Przez internet przetacza się kolejny shit-storm, którego by nie było, gdyby na tematy związane z wirusami wypowiadali się wyłącznie specjaliści. W ramach tejże nowej burzy piszą komentarze osoby nie rozpoznające, na jaką ospę były szczepione, ani nie rozumiejące, że ospa wietrzna ma taki związek z ospą prawdziwą, jak krzesło w salonie z krzesłem elektrycznym. Jacyś „spece” od wirusów, czołgów, haubic, a nawet naziemnej kontroli lotów jednocześnie, którzy wyją: „dość straszenia plandemią”, „kolejny świrus”, albo jeszcze ciekawiej – „to dotyczy tylko gejów i dobrze im tak!”. Znów szaleją ignorancja, dezinformacja i sianie paniki.

Rozumnie zatem jest tak: ospa małpia jest w przeciwieństwie do ospy wietrznej, ale podobnie do ospy prawdziwej, wywoływana przez wirusa z grupy orthopoxvirusów. To wirusy z materiałem genetycznym w postaci DNA, duże, mają po ok. 250 genów, a nie kilkanaście, jak np. koronawirus. I to jest dobra wiadomość, gdyż klasyczna szczepionka przeciw ospie prawdziwej stworzona na bazie wirusa ospy krowianki – którą wymyślił pod koniec XVIII wieku Edward Jenner i masowo nią nas szczepiono jeszcze do lat 80. XX wieku – jest w 85 proc. skuteczna przeciw ospie małpiej.

Po drugie ospa małpia nie jest żadną nową chorobą, jak nie przymierzając COVID-19. Wirusa zidentyfikowano w Danii w małpach laboratoryjnych sprowadzonych z Afryki w roku 1959. Jednak nazwa jest myląca, gdyż głównymi roznosicielami wirusa są gryzonie. Pierwsze ludzkie przypadki tej choroby odnotowano w dzisiejszej Demokratycznej Republice Konga w 1970 roku. Na Czarnym Lądzie ta choroba jest endemiczna zarówno w Afryce Środkowej, gdzie jest bardziej śmiertelna, jak i Afryce Zachodniej, gdzie występuje łagodniejszy wariant wirusa. Rocznie odnotowuje się tamże ok. 2 tys. przypadków tej choroby (wysokoobjawowych, śmiertelność wynosi wtedy od 1 do 10 procent w zależności od wariantu wirusa, gdy przy ospie prawdziwej – 30 do 85 proc.). A mówimy o niedożywionej i cierpiącej masowo na inne choroby, w tym AIDS, populacji afrykańskiej.

Pierwsza pozaafrykańska epidemia małpiej ospy miała miejsce niemal 20 lat temu, była rozsiana po środkowo-zachodnich Stanach Zjednoczonych i dotyczyła… 47 zakażonych. Pechowo mieli oni bardzo bliski kontakt z osobami, które miały nieszczęście nabyć w pewnym sklepie zoologicznym sympatyczne, acz zakażone wirusem gryzonie – szczury pochodzące bodajże z Gabonu. Nikt nie umarł, epidemia była wywołana przez zachodnioafrykański wariant wirusa.

Z tego względu od 2019 roku istnieje szczepionka opracowana przeciw tej chorobie, zarejestrowana w USA, Unii Europejskiej i Kanadzie. Zapobiega chorobie nawet jeśli zostanie zastosowana do 4 dni po narażeniu osoby na infekcję wirusem; może być również stosowana do ochrony kontaktów podejrzanych lub potwierdzonych przypadków ospy małpiej. Bo jak można się dowiedzieć, gdy człowiek zajrzy na dowolnego „Pudelka”, majętni ludzie lubią sobie zrobić wakacje w Zanzibarze czy innym egzotycznym miejscu pełnym chorób zwanych tropikalnymi. Są również leki przeciw małpiej ospie, pod nazwą tecovirimat i brincidofovir. Nie są jednak powszechnie dostępne.

Przenoszona drogą płciową

Obecna epidemia jednak – i tu przechodzimy do wieści złych, ale nie przerażających, więc nie powinny wzbudzać paniki – szybko się rozprzestrzenia między ludźmi, co normalnie do tej pory nigdy nie miało miejsca, nawet w Afryce. Bo to klasyczna zoonoza, czyli „przeskakuje” ze zwierzęcia na człowieka, ale między ludźmi już niechętnie. A tu niespodziewanie w kilka tygodni mamy liczby przypadków łącznie przewyższające wszystkie pozaafrykańskie razem wzięte od 1970 roku. I choć znamy tzw. index case, czyli wiemy dokładnie, u kogo pierwszego chorobę zdiagnozowano – był to pewien Brytyjczyk, który powrócił z Nigerii 4 maja, a dwa dni później już był chory i zdiagnozowany – ciężko nam w świetle danych przyjąć, że istotnie wyłącznie od niego zaczęła się cała ta epidemia, nawet wyłącznie w Wielkiej Brytanii.

Ponieważ okres bezobjawowej inkubacji tej choroby może być dość długi (5 do 21 dni od infekcji), a jednocześnie w Wielkiej Brytanii mamy sporo przypadków, których się nie da sprowadzić do kontaktu z tym pierwszym, sytuacja jest dla epidemiologów dość zagadkowa. Po prostu nie da się wykluczyć niezauważonych przez służby medyczne wcześniejszych introdukcji choroby na teren Zjednoczonego Królestwa, zwłaszcza aglomeracji londyńskiej. Co tu jednak dopiero mówić o innych krajach, gdzie wirus już właśnie zawitał…

27 maja mieliśmy ponad 200 potwierdzonych przypadków i kolejne w trakcie diagnostyki. Ta diagnostyka jest zarówno tradycyjna [1], jak i molekularna, polegająca na rt-PCR [2]. Sekwencjonowanie całego wirusowego genomu to jest w tym przypadku dość spory wyczyn i na szybko się go byle gdzie zrobić nie da. Przypadki małpiej ospy poza Wielką Brytanią (tu ustalono dotąd 70) potwierdzono m.in.: 84 w Hiszpanii, 58 w Portugalii, 25 w Kanadzie, 11 w USA oraz po jednym do kilku w Włoszech, Holandii, Niemczech, Francji, Belgii, Danii, Finlandii, Szwecji, Czechach, Austrii, Słowenii, Kanadzie, Australii, Argentynie, Izraelu i Zjednoczonych Emiratach Arabskich.

Jak możemy przeczytać w komentarzach odredakcyjnych czasopism naukowych, typu „Science” czy „Nature”, tak nagłe pojawienie się nieproporcjonalnie licznych przypadków małpiej ospy w 13 krajach na czterech kontynentach z oczywistych względów (i nie związanych z żadną paniką, tylko z normalną codzienną pracą) zwróciło uwagę specjalistów monitorujących zdrowie publiczne i choroby zakaźne w różnych powołanych do tego instytucjach międzynarodowych. Jak WHO, Center for Disease Control czy europejski odpowiednik tej amerykańskiej instytucji.

Nikt też nie kryje, że naukowcy martwią się rozprzestrzenianiem się choroby wśród mężczyzn uprawiających seks z mężczyznami (MSM), którzy, zwłaszcza ze względu na sytuację ogniska epidemicznego w Hiszpanii, stanowią w tym momencie nieproporcjonalnie dużą liczbę przypadków. Wirus małpiej ospy zazwyczaj rozprzestrzenia się poprzez bliski kontakt i drogą kropelkową (ślina), ale wydaje się, że do obecnej epidemii dochodzi również drogą płciową. A to jak dotąd zasugerowano tylko raz w Afryce i wcale nie jest oczywiste, że wirus jest przenoszony wraz z nasieniem.

Rzadkie czy tropikalne choroby zakaźne stwarzają też ten problem, że ich diagnostyka molekularna nie jest szeroko dostępna, a diagnostyka „na oko lekarza” jest bardzo trudna. Choroba jest tak rzadka, że mało który lekarz na Zachodzie kiedykolwiek widział jej przypadek. Zaczyna się jak grypa, przy czym węzły chłonne są powiększone, a zmiany skórne początkowo przypominają te od ospy wietrznej czy kiły. Rzecz sama zaś dotąd nie wymagał specjalnego leczenia – „sama mija” w warunkach naszej medycyny i standardu życia po dwóch-trzech tygodniach od wystąpienia objawów. Aczkolwiek ta śmiertelność dotychczas obserwowana w Afryce oznacza m.in. i to, że choroba może być powikłana, zostawić blizny czy nawet oślepić.

Gdy liczba przypadków ospy prawdziwej gwałtownie spadła na początku lat 70. XX wieku, kolejne kraje Zachodu zaczęły wycofywać tę szczepionkę z kalendarza, ponieważ jej ryzyko przewyższało potencjalne korzyści. Szczepionka zawierała osłabionego w laboratorium wirusa ospy zwanego krowianką, który replikuje się wewnątrz biorcy i czasami powoduje poważne skutki uboczne, zabijając jedną na milion zaszczepionych osób. Kampania szczepień WHO zakończyła się w 1977 roku, w zeszłym roku zaś wystąpił naturalny przypadek ospy prawdziwej, ale do rozprzestrzenienia choroby nie doszło. Tu na marginesie trzeba wyjaśnić, że wspomniana wyżej szczepionka przeciwko ospie małpiej wykorzystuje niereplikującą się formę krowianki, specjalnie zaprojektowaną, aby wywoływać mniej skutków ubocznych. Jest to jedyna szczepionka wyraźnie zatwierdzona dla małpiej ospy.

Nie da się jednak wykluczyć, że skoro dziś mamy ogromne populacje niezaszczepionych przeciw ospie prawdziwej, to jej znacznie mniej zjadliwy kuzyn „wejdzie w niszę” opuszczoną przez kuzynkę 40 lat temu. To może być naturalna kolej rzeczy. Zatem trzeba obserwować bacznie sytuację i reagować adekwatnie. Po to są służby epidemiologiczne, aby małpią ospą zajmowali się wyłącznie specjaliści, a nie jednostki z tendencjami do prezentowania tzw. małpiego rozumu.

– Magdalena Kawalec-Segond

TYGODNIK TVP, ul. Woronicza 17, 00-999 Warszawa. Redakcja i autorzy

Przypisy:

[1] Diagnostyka tradycyjna odbywa się na drodze hodowli wirusa w chorioallantois — unaczynionej błonie biologicznej występującej w jajach kurzych, co niestety długo trwa i mało się nadaje do rutynowego działania. W specjalnych laboratoriach mikroskopii elektronowej chorób zakaźnych można również obejrzeć cząsteczki wirusa w materiale klinicznym. Istnieje też diagnostyka serologiczna, czyli są specyficzne przeciwciała wykrywające te wirusy.

wróć

[2] PCR, czyli reakcja łańcuchowa polimerazy (z ang. Polymeraze Chain Reaction) to metoda służąca do powielania fragmentów DNA. Badanie to znalazło zastosowanie w diagnostyce wielu chorób, np. pozwala wykazać obecności DNA wirusów czy bakterii w ustroju. Natomiast rt-PCR to badanie w czasie rzeczywistym (dodane litery od ang. real-time PCR) i pozwala np. na określenie dokładnej liczby kopii stosownego DNA w badanym materiale biologicznym.

wróć

Źródło:

https://www.science.org/content/article/monkeypox-outbreak-questions-intensify-cases-soar

ODWIEDŹ I POLUB NAS