, która towarzyszy wystawie przypomina, że pojęcie „antyfaszyzmu” tak zostało zmanipulowane przez komunistów, żeby określić wszystkich swoich przeciwników. Nie ma analogii między latami 1930. a dniem dzisiejszym. Dzisiaj nacjonalizm nie chce podbojów. Zwraca się przeciw własnym elitom kosmopolitycznym, ponieważ ich polityka pogłębia kolosalne różnice dochodów.

Zdaniem prof. Pomiana, lewica popełnia dwa błędy: szuka wzorów w przeszłości oraz zwalcza dyskryminację mniejszości lekceważąc dyskryminację większości w wypadku rosnących nierówności dochodów. Profesor ostrzega też przed pozbyciem się narodu. Redystrybucja dochodów i sama demokracja może odbywać się tylko w ramach państw narodowych. Dzięki za ten głos rozsądku.

W centrum wystawy znajduje się kopia „Guerniki” w wykonaniu Wojciecha Fangora zamówiona przez władze PRL na Światowy Festiwal Młodzieży i Studentów w 1955 r. w Warszawie. Lewica używa w propagandzie obrazu Picassa, gdyż powstał z inspiracji cierpieniem ofiar bombardowania tego miasta przez Luftwaffe w wojnie domowej w Hiszpanii. Niestety, nie ma arcydzieła malarskiego równej rangi, inspirowanego przez zbrodnie republikanów. Jest natomiast dzieło literackie o nieporównanie większym wpływie na świadomość świata, powieść „Rok 1984”.

George Orwell pojechał do Hiszpanii walczyć z faszyzmem, ale rozpoznał do czego są zdolni jego towarzysze broni, komuniści. Przede wszystkim panują nad ludźmi przy pomocy języka. Służy temu zmiana pojęć, gdy kłamstwo okazuje się prawdą. Podobnie walka z konserwatyzmem i nacjonalizmem staje się Ruchem Antyfaszystowskim. Zaś Agnieszka Holland śpieszy z oświadczeniem, że Polska jest państwem faszystowskim nie czekając na wywózkę do obozu koncentracyjnego.

– Krzysztof Kłopotowski

TYGODNIK TVP, ul. Woronicza 17, 00-999 Warszawa. Redakcja i autorzy

Wystawa „Nigdy więcej” w Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie (czynna do 17 listopada 2019 roku) będzie tematem programu „Tanie Dranie” w TVP 1, z piątku 4 na sobotę 5 października o godz. 01.10. Gośćmi Krzysztofa Kłopotowskiego i Jakuba Moroza będą krytycy sztuki Piotr Bernatowicz i Iwo Zmyślony.