Od najmłodszych lat przejawiała wyjątkowe zdolności, ponieważ czytać nauczyła się już w wieku 4 lat. Duża w tym zasługa rodziców, którzy oboje byli pedagogami. Maria, najmłodsza z piątki rodzeństwa, od dzieciństwa uczyła się też języków obcych i ostatecznie świetnie władała aż pięcioma. Niestety, gdy miała 11 lat zmarła jej matka, która od lat chorowała na gruźlicę.

Po ukończeniu w 1883 roku gimnazjum, wraz z siostrami Bronisławą i Heleną, kontynuowała naukę na konspiracyjnym Uniwersytecie Latającym, ponieważ kobiety nie były wówczas na ziemiach polskich przyjmowane na uniwersytety. Z powodu tych ograniczeń i w myśl siostrzanej umowy (z Bronią zawarły umowę, zgodnie z którą najpierw na studia do Paryża wyjedzie starsza z nich, a młodsza będzie pracować w kraju na jej utrzymanie) zdecydowała się na studia na Sorbonie.

Nauka i gra w teatrze

W ten sposób Maria w 1891 roku po raz pierwszy trafiła do Paryża. Na ponad 1800 studentów tylko 23 były to kobiety. Jej wiodącymi przedmiotami stały się matematyka i fizyka, a więc poszła w ślady ojca Władysława, który ich właśnie nauczał. W trudnych początkach mogła liczyć na pomoc ze strony starszej siostry Bronisławy, która zapewniła jej utrzymanie i wspierała podczas zdobywania wykształcenia.

Życie i czas dzieliła pomiędzy naukę i grę w amatorskim teatrze. – Całą sobą odczuwała wolność panującą w Paryżu. Mogła wreszcie studiować na Sorbonie, a to stanowiło zawsze jej gorące pragnienie – zauważa w rozmowie z portalem tvp.info Magdalena Niedźwiecka, autorka książki „Maria Skłodowska Curie”.

Wspólna pasja przyczynkiem do małżeństwa

Było też tam wielu Polaków, o czym przekonała się w czasie studiów, gdy podczas jednego z przedstawień poznała i zaprzyjaźniła się z pianistą – Ignacym Janem Paderewskim. Choć wychowana w duchu patriotycznym uważała, że powinna poślubić Polaka, to wspólne zainteresowania sprawiły, że 26 lipca 1895 roku wyszła za starszego o osiem lat Francuza – Pierre'a Curie. Był to cywilny związek zawarty w towarzystwie tylko najbliższej rodziny i kilku przyjaciół. W podróż poślubną pojechali na rowerach, notabene prezencie ślubnym. Kilka lat później wspięli się razem na Rysy w Tatrach.

Oboje połączyła nie tylko miłość do chemii i fizyki, ale przede wszystkim to, że bardzo się kochali i tworzyli niezwykle szczęśliwe małżeństwo. – Piotr stał się jej najbliższym przyjacielem i współpracownikiem, ale był też nieskończenie cierpliwy i oddany, zdolny poświęcić dla niej wszystko – zauważa autorka książki. Para doczekała się dwóch córek: Ireny i Ewy, które Maria kochała nad życie. Mało kto pamięta, że w sierpniu 1903 roku urodziła ona córkę, która zmarła tuż po porodzie.

Pierwszy Nobel wynikiem szantażu?

Małżonkowie razem odkryli pierwiastki promieniotwórcze – polon i rad oraz wymyślili określenie „promieniotwórczości”, za badania nad którą w 1903 roku wraz z Henri Becquerelem zostali wyróżnieni Noblem z fizyki. Ta nagroda prawdopodobnie nie powędrowałaby do Skłodowskiej, gdyby nie sprzeciw jej męża, który odmówił samodzielnego przyjęcia wyróżnienia. Piotr Curie podkreślał, że odkrycie, którego dokonał jest w tej samej mierze jego zasługą, jak i jego żony.

Doskonale wiedział, że by zaistnieć w męskim świecie nauki, musiała pracować i osiągnąć więcej niż jej koledzy. – Często była niedostępna i skoncentrowana na sprawach pozarodzinnych, ale bardzo kochała najbliższych, a oni o tym wiedzieli – zauważa Niedźwiecka.

Tym większym ciosem dla Marii był nieszczęśliwy wypadek Pierre'a, gdy wracając z zebrania Stowarzyszenia Profesorów Wydziałów Nauk Ścisłych zginął potrącony przez konny wóz ciężarowy. Zrozpaczona Skłodowska swoje cierpienie przelewała na papier, przez rok prowadząc tzw. Dziennik żałobny. – Były to listy do nieżyjącego męża, które stały się jej sposobem na odreagowanie tej tragedii – wyjaśnia autorka.

Romans z żonatym mężczyzną

Po śmierci męża Maria całkowicie poświęciła się pracy, chcąc kontynuować ich wspólne dzieło. Brała także czynny udział w konferencjach i spotkaniach międzynarodowych m.in. Ernesta Solvaya w Brukseli. Zaprzyjaźniła się z Albertem Einsteinem, który możliwe, że jej zawdzięcza karierę, ponieważ poleciła go, gdy zabiegał o stanowisko profesora na politechnice w Zurychu. W 1911 roku Maria bezskutecznie zabiegała o członkostwo we Francuskiej Akademii Nauk. Raz jeszcze dały o sobie znać uprzedzenia i bariery, które napotykała na swojej naukowej drodze.

Wkrótce potem na jaw wyszedł jej romans z młodszym o cztery lata fizykiem Paulem Langevinem, który był żonaty i miał czwórkę dzieci. Wszystko przez ujawnienie listów pary przez głodną zemsty żonę naukowca. Skłodowska-Curie w oczach francuskiej prasy, zwłaszcza brukowej, stała się osobą rozbijającą rodzinę, w dodatku cudzoziemkę. – Jej związek z Paulem wywołał międzynarodowy skandal i obudził we Francuzach najpodlejsze uczucia. Sugerowano jej nawet, że powinna opuścić Francję – podkreśla Magdalena Niedźwiecka.

Prowadziła samochód i pływała w kostiumie

Dziennikarze ją nachodzili, zaś sam Paul Langevin wyzwał na pojedynek naczelnego pisma „L’Oeuvre”. O życiu prywatnym Skłodowskiej dyskutowano również w środowisku naukowym i podważano jej autorytet w dziedzinie fizyki i chemii. W atmosferze skandalu odebrała swoją drugą nagrodę Nobla, tym razem w dziedzinie chemii. Odebrała ją osobiście, choć odradzano jej wyjazd, a nawet sugerowano cofnięcie wyróżnienia lub rezygnację z niego.

– Maria był kobietą silną i wytrzymałą, dlatego nawet skandal wokół jej osoby nie był w stanie jej złamać – przyznaje Niedźwiecka. Przyzwyczaiła się do rozgłosu, jak również tego, że postępuje wbrew przyjętym konwenansom. Przecierała szlaki innym kobietom, m.in. jako jedna z pierwszych prowadząc samochód czy pływając w kostiumie. Ta pierwsza umiejętność przydała jej się w trakcie I wojny światowej, gdy jeździła ambulansem przewożącym sprzęt do polowych prześwietleń. Pomogła w ten sposób setkom tysięcy rannych żołnierzy, a wielu z nich uratowała życie.

Instytut Radowy dzięki drugiemu Noblowi

Drugi Nobel sprawił, że przekonała rząd francuski do przeznaczenia środków na budowę prywatnego Instytutu Radowego, w którym prowadzono badania z zakresu chemii, fizyki i medycyny. Stał się kuźnią noblistów, bo wyszło z niego jeszcze czworo laureatów, w tym córka Skłodowskiej-Curie, Irène i zięć Frédéric Joliot-Curie.

Szczęście zawodowe, nieszczęście osobiste

Oprócz pracy naukowej Maria kochała ogród, w którym uprawiała ulubione róże. Bardziej niż auta ceniła sobie rower, którym codziennie dojeżdżała na uczelnię i do laboratorium. Aktywność fizyczną od dziecka wpajała również swoim córkom. Była też bardzo zżyta z siostrą Bronisławą Dłuską, z którą mieszkały razem przez długie lata. – Starsza siostra opiekowała się Marią, podtrzymywała na duchu, gdy cierpiała oraz służyła radą – zauważa Niedźwiecka.

Sukcesy naukowe (choć nigdy oficjalnie nie przyjęto jej do Francuskiej Akademii Nauk), w tym dwa Noble nie oznaczały jednak szczęścia w życiu osobistym. Niedługo po wybuchu głośnej sprawy romansu Langevin i Maria rozstali się. – Paul nigdy nie odszedł od żony i dzieci. Okazał się jedną z większych porażek Marii, która kosztowała ją wiele zdrowia – ocenia autorka książki.

Losy kochanków zbiegły się jednak ponownie już po śmierci naukowców. Wnuczka Skłodowskiej, Helene Joliot, poślubiła Michela Langevina, wnuka Paula. Oboje zresztą podtrzymują rodzinną tradycję i podobnie jak ich dziadkowie, zajmują się fizyką, tyle że nuklearną.

Przedwczesna śmierć

Skłodowska-Curie zmarła 4 lipca 1934 w sanatorium Sancellemoz w Passy we Francji z powodu anemii aplastycznej, choroby spowodowanej promieniowaniem. Eksperci po latach uznali, że bardziej od pracy z materiałami promieniotwórczymi do jej śmierci w wieku 66 lat przyczyniły się tysiące prześwietleń, jakie wykonała podczas I wojny światowej przy użyciu prymitywnej aparatury.

W 1995 roku prochy Marii i jej męża spoczęły w paryskim Panteonie. Trumna jest z ołowiu dlatego, że jej ciało wciąż promieniuje. Jej rzeczy osobiste oraz notatki również są skażone radem 226, którego okres połowicznego rozpadu wynosi 1600 lat.