Zagadkowe śmierci, która zainteresowały Frances Glessner Lee łączy kilka rzeczy. Po pierwsze i najważniejsze – wszystkie wydarzyły się w domu, w miejscu, które powinno być najbezpieczniejsze na świecie; po drugie – nie zostały wyjaśnione; po trzecie – duża część ofiar to kobiety.

20 nierozwiązanych kryminalnych zagadek

18 pieczołowicie oddanych miejsc zbrodni w miniaturze znajduje się w Baltimore, w Office Chief Medical Examiner (OCME). Modeli powstało w sumie 20, ale dwa zaginęły. Od prawie osiemdziesięciu lat pomagają szkolić się policjantom, którzy zajmują się wyjaśnianiem zabójstw. I wykładowcy, i uczestnicy kursów niezwykle je cenią.

Co ciekawe, autorka dioram nie rozpowszechniła swoich interpretacji zbrodni, które tak ją zafascynowały, że utrwaliła je w tak niezwykły sposób. Dzięki temu kolejne pokolenia śledczych mogą wypracowywać pod czujnym okiem wykładowców swoje interpretacje.

W latach trzydziestych i czterdziestych XX w. techniki kryminalistyczne różniły się dalece od tych, które widzimy we współczesnych serialach, np. „CSI: Kryminalne zagadki Las Vegas”, i filmach. Policjanci potrafili sami zacierać ślady. Z nieoczekiwaną pomocą ruszyła im dziedziczka fortuny Glessnerów, potentatów na rynku maszyn rolniczych w USA. Jej dziwaczne z pozoru hobby doprowadziło ją na Harvard, gdzie dzięki jej staraniom powstała katedra kryminalistyki, a ona sama prowadziła seminaria dla policjantów. Zachowano ją we wdzięcznej pamięci jako „matkę współczesnej kryminalistyki”. – Frances Lee w swoich pracach uchwyciła moment, w którym na miejscu zbrodni są jeszcze wszystkie dowody. Tragedia dopiero się wydarzyła. Trzeba wiedzieć, jak patrzeć i czego szukać, żeby znaleźć rozwiązanie – mówi Jerry Dziecichowicz, jeden z wykładowców z Baltimore, który zajmuje się kolekcją dioram. Od 15 lat broni tajemnic domków pani Lee i nie pozwala, by ktokolwiek poznał jej interpretacje. Jak podkreśla, najważniejsze jest, by adepci kryminalistyki nauczyli się zbierać dowody i analizować.

Domki są zbudowane w skali 1 do 12. Kosztowały w latach czterdziestych od trzech do 4,5 tys. dolarów każdy. Do ich budowy Glessener Lee używała prawdziwych surowców, np. na dachach leżą autentyczne, choć miniaturowe dachówki. Suknie, wyposażenie wnętrz, zabawki, naczynia, nawet gąbki w łazience – są idealnym odwzorowaniem rzeczywistości. Pierwszy z nich powstał w 1943 r. Zanim to się jednak stało, jego autorka przeszła bardzo długą drogę.

Panienka z dobrego domu

Frances Glessner Lee (1878-1962) dorastała pod kloszem. Była amerykańską księżniczką, córką milionera, który swoją fortunę zbudował na maszynach rolniczych – firma nazywała się International Harvester; jej mutacja nadal działa na rynku. Frances wychowała się w przypominającym zamek Glessner House w Chicago (obecnie mieści się tam muzeum).

Wychowywano ją zgodnie ze starymi zasadami, miała guwernerów, uczono ją szyć, haftować, układać kwiaty i grać na fortepianie. Inne wykształcenie było nie do pomyślenia. Jej przyszłość była oczywista – Frances miała po prostu dobrze wyjść za mąż. Tym, że chciała studiować medycynę lub prawo, nikt się nie przejmował.

Tymczasem jej brat studiował na Harvardzie. Okazało się jednak, że znajomość robótek ręcznych bardzo jej się po latach przydała. Wykorzystała ją przy pracy nad dioramami. A dzięki bratu poznała studenta medycyny George Burgess Magratha (1870–1938), z którym przez długie lata się przyjaźniła. Magrath zajął się medycyną sądową.

Nieszczęśliwe małżeństwo

Gdy miała 19 lat, poślubiła prawnika Blewetta Lee, dalekiego krewnego generała Roberta E. Lee, dowódcy wojsk konfederacji z czasów wojny secesyjnej. Frances urodziła trójkę dzieci. Małżeństwo nie było szczęśliwe, małżonkowie długo żyli w separacji, a w 1914 r. wzięli rozwód, co jak na tamte czasy było ewenementem. Nie wyszła już powtórnie za mąż.

Wolny czas zapełniała robieniem miniatur. Pierwszą, samodzielnie przygotowaną w całości – model chicagowskiej orkiestry symfonicznej – podarowała w 1913 r. matce. Było tam ok. 90 muzyków, instrument, nuty – wszystkie niezbędne detale. Zrobiła go w ciągu dwóch miesięcy.

Śledztwa i Magrath