Muszę przyznać, że nie podzielam tonu, w jakim od pewnego czasu Tomasz Terlikowski bywa atakowany po prawej stronie polskiej debaty publicznej. Część adresowanych w jego stronę zarzutów można streścić następująco: oto człowiek, który był w Polsce głosem Kościoła katolickiego i konserwatystów, przeszedł na ciemną stronę mocy. Nasuwa się zatem wniosek, że po prostu zdradził.

Z takim twierdzeniem – a przynajmniej sugestią – na temat publicysty można się spotkać przede wszystkim w serwisach społecznościowych. Dyskusje na Facebooku czy – zwłaszcza – Twitterze mają zaś tę cechę, że często emocje przeważają w nich nad argumentami. I mimo, że coraz częściej to, co Terlikowski mówi i pisze, wywołuje we mnie dezaprobatę, to jednak nie mam ochoty śpiewać w chórze ludzi, którzy go hejtują.

Ale udział w hejtowaniu to jedno, a recenzowanie czyichś opinii to co innego. Zwłaszcza gdy opinie te są formułowane przez publicystę, który przyzwyczaił nas do tego, że chętnie wchodzi w rozmaite ostre polemiki.

Terlikowski dziś oświadcza, że wiele spraw zrewidował. Szacunek do niego więc wymaga poważnego traktowania takiej deklaracji, zwłaszcza że polemiczny zapał w nim nie wygasł. Po prostu teraz konfrontuje się on z ludźmi, z którymi niegdyś było mu po drodze (czasem zresztą nie przebierając w słowach, przekracza granice przyzwoitości), a swoich dawnych adwersarzy nie rusza.

Diabeł i szczegóły

Okazją do tego, żeby przyjrzeć się ewolucji światopoglądowej Terlikowskiego jest książka „Polka ateistka kontra Polak katolik. Jedenaście sporów światopoglądowych”. To wspólny projekt jego oraz Karoliny Wigury, publicystki ukazującego się w internecie tygodnika „Kultura Liberalna”. Na książkę składają się ich rozmowy. Z tytułu zaś można wnioskować, że założeniem tych dialogów jest starcie dwóch opcji światopoglądowych.

Warto odnotować, że pomysł na książkę zrodził się po tym, gdy Wigura i Terlikowski zaczęli występować razem jako komentatorzy talk show „Tego się nie wytnie”. Program był nadawany w TVP Kultura w latach 2020-2021.

Zacznijmy od oskarżeń o to, że Terlikowski oddalił się od Kościoła. Ktoś, kto zna go osobiście (a mogę to o sobie powiedzieć), wie, że tak nie jest. W książce kiedy Wigura z pozycji świeckiego liberalizmu krytykuje stanowisko Kościoła w zakresie bioetyki czy etyki seksualnej, Terlikowski też daje jej pryncypialnie odpór, występując przeciw prawu do aborcji i eutanazji, a także broniąc instytucji małżeństwa jako związku kobiety i mężczyzny.

Szkopuł w tym, że diabeł (nomen omen) tkwi w szczegółach. Można bowiem wieść życie przykładnego katolika, który dzielnie stoi na straży nauczania Kościoła, ale w dysputach politycznych zajmować stanowisko tak daleko koncyliacyjne, że w rzeczywistości idzie się na rękę środowiskom upatrującym w Kościele przeszkody dla realizacji swoich celów. I choć w książce Terlikowski wręcz katechizmowo broni instytucji małżeństwa, to jednocześnie proponuje świeckiej liberalnej opcji coś, co w tym kontekście zaskakuje.

Mianowicie publicysta opowiada się za uregulowaniem w Polsce kwestii dotyczących związków jednopłciowych tak, aby „ułatwić życie osobom i parom homoseksualnym”. Konkretnie chodzi mu o to, że pary te powinny „mieć prawo dostępu do informacji medycznej o partnerze czy partnerce, dziedziczyć, wspólnie rozliczać się z podatków”. Terlikowski dodaje: „Można nawet, choć tu jestem ostrożny, wprowadzić jakąś formę regulowanego prawnie partnerstwa”.

Tym samym publicysta pozytywnie odnosi się do części roszczeń wysuwanych przez tęczowe organizacje. A mógł przecież choćby zapoznać się z dawnym tekstem Tomasza Pietrygi pod wymownym tytułem „Czego nie chcą wiedzieć geje”, który się ukazał w „Rzeczpospolitej” w roku 2009.

Jest tam mowa o konkretnych rozwiązaniach w polskim ustawodawstwie, które dają parom jednopłciowym możliwość korzystania z prawa dostępu do informacji medycznej o „partnerze” bądź „partnerce” czy prawa dziedziczenia. Autor pokazywał w tekście, że tęczowemu lobby nie tyle chodzi więc o usunięcie konkretnych barier, które dyskryminują mniejszości seksualne, ile o nabycie przez te grupy przywilejów.

Skądinąd przypuszczam, że Terlikowski kiedyś ten tekst Pietrygi musiał czytać. Ale może już o tym zapomniał.

Fałszywe deale

W innym fragmencie książki publicysta wręcz przejmuje żargon lewicy kulturowej, który zadomowił się w kręgach reprezentowanych przez Wigurę. Terlikowski nie ma oporu, żeby używać takich – w istocie propagandowych – zaklęć, jak „LGBTQ+” i „równość małżeńska”, które służą ideologicznej redefinicji norm moralnych i społecznych poprzez oswajanie mas z obyczajowymi ekscentryzmami.

Za złożoną świeckim liberałom propozycją Terlikowskiego, żeby uregulować kwestie dotyczące związków jednopłciowych, kryje się przedstawiona przez niego koncepcja dealu, który – jego zdaniem – już się dokonuje w USA. Chodzi o to, że w Ameryce z jednej strony Sąd Najwyższy uchylił głośny wyrok w sprawie Roe vs Wade, co otworzyło możliwość zakazywania aborcji na poziomie stanów, z drugiej zaś – prezydent Joe Biden podpisał ustawę o federalnym uznaniu „małżeństw” homoseksualnych.

Według Terlikowskiego, żyjemy w kulturze ofiar, co oznacza, że ogół społeczeństwa przyznaje rację temu obozowi, który staje w ich obronie. A są nimi – jak twierdzi – zarówno zagrożone aborcją dzieci nienarodzone, jak i narażone na „homofobię” mniejszości seksualne. Dlatego Terlikowski uważa, że troska o te grupy powinna być płaszczyzną porozumienia zwaśnionych stron.

Brzmi to pięknie, tyle że nieprawdziwie. W krajach zachodniej liberalnej demokracji o sile lub słabości danej grupy decydują elity biznesu, kultury i nauki. A tak się składa, że dziś to rozmaite mniejszości (w tym seksualne) właśnie są przez te elity faworyzowane. I ma to też przełożenie na politykę państw Zachodu, które w imię osobliwie pojętego egalitaryzmu nadają im rozmaite przywileje. Natomiast stosunek, jaki państwa te mają do ochrony nienarodzonego życia, jest zgoła inny. Pod naciskiem lewicowego ruchu feministycznego, który w XX wieku na Zachodzie zyskał na znaczeniu, aborcję traktują one jako prawo człowieka. Nie powinno się zatem porównywać sytuacji mniejszości seksualnych do sytuacji dzieci nienarodzonych.

I niegdyś Tomasz Terlikowski w ten sam sposób, lub podobny, widział ten problem i dawał temu wyraz w swoich tekstach oraz wypowiedziach. To jednak już przeszłość.
        ODWIEDŹ I POLUB NAS    

Teraz publicysta brnie w symetryzm. Przykładem tego jest konsensus Terlikowskiego z Karoliną Wigurą (zresztą niejedyny) co do tego, że oboje nie chcieliby żyć ani w Polsce Kai Godek, ani w Polsce Marty Lempart. Tym samym rozmówcy dają do zrozumienia, że w swoim mniemaniu reprezentują mądry środek, a odrzucają wszelkie skrajności.

Tyle że między Godek a Lempart nie ma żadnej symetrii. Owszem, działaczka pro life epatuje nieznośnym radykalizmem, co w efekcie może wielu umiarkowanych Polaków zrażać do słusznej sprawy, jaką jest ochrona nienarodzonego życia. Ale w odróżnieniu od liderki Ogólnopolskiego Strajku Kobiet, nie afirmuje przemocy. Do swoich oponentów nie zwraca się słowem: „W…dalać!”, z czego przecież zasłynęła Lempart.

To jest dość istotna różnica. Bagatelizując ją, Terlikowski zaciemnia rzeczywistość.

Jałowa dyskusja

Natomiast czytając książkę, można odnieść wrażenie, że symetrii nie ma również między Terlikowskim a Wigurą. W odróżnieniu od Terlikowskiego bowiem publicystka „Kultury Liberalnej” nie występuje z pozycji osoby, która rozlicza się ze swoją przeszłością. Wigury nie obciąża więc taki bagaż, jaki nosi Terlikowski. Używając terminologii sportowej można powiedzieć, że z tego powodu ich pojedynek okazuje się nierówny. Wigura nie jest spętana kompleksami wobec opcji liberalnej, da się je natomiast dostrzec u Terlikowskiego w stosunku do opcji konserwatywnej. Publicysta reprezentuje coś, co można nazwać konserwatyzmem przepraszającym.

Dlatego „Polka ateistka kontra Polak katolik” to dla mnie rozczarowanie. I z tej przyczyny rozumiem prawicowych publicystów, że nie wykazali zainteresowania tą książką. Widocznie na podstawie tego, co od jakiegoś czasu mówi i pisze Terlikowski, przewidzieli jej treść.

Niemniej ja po nią sięgnąłem. Ale dużo chętniej przeczytałbym inną książkę – taką, której nie ma, a w której Karolina Wigura prowadziłaby spory światopoglądowe z jakimś wyraziście konserwatywnym publicystą, sprawiającym liberałom kłopoty.

Tomasz Terlikowski już się do tej roli nie nadaje. W jego przypadku bowiem stawianie intelektualnej niezależności ponad zachowania stadne stało się jałową sztuką dla sztuki.

– Filip Memches

TYGODNIK TVP, ul. Woronicza 17, 00-999 Warszawa. Redakcja i autorzy

Karolina Wigura, Tomasz Terlikowski „Polka ateistka kontra Polak katolik. Jedenaście sporów światopoglądowych”, Biblioteka Kultury Liberalnej, Warszawa 2022