Tchórz? Konformista? Kanalia? Literacka gwiazda!

Kultura

Tchórz? Konformista? Kanalia? Literacka gwiazda!

piątek, 8 marca 2019

Udostępnij:

Świetnie napisane. Współczesne językowo, pełne narracyjnych zabaw, paradoksów i niedopowiedzeń.

Na podstawie opowiadania Kazimierza Brandysa „Jak być kochaną” w 1962 roku powstał film, a w lutym 2019 r. spektakl w Teatrze Narodowym w Warszawie, w którym w głównej roli występuje Gabriela Muskała. Aktorka będzie gościem programu „Koło pióra” w TVP Kultura w czwartek 14 marca 2019 r. o godz. 22:15.

„Dobry człowiek nie nauczy się podstępów sztuki” – słusznie pisał Czesław Miłosz. Nie miał na myśli Kazimierza Brandysa, choć i do niego te słowa pasują. W końcu to właśnie ten autor napisał obrzydliwy paszkwil na przyszłego noblistę „Nim będzie zapomniany”, kiedy ten poprosił o azyl polityczny we Francji. To Brandys w swojej powieści „Człowiek nie umiera”, którą Lechoń nazwał „łajdacką”, głosił pochwałę stalinowskiej bezpieki w tym samym czasie, gdy w katowniach mordowano AK-owców.

Tak, Kazimierz Brandys był albo komunistycznym hunwejbinem i głupcem, albo tchórzem i konformistą, albo po prostu kanalią. Może zresztą był wszystkim po trochu. Ale nawet jeśli nie był dobrym człowiekiem, to z pewnością był bardzo dobrym pisarzem.

To nie uchroniło go jednak przed zapomnieniem po śmierci w roku 2000. Nim będzie zapomniany zupełnie – by zacytować klasyka - warto sięgnąć po jego opowiadania. To właśnie dzięki nim twórczość Brandysa wciąż żyje. Pamiętany jest przede wszystkim dzięki filmowej adaptacji „Matki Królów” (w reżyserii Janusza Zaorskiego) i wspaniałemu „Jak być kochaną” Wojciecha Jerzego Hasa z wielką rolą Barbary Krafftówny.

Teraz ten tekst wrócił na scenie Teatru Narodowego. W spektaklu Leny Frankiewicz główną bohaterkę zagrała Gabriela Muskała, która goszcząc w studiu programu „Koło pióra” trafnie zauważyła, że to tekst bardzo uniwersalny, taki w którym odnajdą się „wszystkie Felicje świata”. To znaczy kobiety, które poświeciły życie dla ukochanego mężczyzn i za to spotkała je kara.

Tygodnik TVPPolub nas

Historia jest chyba dość dobrze znana, ale jeśli ktoś jej jednak nie zna, to kilka zdań przypomnienia. Akcja „Jak być kochaną” dzieje się w czasie wojny. Felicja przez kilka lat ukrywa ukochanego, który jest podejrzewany przez Niemców o zabicie niejakiego Petersa (postaci kojarzącej się z aktorem-kolaborantem Igo Symem). Cała trójka bohaterów to zresztą aktorzy, co ma swoje znaczenie, bo ukochany Felicji jest człowiekiem, który nie potrafi żyć bez publiczności.

Teksty pisane pod pseudonimem, przemycane na Zachód. Między dramatem a groteską

Opowiadanie wywiózł niemiecki dziennikarz towarzyszący kanclerzowi RFN w czasie wizyty w Polsce.

zobacz więcej

Felicja, by go chronić zatrudni się w niemieckim teatrzyku, za co po wojnie zostanie ukarana zakazem uprawiania zawodu. Tymczasem jej mężczyzna zniknie natychmiast gdy będzie to możliwe. Tak wygląda ta historia, która i w kinie, i na scenie ujawniła ogromny potencjał. Ale też samo opowiadanie jest świetnie napisane. Bardzo współczesne językowo, pełne narracyjnych zabaw, paradoksów i niedopowiedzeń. Może nie jest to arcydzieło, ale określenie wybitna proza już tu chyba pasuje.

Dla współczesnego polskiego czytelnika najbardziej zaskakujący wniosek brzmi następująco: trudno dziś wskazać pisarzy równie sprawnych jak Kazimierz Brandys. Nie mówimy przecież o autorze, którego książki wyznaczały polskiej literaturze nowe horyzonty. Brandys występuje w podręcznikach gdzieś w przypisach. Jak najbardziej słusznie, bo w tamtych czasach miał wielkich konkurentów, do których poziomu nie był w stanie doskoczyć. Dziś, jestem o tym absolutnie przekonany, byłby wielką literacką gwiazdą.

– Mariusz Cieślik

TYGODNIK TVP, ul. Woronicza 17, 00-999 Warszawa. Redakcja i autorzy

Gośćmi Mariusza Cieślika w programie „Koło pióra” w TVP Kultura w czwartek 14 marca 2019 r. o godz. 22:15 będą aktorka Gabriela Muskała, odtwórczyni roli Felicji w spektaklu „Jak być kochaną” w Teatrze Narodowym w Warszawie (reż. Lena Frankiewicz) oraz pisarz Jacek Komuda. Powtórka programu w piątek 15 marca godz. 19.30.

Zobacz wyemitowane odcinki programu „Koło pióra”: