Felietony

W „Sklepie potrzeb kulturalnych” sprzedawali ołówki i artykuły higieniczne

Co chwila obserwacje cudowne, aż do końcowego fragmentu: ogłoszenia zawieszonego przed niedaleko położonym obserwatorium astronomicznym Uniwersytetu Warszawskiego, o treści: „Z powodu stanu wojennego pokazy nieba odwołane”.

Andrzej Dobosz w 106. odcinku programu „Z pamięci” opowiada o twórczości Antoniego Kroha.

Miał szczęście, bo w czasie okupacji jego uczniem był Karol Wojtyła

Wydawał nam się znacznie ciekawszy od naszych warszawskich profesorów.

zobacz więcej
W roku 1999 zachwycała mnie właśnie wtedy wydana książka młodszego ode mnie, z wykształcenia etnografa Antoniego Kroha[1], nosząca tytuł „Sklep potrzeb kulturalnych” (opowieści o powojennym Podhalu i góralszczyźnie – red.). To zupełnie znakomite, w każdym akapicie zabawne opisy powojennej prowincjonalnej Polski.

„Sklep potrzeb kulturalnych” to był rzeczywiście szyld takiego sklepiku w miasteczku, gdzie można było dostać ołówki, papier do maszyny, zeszyty szkolne oraz artykuły higieniczne. Co chwila obserwacje cudowne, aż do końcowego fragmentu: ogłoszenia zawieszonego przed niedaleko położonym obserwatorium astronomicznym Uniwersytetu Warszawskiego, o treści: „Z powodu stanu wojennego pokazy nieba odwołane”.

Na „Sklep potrzeb kulturalnych” zwróciła moją uwagę Dunka – Anna Micińska, mająca za sobą także doświadczenie pobytu w okolicach tatrzańskich. To było doświadczenie dość powszechne, bo ja też między 1945 a 1948 rokiem mieszkałem na prowincji – najpierw zgoła na wsi, potem w Olsztynie – i dopiero później mogliśmy wrócić do naszego miasta. To doświadczenie oczywiście dawało Krohowi dobre pole obserwacyjne.

W 2010 roku ukazał się w wydawnictwie Iskry wielki tom „Starorzecza”. Ciężki. Z paroma dobrymi opowieściami, żartami, ale z ogromną ilością przepisanych tekstów z najdziwniejszych autorów, z gazet. I przekonałem się, że ten obserwator jest złym czytelnikiem – nie umie cytować, nie umie wybierać rzeczy dobrych i opuszczać gorszych. Chciałbym i z pewnością wezmę następną jego książkę do ręki, uważam, że powinien on zajmować się także pisaniem, ale narzucić sobie znacznie większą dyscyplinę.

1. Antoni Kroh urodził się w 1942 r. w Warszawie, ale dzieciństwo spędził w Bukowinie Tatrzańskiej i tam ukończył szkołę podstawową. W latach 1967-70, zaraz po studiach, pracował w dziale etnograficznym w Muzeum Tatrzańskim w Zakopanem. „Poznałem wówczas wielu wybitnych zakopiańczyków, miejscowych oryginałów, chłonąłem środowiskowe opowieści, bajdy i plotki. Zdobyłem «blachę» przewodnika tatrzańskiego. W kwartalniku Instytutu Sztuki PAN «Polska Sztuka Ludowa» opublikowałem kilka młodzieńczych, buntowniczych artykułów o kulturze ludowej Podhala, zaś po latach dwie książki o tym regionie” – wspominał.

Pracował też w Muzeum Okręgowym w Nowym Sączu. Organizował karpackie konkursy sztuki ludowej i był komisarzem wystaw „Łemkowie, Duchy epoki, czyli pierwsza wojna światowa trwa do dziś” oraz „Spisz” (przygotowywanych wspólnie z Barbarą Magierową). Jest współpracownikiem pisma Instytutu Sztuki PAN „Konteksty. Polska Sztuka Ludowa. Antropologia kultury – etnografia – sztuka ”, był też wykładowcą Collegium Civitas.

Jest nie tylko etnografem, kuratorem wystaw poświęconych kulturze ludowej Karpat i pisarzem, ale też tłumaczem – autorem nowego tłumaczenia „Losów dobrego żołnierza Szwejka czasu wojny światowej” Jaroslava Haška. Otrzymał nagrody: im. ks. Bolesława Kumora w kategorii „Sądecki autor”, im. Romana Reinfussa za „dokonanie oceny w zakresie uwzględnienia tożsamości kulturowej w Małopolsce” oraz im. księdza Józefa Tischnera.
Andrzej Dobosz w 106. odcinku programu „Z pamięci” o Antonim Krohu

TYGODNIK TVP, ul. Woronicza 17, 00-999 Warszawa. Redakcja i autorzy


– Andrzej Dobosz,
filozof i polonista, autor felietonów – w tym zbiorów „Pustelnik z Krakowskiego Przedmieścia” (1993), „Generał w bibliotece” (2001), „Ogrody i śmietniki” (2008), „Z różnych półek”(2014) – oraz opowiadania „O kapeluszu” (1999). Doktoryzował się u Leszka Kołakowskiego, przyjaźnił się z Janem Józefem Lipskim, chadzał na spotkania w kawiarni PIW-u przy „opozycyjnym” stoliku Antoniego Słonimskiego. Był inwigilowany przez SB, w 2005 r. otrzymał od IPN status osoby represjonowanej. W 1974 r. wyemigrował do Francji, prowadził w Paryżu polską księgarnię. Zagrał epizody w wielu filmach: „Rejsie” (Marek Piwowski, 1970), „Trzecia część nocy” (Andrzej Żuławski, 1971), „Trzeba zabić tę miłość” (Janusz Morgenstern, 1972), „Stawiam na Tolka Banana” (Stanisław Jędryka według powieści Adama Bahdaja, 1973) oraz „Ryś” (Stanisław Tym, 2007; Dobosz nawiązywał do swej roli filozofa z „Rejsu”).



W każdą sobotę i niedzielę TVP1 emituje cykl rozmów z Andrzejem Doboszem „Z pamięci”. Widzowie poznali też jego wcześniejsze programy „Spis treści”. Co piątek można obejrzeć emitowany właśnie cykl na stronach Tygodnika TVP.
Zobacz też pozostałe odcinki „Z pamięci”. Numery 1-20: 
Odcinki programu „Z pamięci” od 21. do 40.:
Odcinki programu „Z pamięci” od 41. do 60.:
Odcinki programu „Z pamięci” od 61. do 80.:
Odcinki programu „Z pamięci” od 81. do 100.:
Odcinki programu „Z pamięci” od 101. do 120.:
Zdjęcie główne: Głodówka, początek lat 80. XX wieku. Turysta oczekujący na autobus na przystanku autobusowym na Głodówce. Fot. PAP/Jerzy Ochoński
Zobacz więcej
Felietony wydanie 29.12.2023 – 5.01.2024
Pożegnanie z Tygodnikiem TVP
Władze Telewizji Polskiej zadecydowały o likwidacji naszego portalu.
Felietony wydanie 29.12.2023 – 5.01.2024
Sprzeczne z Duchem i prawem
Co oznacza możliwość błogosławienia par osób tej samej płci? Kto się cieszy, a kto nie akceptuje?
Felietony wydanie 29.12.2023 – 5.01.2024
Autoportret
Andrzej Krauze dla Tygodnika TVP.
Felietony wydanie 29.12.2023 – 5.01.2024
Totemy Mashy Gessen w wojnie kulturowej
Sama o sobie mówi: „queerowa, transpłciowa, żydowska osoba”.
Felietony wydanie 22.12.2023 – 29.12.2023
Książki od Tygodnika TVP! Konkurs świąteczny
Co Was interesuje, o czych chcielibyście się dowiedzieć więcej?