W bajkach starsze siostry wywyższają się nad najmłodszą i przegrywają, w życiu częściej się nią opiekują. Bronisława Skłodowska, trzecia z pięciorga dzieci w nauczycielskiej rodzinie, od bajek wolała języki, lekcje przyrody, i w ogóle wszystko, co działo się najpierw na pensji, a później – na tajnym Uniwersytecie Latającym.

I to tam zawarła z najmłodszą w rodzinie, Marią, układ: obie wyjadą na studia do Paryża, z tym, że najpierw Maria pracuje jako guwernantka w Polsce i utrzymuje Bronkę na Sorbonie, a potem na odwrót.

Udało się: panna Bronisława w Paryżu biega między prosektorium, muzeami a kołem polskiej młodzieży emigracyjnej, gdzie poznaje Kazimierza Dłuskiego, też medyka in spe, ale opromienionego już sławą warszawskich i petersburskich konspiracji: zdążył pokłócić się o socjalizm z samym Bolesławem Limanowskim!

Młodzi kończą studia, biorą ślub, ściągają do Paryża Marię i wspierają ją przez kilka lat; Kazimierz wyrychtuje jej nawet bicykl na podróż poślubną z Piotrem Curie w roku 1895. Tak naprawdę jednak szukają pola do działania w kraju. W 1897 osiadają w Galicji i za pożyczone pieniądze zakładają na granicy Zakopanego i Kościeliska pierwsze w Polsce nowoczesne sanatorium przeciwgruźlicze. Tyle, że Dłuski nie wygląda na majestatycznego radcę Behrensa z „Czarodziejskiej Góry”: krząta się, robi odmę za odmą, czyta o postępach rentgenologii i leczy za darmo góralskie dzieci.

Podobnie Bronisława. W domu mówi się dla żartu góralską gwarą, popija żętycę i przekomarza ze Stanisławem Witkiewiczem. Oboje oprowadzają Marię, opromienioną już sławą pierwszego Nobla, po Tatrach.

Oboje są współzałożycielami Tatrzańskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego i Muzeum Tatrzańskiego: o jego przydatności przekonali się, kiedy ich córka, 17-letnia Helena, odpadła od komina skalnego i znalazła się, nieprzytomna i połamana, na dnie Doliny Strążyskiej.

TOPR TOPR-em, ale Polsce potrzebne jest i prawdziwe wojsko” dr Dłuska szkoli w pierwszej pomocy ćwiczących w Tatrach członków Związku Strzeleckiego.

Tuż po wojnie Kazimierz Dłuski na życzenie Piłsudskiego wchodzi w skład delegacji polskiej na konferencję w Wersalu. Bronisława zarządza sanatorium w Zakopanem, w 1926 otwiera drugie – w Aninie, dając początek podwarszawskiemu „zagłębiu” przeciwgruźliczemu i kardiologicznemu. Na pamiątkę tragicznie zmarłej córki tworzy i wyposaża sanatorium dziecięce, po którym pozostała nazwa: Helenów.

W roku 1930, osierocona już i owdowiała, na prośbę Marii podejmuje się jeszcze jednego dzieła: stworzenia Instytutu Radowego w Warszawie. Zostaje jego pierwszą dyrektorką, plantuje nieużytki przy Wawelskiej, przyjmuje z rąk siostry ołowianą szkatułkę, w której znajduje się gram radu, według dzisiejszych cen wart ponad 15 mln dolarów.

Warto było umówić się przed 45 laty, w herbaciarni przy Krakowskim Przedmieściu, na wyjazd na studia.

– Wojciech Stanisławski

TYGODNIK TVP, ul. Woronicza 17, 00-999 Warszawa. Redakcja i autorzy