Władze podkreślały, że akcja kolonijna powinna objąć jak największą liczbę dzieci mieszkających na terenach przemysłowych. Nazywano je koloniami zdrowotnymi. Kolonie w PRL były bezpłatne albo w jakiejś części dotowane. Chodziło o to, by obywatele czuli wsparcie socjalistycznej ojczyzny.

„Wyjazd do bani”

Za to ze wsparciem opiekunów podczas wyjazdów bywało różnie. Michał Olszański, prowadzący „Pytanie na śniadanie” w TVP1 wspomina pierwsze kolonie, na które pojechał, jako dosyć duży chłopak.

– To była 7. czy 8. klasa podstawówki. Byłem nastawiony, że będzie fajnie, ale okazało się, że tym razem był to wyjazd do bani – opowiada. Napisał do rodziców list. – Opisałem sytuację i napisałem, że mi się nie podoba i chcę wracać. Poprosiłem, żeby po mnie przyjechali – wyjaśnia. Okazało się, że zanim został wysłany do domu, list przeczytali opiekunowie. – Dostałem reprymendę, że narzekam i jak się nietrudno domyślić list do rodziców nie dotarł. Na tym polegało wychowanie w tamtych czasach – kwituje.

Kolonie w demoludach

Potem jako student jeździł na kolonie w roli opiekuna. Dostawał najmłodsze grupy, bo nie miał jeszcze doświadczenia. – Ujarzmienie 6- i 7-latków dla studenta, który dopiero zaczynał swoją przygodę opiekuna, to było strasznie trudne zadanie – mówi Olszański.

Kto miał szczęście, mógł wyjechać do zaprzyjaźnionych demoludów, skąd oprócz nowych znajomości, można było przywieźć zakupy, oczywiście słodkie. Z NRD dzieci przywoziły żelki, a z Czechosłowacji Lentilki.

Paulina Chylewska, dziennikarka TVP, zapamiętała z kolei z wyjazdu do ZSRR, gdzie występowała z zespołem muzycznym w Domu Pioniera, wielkie schody, na których stało popiersie Lenina.

„W łagrze nie wylądowałem”

Jak zapewniał kiedyś satyryk Marcin Daniec, na koloniach zatrucia nie wchodziły w grę, bo inspektorki Sanepidu stały nad garnkami, zerkając przez ramię kucharkom.

Faktem jest, że wiele osób z kolonijnej stołówki zapamiętało głównie chleb z dżemem. Tak było również w przypadku aktora Piotra Pręgowskiego. – Wieczorem lubiliśmy skakać po sprężynowych łóżkach z kanapką w ręku, która po chwili lądowała przyklejona do sufitu – wspomina. Koloniści uważali to za świetną zabawę, w przeciwieństwie do wychowawców. – Kończyło się najczęściej na reprymendach, w łagrze nie wylądowałem – żartuje.

To niejedyne jego gastronomiczne wspomnienie z tamtego okresu. Aktor pamięta, że na jednej z kolonii codziennie rano na śniadanie było jajko na twardo. – W końcu znudzeni jednostajnością jadłospisu zaczęliśmy rzucać tymi jajkami w maszt podtrzymujący namiot, który służył jako stołówka. Widowiskowo to wyglądało – mówi.

Jak dodaje, koloniści mieli pewne podejrzenia dotyczące jadłospisu kadry. Wydawało się, że jedzą nieco lepiej niż podopieczni. Chłopcy z najstarszej grupy postanowili to sprawdzić i włamali się do spiżarni, z której zabrali... kiełbasę. Skończyło się upomnieniami podczas apelu.

Więźniowie na stołówkach i zielona noc

Specyficznym doświadczeniem były posiłki na obozie zorganizowanym dla dzieci pracowników Służby Więziennej. Pan Rafał, bywalec takich wyjazdów wspomina, że na stołówce i w kuchni pracowali więźniowie. I żartuje, że było to rzeczywiście niespotykane podejście do wychowania.

W 1985 roku tylko 15 procent dzieci ze szczecińskiego spędziło wakacje na koloniach. Były to głównie dzieci pracowników PGR-ów, które wyjeżdżały do PGR-owskich ośrodków wypoczynkowych. Wyjazdy były dotowane, a skorzystać z nich mógł każdy rolnik, o ile złożył stosowny wniosek do rady sołeckiej. Jak donosił wówczas Dziennik Telewizyjny, nikt tego jednak nie zrobił.

Ci, którzy skorzystali, wspominają poranną gimnastykę, sprawdzanie porządku w pokojach i notoryczne braki ciepłej wody.

Nieodzownym obowiązkowym punktem kolonii były zielone noce, podczas których smarowało się klamki pastą do zębów. – Wszyscy używaliśmy pasty Pollena–Lechia i oszczędzaliśmy ją przez cały turnus, żeby starczyło na tę ostatnią noc – opowiada Pręgowski.