Otóż ten obłęd to jeden z najsłabiej uargumentowanych, ale za to najbardziej nośnych mitów o Powstaniu Warszawskim. Decyzja, żeby w czasie, gdy Armia Czerwona bije Niemców za Wisłą i lada moment wejdzie do Warszawy zdobyć miasto na uciekających wojskach niemieckich i przedstawić się nowemu okupantowi, jako gospodarz stolicy, była racjonalna. No bo co miały robić władze cywilne i wojskowe, gdy zmienia się okupacja? Według krytyków tej decyzji – nic. Jeden wróg wyjdzie, drugi wejdzie a my, uznawane międzynarodowo państwo, strzeżemy wartości pod nową okupacją.

Tylko zamanifestowanie suwerenności w stolicy dawało szansę, że zachodnia część koalicji antyhitlerowskiej postara się wpłynąć na „sojusznika naszych sojuszników” – który ma na sumieniu zabranie połowy Polski w 1939, Katyń i zsyłki Polaków do łagrów – w sprawie powojennej suwerenności, ustroju i granic. Powstańcy strzelali do Niemców, ale było to z powodu zajmującej kraj Armii Czerwonej. Gdyby nie potrzeba demonstracji podmiotowości państwa i narodu wobec Związku Sowieckiego i dla Zachodu, to rzeczywiście po co to wszystko? Niemcy i tak byliby z Warszawy wkrótce przegnani.

Powstanie Warszawskie jako zamiar strategiczny, jak i cała akcja „Burza” było najbardziej rozsądnym zwieńczeniem całej, prawie pięcioletniej walki Armii Krajowej z Niemcami. Wbrew mitotwórcom „szaleństwa”, miało szanse powodzenia, gdyby nie wykonanie.

Należało je wywołać w chwili, gdy Niemcy naprawdę ustępują z miasta, poczekać cierpliwie na taki moment. Tymczasem Warszawa powstała, gdy jednostki pancerne Grupy Armii Środek (Heeresgruppe Mitte) dokonały udanej kontrofensywy pod Radzyminem. Zdarzały się Wehrmachtowi takie ostatnie podrygi inicjatywy strategicznej, ale po bitwie na łuku Kurskim i udanym lądowaniu w Normandii dla każdego było jasne, że wynik wojny jest przesądzony. W Warszawie wystarczyło poczekać najwyżej dwa tygodnie.

Tramwajowy zwiad, zakończony krwawo

W późnym PRL można było oddawać hołd powstańcom warszawskim, ale nie powstaniu. Przeciwstawiano waleczność i poświęcenie szeregowych żołnierzy nieudolności – i o wiele gorszym cechom – dowódców. Co do dowódców, to można się zgodzić, choć propaganda PRL miała im za złe wywołanie powstania pod niesłusznym kierownictwem politycznym, wiadomo, że było skierowane przeciwko sowieckim zakusom na Polskę. Wywołanie powstania było racjonalne, gorzej z przygotowaniem i momentem wybuchu.

Wieczorem przed naradą w Komendzie Głównej AK zaplanowaną na 31 lipca 1944, dowódca okręgu i późniejszy dowódca powstania pułkownik Antoni Chruściel „Monter” udał się osobiście na rekonesans – lub, jak kto woli – zwiad. Dotarł tramwajem – są wersje, że rowerem – na rondo Waszyngtona. Tam kogoś zagadnął, gdzie są Rosjanie, ten ktoś powiedział, że tuż, tuż – niedawno widział ich czołgi.

„Monter” usłyszał, co chciał usłyszeć i następnego dnia zameldował Komendantowi Armii Krajowej Tadeuszowi „Bór” Komorowskiemu, że czołgi rosyjskie są już na Pradze. To przesądziło o decyzji o wybuchu powstania następnego dnia, 1 sierpnia o godzinie 17. Wychodzący od „Bora” z narady oficerowie minęli się z odpowiedzialnym za wywiad pułkownikiem Kazimierzem Irankiem-Osmeckim „Hellerem”, który przyszedł zameldować, co naprawdę dzieje się na froncie za Wisłą. Było za późno, rozkazy dla łączniczek już były wydane.

Antoni Chruściel bardzo chciał walczyć i nie przejmował się trudnościami. Do powstania stanęło około 30 tysięcy żołnierzy liniowych, z czego broni – wliczając w to pistolety – starczyło dla jednej dziesiątej. Obiektów ważnych dla zaplecza frontu broniło 16 tysięcy Niemców uzbrojonych po zęby. Instytucje i dzielnica niemiecka były chronione workami z piaskiem, bunkrami i zasiekami, nie brakowało Niemcom artylerii i broni pancernej. Wzmożony ruch młodych ludzi w biały dzień zmierzających na punkty koncentracji, dwie przedwczesne strzelaniny i informacje Gestapo sprawiły, że o zaskoczeniu Niemców nie było mowy.

W 1944 roku Armia Krajowa przekazała dwa tysiące sztuk broni długiej z Warszawy na wschód, na potrzeby tamtejszej akcji „Burza”. Na niektórych magazynach podziemnych całkiem dosłownie siedzieli Niemcy – jednostki policyjne i pomocnicze frontu wschodniego zajęły nieszczęśliwie budynki, pod którymi AK zmagazynowała broń. W tej sytuacji niezrażony pułkownik „Monter”, planując walki w Warszawie twierdził: „Niemcy nie wytrzymają naszych uderzeń kierowanych ze wszystkich stron jednocześnie. (...) Żołnierz niemiecki jest zdemoralizowany odwrotem i zniechęcony do dalszego prowadzenia wojny, bić się nie będzie”. Jednocześnie instruował podkomendnych: „Kto nie będzie miał broni palnej, dostanie granaty, a dla kogo zabraknie granatów, niechaj bierze do ręki kamień, łom czy siekierę i tym zdobywa broń dla siebie”.

Co do kamieni i innego niestandardowego „uzbrojenia”, to „Monter” udzielił szczegółowych instrukcji, dodanych już w trakcie walk: „Żołnierze nie uzbrojeni – noszą butelki zapalające, granaty lub po prostu kamienie o kształcie i wadze granatów ręcznych. Rozbiją one twarz żołnierza niemieckiego lub obezwładnią jego ręce całkiem skutecznie na bliską odległość. A tej amunicji nam nie brakuje”.

Inne źródła mówią o tym, że – według „Montera” – brak broni zrekompensuje „furia odwetu”. Gorący patriota sprawdził się w wojnie 1920 roku, a w kampanii wrześniowej jako dowódca pułku. Gdy przyszło do większych zadań, mierzył „siły na zamiary”, co kosztowało życie około 20 tysięcy powstańców i przynajmniej 150 tysięcy ludności cywilnej.

Bezsens powstania jest trującym mitem, brak sensu tak przygotowanego wywiadowczo, w uzbrojeniu i dowodzonego powstania jest, niestety, faktem.

Złowroga kariera nazwiska sowieckiego generała

Powstanie Warszawskie ma wiele nieścisłości, pojawiających się we wspomnieniach uczestników. Wydawałoby się, że kto, jak kto, ale walczący powstaniec powinien wiedzieć z kim ma do czynienia.

Wielu opowiadało i pisało o „własowcach” jako swoich przeciwnikach i dokonujących ludobójstwa na ludności cywilnej Woli i Ochoty. Rozstrzeliwania, ale i bestialskie mordy w stylu rzezi na Wołyniu są faktem – z tym, że w 1944 roku nie istniała armia generała Andrzeja Własowa. Powstańcy i wspominający cywile w każdym nie mówiącym po niemiecku kolaborancie w niemieckim mundurze widzieli własowca. Złowrogą karierę nazwiska generała, który podczas powstania był trzymany przez Niemców w areszcie domowym, może wyjaśnić tylko siła niemieckiej propagandy.

Generał sowiecki Andriej Adriejewicz Własow dostał się do niewoli niemieckiej w 1942 roku. Tam przyjął postawę antybolszewicką i antystalinowską i zadeklarował Niemcom współpracę w walce ze wspólnym wrogiem. Niemcy przyjęli ofertę i wozili Własowa po zdobytych miastach radzieckich, gdzie ten wygłaszał antysowieckie przemówienia. Własowowi pozwolono utworzyć zaczątki organizacji Komitet Wyzwolenia Narodów Rosji, która miała sztab w Berlinie, ale dopiero od jesieni 1944 roku.

Generał był coraz bardziej popularny wśród sowieckich jeńców i ludności ZSRS na zajętych obszarach. Niemcy nie wiedzieli, co zrobić z inicjatywą, na którą sami się zgodzili. W kierownictwie III Rzeszy obowiązywała doktryna o słowiańskich podludziach, z którymi się nie współpracuje, tylko ich eksterminuje. Rzeczywiście, hitlerowcy zagłodzili w niewoli prawie trzy miliony jeńców radzieckich. Z drugiej strony pomoc na tyłach przeciwko partyzantce sowieckiej bardzo by się Wehrmachtowi przydała, odciążając jednostki frontowe.

Ta potrzeba spowodowała nagłośnienie propagandowe osoby i idei Andrieja Własowa – niech namawia antykomunistów i formuje z nich oddziały. Karierze Własowa w III Rzeszy podobno położył kres sam Adolf Hitler, stąd ten areszt domowy w lipcu 1944 roku. Żadnej armii nie sformowano. Dla celów propagandowych jednostkom złożonym z byłych żołnierzy Armii Czerwonej i ochotników, niepodlegających Własowowi i sformowanych bez jego udziału z inicjatywy lokalnych dowódców frontu wschodniego w 1943 roku, naszyto na rękawy niemieckich mundurów naszywkę „POA” – pisane z rosyjska, czytamy: „ROA”, czyli Rosyjska Armia Wyzwoleńcza (Ruskaja Oswoboditielnaja Armija). Żołnierze z naszywkami „POA” nie byli żadną rosyjską armią, szczególnie wyzwoleńczą, tylko jednostkami pomocniczymi SS i policji, dowodzonymi przez Niemców.

Niektóre takie jednostki trafiły do Warszawy na pomoc miejscowemu garnizonowi w tłumieniu powstania. Były one złożone z Rosjan, Turkmenów, Azerów, ludów Kaukazu i mieszane, rosyjsko-ukraińskie i rosyjsko-białoruskie. A nawet niemieckie z domieszką narodów ZSRS, jak złożona z niemieckich kryminalistów, ale i z Rosjan i Ukraińców brygada Waffen SS „Dirlewanger”. Jednostką, w której służyli obywatele ZSRS pod bezpośrednim dowództwem Rosjanina (z pochodzenia Polaka) Bronisława Kamińskiego była RONA (Ruskaja Oswoboditielnaja Narodna Armija). Mylono ich z mitycznymi własowcami, choć nie walczyli o niebolszewicką Rosję, a Kamiński podlegał na miejscu wyższemu dowódcy SS Heinzowi Reinefarthowi.