Dziś z przerażeniem patrzymy na filmy i zdjęcia obrazujące rosyjskie zbrodnie wojenne i ludobójstwo na Ukrainie i zadajemy sobie pytanie, czy mordercy, gwałciciele i złodzieje w mundurach zostaną kiedykolwiek ukarani za swoje czyny? Nie trzeba być politykiem ani historykiem, żeby odpowiedzieć na to pytanie. Nie zdarzyło się jeszcze w historii, by Rosjanie zostali za to ukarani.

Ukraińcy wprowadzili niedawno do swojego języka słowo „rusizm” na określenie dokonywanych rosyjskich zbrodni. Dla nich jest ono tożsame z określeniami nazizm i faszyzm. Czy rusizm wejdzie na stałe do słownika narodów świata? Narodził się wiosną 2022 roku. Jak?

Jurij Trehow „Cesar”, 26-letni porucznik armii ukraińskiej wyznał w rozmowie z korespondentką polskiego tygodnika „Wprost”: Tak jak na początku kierował nami patriotyzm i obrona niepodległości, to teraz to czysta nienawiść. Za zabitych, za skatowanych ludzi, gwałcone kobiety, za zbombardowanie cywilów. Ukarzemy ich wszystkich.

W to wierzą i to powtarzają dzisiaj Ukraińcy. Dużo wcześniej opinię o swoim narodzie pozostawił rosyjski pisarz Iwan Szmielow: Rosjanie to lud, który nienawidzi wolności, kocha niewolnictwo, kocha kajdany na swoich rękach i nogach, brudny fizycznie i moralnie. Gotowy w dowolnej chwili stłamsić wszystkich i wszystko.

Szmielow przesadził? Nie wszyscy Rosjanie są tacy, jak napisał. Gdyby byli, nie zapełnialiby więzień, łagrów, obozów przymusowej pracy. Skąd rusizm w Rosjanach wiernych Putinowi i skąd kontynuacja stalinowskiego ludobójstwa?

Dzięki telefonom komórkowym i internetowi wiemy dużo więcej o tym, co się dzieje na wojnie w Ukrainie niż nasi ojcowie i dziadkowie uczestniczący w II wojnie światowej, a także pradziadkowie w wojnie z bolszewikami w 1920 roku. Ukraiński dziennikarz śledczy (portal slidstvo.info) przekazał na Facebooku fragmenty korespondencji internetowej z Michaiłem Tkaczem, 20-letnim żołnierzem rosyjskim ze 155 brygady, który przyznał się w mediach społecznościowych do mordowania i okaleczania mieszkańców podkijowskiej miejscowości Bucza. Czym argumentował swoje postępowanie? Narracją propagandową Kremla o konieczności obaleniu ukraińskiego rządu, który zamierza przystąpić do NATO i brata się z Amerykanami. Napisał: Gdy tylko znów was dorwę, urwę wam głowy. Zrozumcie, że jesteśmy na waszej ziemi i zabijamy was, a wy jesteście tylko śmierdzącymi, chodzącymi trupami.

Symbolem masakry w Buczy stało się zdjęcie ręki wystającej z przysypanych ziemią zwłok zamordowanej przez Rosjan 52-letniej Iriny Fiłkiny, pracowniczki miejscowej ciepłowni. Zamordowaną rozpoznała po wypielęgnowanych paznokciach, wymalowanych na czerwono i biało, jej znajoma Anastazja Subaczewa. Powiedziała o tym dziennikarzowi „The New York Times’a”. Zdjęcie to drogą internetową obiegło już cały świat. Olga, córka zamordowanej pracująca w kijowskiej kotłowni, dowiedziała się o śmierci matki 5 marca, co przekazała korespondentowi „Faktów” TVN. 1 kwietnia, po wycofaniu się Rosjan, obejrzała nagranie ze zwłokami zamordowanej i powiedziała polskiemu dziennikarzowi: Chcę, żeby to zdjęcie nie było już tylko dowodem ludobójstwa, czymś ciężkim, ale żeby było początkiem – symbolem.

I tak się już stało.

Według portalu „Spiegla” niemiecki wywiad BND przechwycił rozmowy rosyjskich żołnierzy w Buczy o zabijaniu cywilów. W serwisie podano, jak w jednym z komunikatów radiowych żołnierz miał opisać innemu, że on i jego koledzy zastrzelili osobę na rowerze. Zdjęcie zabitego człowieka leżącego przy rowerze również zna już cały świat. Z analizy przechwyconych na nagraniach rozmów wynika, że morderstw dokonali nie pojedynczy żołnierze rosyjscy, a oddziały za wiedzą swoich dowódców. Wyciągali mieszkańców z domów nie tylko w Buczy, ale i w innych miejscowościach obwodu kijowskiego, i strzelali im w tył głowy. Dokładnie tak samo, jak polskim oficerom w Katyniu i Miednoje.

Niemieccy eksperci analizując zdjęcia satelitarne ustalili, że Rosjanie, którzy okupowali miasteczko Bucza od 7 do 30 marca, w połowie marca dokonali rzezi mieszkańców. Ciała zamordowanych leżały na ulicach, w studzienkach kanalizacyjnych, piwnicach i w zbiorowym grobie wykopanym koło cerkwi. W momencie, kiedy to piszę, liczba zamordowanych szacowana jest na około 360 osób.

Kim są Rosjanie-mordercy z Buczy? Żołnierzami i oficerami 64 Samodzielnej Brygady Strzelców Zmotoryzowanych, stacjonujących na co dzień w kraju chabarowskim na dalekim wschodzie Rosji. W walkach pod Kijowem brygada miała stracić do 60 procent stanu osobowego. Czy z tego powodu mścili się na cywilach? Ustalono, że mordowali także ukraińskich jeńców po przesłuchaniach. Nie tylko oni, także walczący przy ich boku Czeczeni.

Jeden z moich przyjaciół zwrócił mi uwagę, że znany rosyjski pisarz Maksym Gorki napisał przed laty, że najważniejszym miernikiem narodu rosyjskiego jest jego sadystyczne okrucieństwo.

***

Jak przenosi się sadystyczne okrucieństwo Rosjan z pokolenia na pokolenie? Umiejętnie dozowaną propagandą, czy w genach? Spotkałem się z tezą, że po połowie.

Ilekroć jestem w Gdańsku, idąc od dworca kolejowego w stronę Starówki przechodzę obok kościoła św. Józefa. Przed wejściem do niego wisi od 30 lat tablica upamiętniająca śmierć, jaką poniosły w nim gdańszczanki i ich dzieci. Po wkroczeniu Rosjan w 1945 roku, gdy wojsko niemieckie wycofało się ze Starego Miasta, by nie zostały zniszczone bezcenne zabytki, Rosjanie zbombardowali i palili je przez kilka dni. Kobiety, dzieci i starcy schowali się do kościoła św. Józefa. Sowieccy żołnierze zaryglowali wejścia i podpalili kościół. Mój brat stryjeczny Bogdan, wieloletni przewodnik po Gdańsku mówi, że śmierć w nim znalazło kilkaset bezbronnych kobiet, dzieci i starców. A teraz wystarczy popatrzeć na satelitarne zdjęcia spalonego i zrównanego z ziemią Mariupola. I rozrzucone w nim zwłoki kobiet, dzieci i starców. Kilkuset, a mówi się już o tysiącach. Rosjanie palą zwłoki w ciężarówkach-krematoriach, by Ukraińcom w przyszłości utrudnić doliczenie się ofiar.

Mój ulubiony rosyjski pisarz Fiodor Dostojewski uważał, że Rosjanie to naród, który wędruje po Europie i szuka, co można rozwalić i zniszczyć tylko dla rozrywki. Teraz ten naród niszczy Ukrainę, która wyrwała się spod sowieckiego panowania i zaznała smaku demokracji. I to jak niszczy? W sposób niewyobrażalny dla świętej pamięci Dostojewskiego.

***

Przez 45 lat cenzura w komunistycznej Polsce nie pozwalała na publikację i ujawnienie zbrodni i gwałtów dokonanych na terenach II Rzeczpospolitej po zajęciu ich przez Armię Czerwoną. Inaczej rzecz się miała z Rosjanami walczącymi u boku Niemców w Powstaniu Warszawskim. Doczekały się publikacji pamiętnikarskich i w literaturze historycznej gwałty oraz morderstwa kobiet w dzielnicy Ochota i kobiecego personelu szpitala Dzieciątka Jezus przy ul. Lindley’a oraz w innych kwartałach północnego Śródmieścia, dokonane w pierwszej połowie sierpnia 1944 roku przez sołdatów z pułku Bronisława Kamińskiego, SS-Brigadeführera RONA (Russkaja Oswoboditelnaja Narodnaja Armija).

Dla mnie osobiście przejmująca jest relacja Marii Czapskiej z powstańczego Śródmieścia („Kartki z pamiętnika” [w]: Czapscy Józef i Maria, „Dwugłos wspomnień”, Londyn 1965). Opisała ich: Mieli bardzo śniade cery, czarne włosy, wydatne rysy. Poruszali się z przestrachem, z pistoletami i granatami w rękach, za paskami mieli zatknięte skradzione kościelne świece ozdobione aniołkami. Zapytała ich po rosyjsku, kim są. Odpowiedzieli: Tiurki, mahometanie.

Interesowało ich złoto, kosztowności i młode kobiety. Maria Czapska nie podała do druku scen gwałtu, który opisała w pamiętniku. Wykropkowała je. Pozostawiła zapis: Trzymałam matkę dziewczyny w objęciach, żeby choć nie widziała. Chciałam odmawiać litanię do Matki Boskiej, ale słowa mi się plątały. Jeden podszedł do mnie, ściągnęłam chustkę z głowy, zobaczył siwe włosy – odstąpił. W chwilę później: Wyszłyśmy schodkami na dziedziniec Banku Handlowego. U progu leżał trup starszej kobiety. Szlachetne, spokojne rysy, gładkie białe włosy, pogoda śmierci, ale położenie jej na wpół obnażonego ciała nasuwało ohydne przypuszczenia. Z zapisu w pamiętniku rysuje się obraz najemników w służbie niemieckiej – gwałcicieli, grabieżców, morderców z rodowodem sowieckim.

***

Czeczeni Ramzana Kadyrowa, podobni z wyglądu do tych opisanych przez Marię Czapską, urządzili w kwaterze w Buczy miejsce tortur dla mieszkańców. Ludmyła Denisowa, rzeczniczka praw dziecka na Ukrainie, przekazała w pierwszych dniach kwietnia, że Czeczeni i Rosjanie torturowali mieszkańców wypalając im oczy, odcinając części ciał, strzelając torturowanym z bliska z pistoletów w twarze. Zamordowano co najmniej 360 osób, 85 procent zginęło od ran postrzałowych. Denisowa podała też kilka przykładów bestialstwa i gwałtów na dzieciach. Dziesięcioro z nich zamordowano. 11-letni chłopiec zgwałcony został na oczach matki, przywiązanej przez rosyjskich żołnierzy do krzesła. Na 14-letniej dziewczynce dokonało zbiorowego gwałtu pięciu Rosjan. Jest w ciąży.

W Buczy 25 dziewcząt i kobiet w wieku od 14 do 25 lat było systematycznie gwałconych podczas przetrzymywania ich w piwnicy. Dziewięć kobiet jest w ciąży. Ludmyła Denisowa przekazała BBC: Rosyjscy żołnierze grozili Ukrainkom w Buczy i innych okupowanych miejscowościach, że tak będą gwałcone, że do końca życia nie będą chciały mieć kontaktu seksualnego z żadnym mężczyzną.

W Borodziance, Makarowie, Irpieniu i Hostomelu Rosjanie gwałcili oprócz kobiet staruszki i dzieci. Denisowa wyliczanie zbrodni zakończyła zdaniem: Nie ma takiego miejsca w piekle ani na ziemi, gdzie rasistowscy zbrodniarze mogliby się ukryć przed zemstą.

Z przechwyconej przez Służbę Bezpieczeństwa Ukrainy rozmowy żołnierza samozwańczej Donieckiej Republiki Ludowej z jego kuzynką, Ukrainką z miejscowości Tarasówka w obwodzie zaporoskim, okupowanej przez Rosjan. Ona do niego: Nie wiem, gdzie mam chronić swoje wnuczki przed tymi „wyzwolicielami”. One są w wieku 10 i 14 lat. Częstujemy ich jedzeniem, a oni [Rosjanie] wchodzą do domów i gwałcą, nie oszczędzają nawet dzieci, strzelają w nogi. Co mam robić? Oni chodzą po wsi i wypytują o młode dziewczęta i proponują w zamian za nie olej napędowy.

W pierwszych dniach marca w jednej z wiosek pod Browarami w obwodzie kijowskim rosyjski żołnierz zastrzelił gospodarza domu, po czym w stanie upojenia alkoholowego wielokrotnie zgwałcił 34-letnią żonę zabitego w obecności dziecka. Ustalono tożsamość gwałciciela. Został zlikwidowany przez ukraińskich żołnierzy.

W Mariupolu rosyjscy okupanci na zmianę gwałcili kobietę przez kilka dni na oczach jej sześcioletniego syna. Kobieta zmarła z powodu obrażeń. Jej syn osiwiał. Scen gwałtu nie zapomni do śmierci.

Wicepremier Ukrainy Olha Stefaniszyna przekazała mediom, że Rosja popełniła na Ukrainie prawie wszystkie możliwe zbrodnie wojenne, jakie widziała ludzkość. I dodała: Ukraińskie kobiety były gwałcone godzinami, a następnie mordowane.

Prokuratura Generalna Ukrainy informuje nie tylko o torturowaniu, ale też o gwałtach dokonanych przez Rosjan na Ukraińcach mężczyznach. Ukraińska organizacja praw człowieka przekazała do ONZ, że Kreml stosuje gwałty jako broń wojenną. Prezydent Wołodymyr Zełenski oskarżył wojska rosyjskie o dokonanie setek gwałtów, w tym napaści seksualnych na małe dzieci.

***

Należę do tych, którzy dziwią się zanikom pamięci Niemców, opóźniających pomoc wojskową dla Ukrainy i szybkie nałożenie embarga. Nie pamiętają, czy nie chcą już pamiętać, że w 1945 roku Rosjanie zgwałcili blisko dwa miliony kobiet na zajmowanych przez nich terenach III Rzeczy niemieckiej. My pamiętamy, że gwałcili także Ślązaczki, Kaszubki i inne kobiety z mniejszości zamieszkujących tereny ówczesnej III Rzeszy. Pamiętamy też, bo trudno zapomnieć, o rzeziach Polaków dokonanych przez Ukraińców na Wołyniu, ale przyjmujemy wszystkich Ukraińców gościnnie, przyjaźnie i serdecznie, wspomagamy finansowo i różnymi rodzajami broni. Pod tym względem różnimy się od polityków i społeczności niemieckiej, ale na szczęście nie całej.

***

Już wiele lat temu rosyjski pisarz Iwan Turgieniew napisał, że Rosjanin jest największym i najbardziej zuchwałym kłamcą na świecie. Udowadniają to teraz wypowiedzi rosyjskich rządzących, wojskowych i polityków. Jan Piekło, były ambasador RP w Kijowie, powiedział na początku kwietnia 2022 roku w rozmowie z dziennikarzem: Kłamstwa, działania i polityka władz rosyjskich przypominają rodzenie się nazizmu w hitlerowskich Niemczech.

Czyż nie warto w tym miejscu zacytować słowa Paula Josepha Goebbelsa, ministra propagandy, oświecenia publicznego i informacji III Rzeszy: Im kłamstwo większe, tym większe ma szanse powodzenia. I przypomnieć, że od września 1939 roku do 22 czerwca 1941 roku media hitlerowskie i stalinowskie ściśle ze sobą współpracowały i wymieniały doświadczenia. Tego nie wymaże się z historii.

16 kwietnia, 52. dnia agresji na Ukrainę, na internetowym portalu rosyjskich informacji prawnych ukazała się ustawa podpisana przez Putina, ustanawiającą odpowiedzialność administracyjną za publiczne utożsamianie ZSRR z nazistowskimi Niemcami oraz negowanie decydującej roli i misji humanitarnej ZSRR w II wojnie światowej. Zapisy ustawy przewidują grzywnę dla obywateli w wysokości od 1 do 2 tysięcy rubli lub 15-dniowy areszt. Kary dla urzędników sięgają 4 tysięcy rubli. Grzywna dla osób prawnych wynosi od 10 do 50 tysięcy rubli. W przypadku recydywy kary wzrosną odpowiednio do 5, 20 i 100 tysięcy rubli. Urzędnikom grozi zawieszenie w pracy na okres od sześciu miesięcy do roku.

Rosjanom wolno nazywać Ukraińców nazistami i nic im za to nie grozi. Ukraińcy nazywają ich faszystami, rasistami, ludobójcami.

***

Gdy Rosjanie wkroczyli w 1945 roku na tereny II Rzeczypospolitej zajęte przez III Rzeszę rabowali wszystko, co dało się unieść i schować w plecakach, ale najcenniejsze dla nich były zegarki, biżuteria i waluty, a przede wszystkim wysokoprocentowy alkohol, Teraz, po 77 latach, powtarza się to na podbitych terenach Ukrainy. Na pierwszym miejscu są telefony komórkowe, sprzęt elektroniczny, zegarki, biżuteria, waluty i alkohol, a po nich nawet zabawki dla dzieci, kosmetyki i takie drobiazgi, jak spinki oraz gumki do włosów. Te „trofea” wojenne wysyłają z poczt białoruskich do swoich rodzin.

***

Rosjanie w czasie II wojny światowej nie podpisali i nie przestrzegali Konwencji Genewskiej o traktowaniu jeńców wojennych i ludności cywilnej. Teraz też tego nie przestrzegają. Przed kontratakami oddziałów ukraińskich zasłaniają się żywymi tarczami. We wsi Obuchowyczi w obwodzie kijowskim spędzono do szkolnej sali gimnastycznej około 150 mieszkańców. Ludmyła Sutkowa, jedna z mieszkanek, powiedziała ekipie telewizyjnej BBC: Zabrali nas z piwnic, w których się ukrywaliśmy i zmusili do wyjścia. Staruszki, dzieci, wszystkich. To było przerażające. Wyłamywali drzwi u każdego, kto nie otworzył. Bałam się, że wszystkich nas zastrzelą w tej sali gimnastycznej. Bałam się o córkę.

Cywile służą rosyjskim snajperom za tarcze. W Hostomlu w obwodzie kijowskim, niedaleko Buczy, w pierwszych dniach kwietnia znaleziono w garażu jednego z domów 11 zwłok osób cywilnych, które zginęły, będąc żywymi tarczami dla snajperów.

***

Wycofując się z obwodu kijowskiego, Rosjanie pozostawili miny i niewybuchy. Według szacunków ekspertów ONZ obecnie Ukraina z 80 tysiącami zaminowanych kilometrów kwadratowych jest jednym z najbardziej zaminowanych krajów na świecie. Tylko w jednym dniu kwietnia ukraińscy saperzy rozbroili 1,5 tysiąca urządzeń wybuchowych. Rosjanie zaminowali nawet przedmioty i urządzenia gospodarstwa domowego. Dla przykładu ukraińscy saperzy pokazali w internecie zaminowaną pralkę. Ostrzegają mieszkańców przed powrotem do domów zanim nie zostaną sprawdzone wszystkie mieszkania i zabudowania gospodarcze, sklepy, punkty handlowe itp.

Rosjanie zaminowali nie tylko ocalałe z bombardowania mieszkania i przedmioty w nich, ale na przykład pozostawione torby i siatki z zakupami. Znane dotychczas miny lądowe eksplodowały, gdy przypadkowo się na nie nadepnęło lub naciągnęło przymocowane do nich linki.

Zaminowując zajęte tereny Ukrainy, Rosjanie zastosowali najnowocześniejsze miny POM-3 z czujnikami sejsmicznymi, wychwytującymi zbliżające się kroki człowieka. Czujnik skutecznie odróżnia ludzi od zwierząt. Ich zlokalizowanie i zniszczenie jest skomplikowane i niebezpieczne w porównaniu z usuwaniem i rozbrajaniem min lądowych dotychczas znanych. W internecie znaleźć można wypowiedź Jamesa Cowana, kierującego HALO Trust, brytyjsko-amerykańską organizacją charytatywną, która usuwa miny lądowe i inne niewybuchy po konfliktach zbrojnych. Powiedział: Stwarzają one zagrożenie, na które nie mamy odpowiedzi.

Ilu jeszcze Ukraińców zginie od rosyjskich min po powrocie do swoich domów?

***

I raz jeszcze powołam się na rosyjskiego pisarza, tym razem Iwana Bunina, który przekazał potomnym: Z przerażeniem myślę, kogo urodzi to pijane krwawe bydło, które przechwyciło władzę w Rosji i co będzie się działo z moim krajem za 2-3 pokolenia. Zresztą, co tu myśleć. Wszystko jest mniej więcej jasne.

Uzupełnia tę wypowiedź zdanie innego pisarza, Michaiła Sałtykowa-Szczedrina: Obudźcie mnie za sto lat i zapytajcie, co się teraz dzieje w Rosji. A ja wam odpowiem: piją i kradną.

– Maciej Kledzik

TYGODNIK TVP, ul. Woronicza 17, 00-999 Warszawa. Redakcja i autorzy