Teraz siostra Jonasza Bukowska wciąż jeździ spod Odessy do Polski – i z powrotem. Wozi ludzi, żywność, lekarstwa, środki czystości, pampersy. Po drodze, wszak to tysiąc kilometrów w jedną stronę, zatrzymuje się u nieznanej wcześniej rodziny dziadka. Bo jej rodzony dziadek był jedynym z rodzeństwa, który w 1945 roku zdecydował się jechać „na Zachód”. Teraz siostra Jonasza zatrzymuje się w Gródku Podolskim, w połowie drogi, odpoczywa otoczona serdecznością i szuka miejsca w wyładowanym po brzegi samochodzie, bo rodzina koniecznie chce ją wyposażyć, choćby woreczek kartofli gdzieś upchnąć, choćby trochę kaszy.

A wszystko się tam u niej w domu przydaje, bo chociaż są we dwie – w zakonnej wspólnocie – to gotują codziennie gęstą zupę dla czterdziestu osób. A skąd wzięły tak wielki garnek? – Kilka miesięcy przed wojną postanowiłyśmy zrobić niespodziankę na odpust parafialny i ugotować coś dobrego – śmieje się zakonnica. – I zainwestowałyśmy w ten garnek. A teraz jak znalazł! I codziennie doświadczamy cudu rozmnożenia zupy, bo i dla pięćdziesięciu wystarczy!

Siostra Jonasza na konferencji prasowej wzruszyła nawet największych twardzieli, a przecież dziennikarz szybko emocji nie uruchamia, cóż dopiero łzy. Pod koniec stycznia 2022 była akurat w Polsce, żeby odwiedzić swego tatę po operacji i skorzystać z rekolekcji. Oddała telefon do depozytu i w żartach powiedziała, żeby jej nie niepokoić i włączyć telefon tylko wtedy, gdyby wojna wybuchła. 24 lutego wywołali ją z kaplicy, bo wojna i Odessa ostrzelana.

Dzień później była w ukraińskim konsulacie, gdzie urzędniczka nie chciała wierzyć, że zakonnica jest Polką i chce jechać na Ukrainę, w przeciwnym niż wszyscy kierunku. Wyjechała 4 marca.

Tam jestem na swoim miejscu – mówi. – Tam jest przecież mój dom. Ludzie przychodzą do nas z tyloma sprawami, że nawet bym sobie kiedyś nie umiała wyobrazić: wiedzą, że u nas dostaną pomoc. I naprawdę najbardziej dziękuję Panu Bogu nie za to, że zawsze się znajdzie coś do jedzenia, ale za to, że przestałam się bać.

Siostra Jonasza Bukowska jest elżbietanką, a to jest zgromadzenie, które w czasie II wojny światowej przeszło potwornie ciężkie koleje losu: niedawno, w czerwcu, odbyła się beatyfikacja dziesięciu elżbietanek ze śląskich klasztorów zamęczonych i zamordowanych przez sowieckich żołnierzy w 1945 roku. – Kiedy przeżywałam tę beatyfikację, zobaczyłam, że także my w naszym ukraińskim domu, stajemy przez takim wyzwaniem: jak się nie bać i służyć dalej ludziom, do czego nas wzywa nasze powołanie. Jestem pewna, ze czuwają nad nami z nieba – mówi s. Jonasza.

Wojna to wojna, zmienia wszystko. Wojna sprawia, że człowiek szuka Pana Boga i kontaktu z Nim. Nikt się nie zastanawia, czy kobieta – zakonnica może udzielać Komunii Świętej, czyli być nadzwyczajną szafarką – chociaż może, przepisy kanoniczne nie zabraniają, nawet w Polsce.

Nie jest podobno tajemnicą, choć nikt tego specjalnie nie nagłaśnia, że zdarzyli się księża, którzy zabezpieczyli Najświętszy Sakrament, ukryli dokumenty, zamknęli dom parafialny, i wyjechali. W Czarnomorsku też się ludziom przytrafiła taka historia, że ich ksiądz nie wytrzymał. No to przyszli do malutkiego domu sióstr elżbietanek, żeby się wspólnie modlić i korzystać z ich duchowej pociechy, z ich wiary i nadziei. Biskup pozwolił, aby siostry mogły udzielać Komunii Świętej, miały w kaplicy konsekrowane hostie, jakoś przetrwali.

W historiach, które opowiada siostra Jonasza Bukowska, nie ma nic nieprawdziwego. Same fakty i relacje – ponad dwieście dni wojny, która weszła już w dziewiąty miesiąc. – spisała je, te historie sióstr z 22 zgromadzeń zakonnych, które pracują na Ukrainie, znana reporterka Agata Puścikowska w książce „Siostry nadziei. Nieznane historie bohaterskich kobiet walczących na Ukrainie”. Puścikowska jest autorką znakomitych książek o polskich dzielnych zakonnicach („Wojenne siostry”, „Siostry z powstania” i „Waleczne z gór”) i mamą pięciorga dzieci, więc tym bardziej jest wrażliwa na los rodzin i dzieci.

– Ja tej książki nie planowałam, nawet bym wolała, żeby jej nie było, ale musiałam ją napisać – mówi Agata i podkreśla, że wszystko w jej książce dzieje się naprawdę. – Nawet ta zakonnica na okładce to nie jest jakaś anonimowa postać z internetu, tylko siostra Małgorzata Stankiewicz, kapucynka z Krasiłowa, wiolonczelistka i logopedka.

Trzy kapucynki z Krasiłowa, od razu po wybuchu wojny, niezależnie od siebie powiedziały „zostajemy”. Wyszukują uciekinierów ze wschodu, opiekują się dziećmi przesiedleńców, gotują i rozdzielają prowiant i ubrania, szukają lekarzy, prowadzą modlitwy i spotkania biblijne. – A siostra Małgosia zagrała z nauczycielami ze szkoły muzycznej, którzy dali koncert patriotycznej muzyki ludowej i brakowało właśnie wiolonczelistki – opowiada autorka. Siostra wiolonczelistka nie dojechała na konferencje prasową, ale można ją spotkać na blogu.

Pojawiła się za to siostra Teresa Matyja z salezjańskiego zgromadzenia, dla której to już druga wojna, jakiej doświadcza, pracując na wschodzie. Pierwsza była w Gruzji, gdzie siostra Teresa trafiła w lipcu 2008 roku, po latach pracy w Odessie i studiach w Rzymie. Pamięta lęk – swój i ludzi wokół, niepewność, trudności ze zdobyciem pożywienia. I rozpaczliwą sytuacje bezbronnych dzieci, którym trzeba było „zasłonić” wojnę , odwrócić uwagę. Wszystko się teraz przydaje na Ukrainie.

Także cztery lata doświadczenia z Moskwy, gdzie zakon skierował siostrę w 2014 roku. Prowadziła zakrystię w moskiewskiej katedrze, przygotowywała dorosłych do chrztu i innych sakramentów, także prawosławnych chcących zostać katolikami. – Teraz tamto doświadczenie odczytuję jako błogosławieństwo – mówi siostra Teresa. – Ich listy chronią mnie teraz przez niefrasobliwą oceną całego narodu, przed nienawiścią. Nie wszyscy popierają wojnę, chociaż terror, jaki tam panuje, uniemożliwia im opór i otwarty protest.
        ODWIEDŹ I POLUB NAS     Do Odessy siostra Teresa wróciła w 2018 roku. Trzy siostry salezjanki, dwie Polski i Słowaczka, prowadziły bursę dla studentek. Ich kontakty teraz bardzo procentują: wśród absolwentek są na przykład lekarki zawsze gotowe do pomocy. Kiedy wybuchła wojna, pracy zrobiło się bardzo dużo: gotowanie do coraz większej liczny potrzebujących, codzienna praca w punkcie Caritas, praca z przesiedleńcami, rozdzielanie napływającej pomocy z zagranicy, prace domowe, tłumaczenia. Codzienna modlitwa i adoracja Najświętszego Sakramentu. A sen nie zawsze jest możliwy, bo alarmów nie brakuje. – Nie wolno poddać się lękowi, beznadziei, zniechęceniu i zmęczeniu. Nie wolno siedzieć i czekać wróci pokój – mówią siostry.

– Odessa to było miejsce, które wszystkich przygarnia, kocha, przyjmuje – mówi siostra Teresa. – Miasto wielonarodowe i międzynarodowe, daj Boże aby po wojnie takie zostało, ale po 24 lutego pojawił się strach, nieufność, dystans. Nie wiesz, kto popiera Rosjan. Ale trzeba trwać z ludźmi i im pomagać, nie wchodzić w jałowe spory.

Na konferencji siostry Teresa i Jonasza przypominają, żeby nie zapomnieć o pomocy dla ukraińskich rodzin, dzieci i starców, bo zbliża się zima, a magazyny pustoszeją. – Nie piszcie o nas – apelują do obecnych na konferencji dziennikarzy. – Piszcie o naszych ukraińskich przyjaciołach i podopiecznych.

– Barbara Sułek-Kowalska

TYGODNIK TVP, ul. Woronicza 17, 00-999 Warszawa. Redakcja i autorzy