Kiedy Józef Londzin rodził się 2 lutego 1863 roku, w Królestwie Polskim armia rosyjska rozpraszała wreszcie oddziały miateżników, by po tygodniu przywrócić ruch na szosie brzeskiej i Kolei Petersburskiej. Ale kto o tym słyszał w Zabrzegu, wiosce pod Goczałkowicami, pod panowaniem habsburskim od wieków, jak cały Śląsk Cieszyński? Ojciec, nauczyciel ludowy i wyrobnik, spisywał pieśni miejscowych, ale ci nucili o przednówku i oczepinach, nie o Traugutcie.

Zdolny jedynak trafił do gimnazjum, a potem – na księdza! Nie zniemczyli go w seminarium w morawskim Ołomuńcu (niski budynek w cieniu słynnej twierdzy, garnizonu i więzienia): kolejne wakacje spędzał na porządkowaniu seminaryjnej „biblioteczki polskiej”.

I tak już zostanie, przy tych drukach i bibliotekach: jak nie Macierz Szkolna dla Księstwa Cieszyńskiego (1890-1904), która wywalczyła założenie polskiego gimnazjum, to wydawanie „Gwiazdki Cieszyńskiej”: pobożny tygodnik, „pismo dla na nauki, umiejętności, zabawy i przemysłu", jedyny polski tytuł na Śląsku Cieszyńskim, pod redakcją ks. Londzina (przez 35 lat, aż do śmierci) zaczął być poczytny również we Lwowie i w Krakowie, a jego nakład wzrósł z 300 do 4.5 tys. egzemplarzy, co powinno dać do myślenia dzisiejszym wydawcom pism parafialnych.

Ksiądz dwoi i się troi: jest kapelanem więziennym, organizuje tanią kuchnię, powołuje Towarzystwo Opieki i „Dziedzictwo błogosławionego Jana Sarkandra dla Ludu Polskiego”, które wkrótce stać będzie na założenie drukarni i sieci księgarń. A w soboty – na szlak, jako aktywista Polskiego Towarzystwa Turystycznego „Beskid”.

Gdyby w tamtych czasach ruszył na stok Czantorii ze statywem, mielibyśmy zdjęcia księdza na nartach na pół wieku przed Karolem Wojtyłą. Albo na rusztowaniu, bo pracował też przy budowie pierwszego polskiego schroniska w Beskidzie Śląskim, na Ropiczce (913 m n.p.m.), będącego solą w oku wszystkich miejscowych „Beskidenvereinów”.

W 1904 zreformował Związek Śląskich Katolików. Gra toczyła się o dużą stawkę. Mimo, że monarchia habsburska była w porównaniu z państwami ościennymi ostoją swobód, a i na wiernych wyznania katolickiego patrzała życzliwie, na Śląsku Cieszyńskim o polską oświatę i prawa językowe było znacznie trudniej niż w sąsiedniej Galicji. By się o nie upomnieć, ks. Londzin dwukrotnie skutecznie kandyduje do parlamentu.

Talent organizatora zachował i w wolnej Polsce, wchodząc dwukrotnie do Sejmu i raz do Senatu, wygrywając wybory na burmistrza Cieszyna, przewodnicząc Związkowi Kółek Rolniczych, zasiadając w Radzie Nadzorczej Cieszyńskiego Banku Kredytowego i kas Raiffeisena, prezesując Związkowi Kapłanów Towarzystwu Ludoznawczemu, a dla dystrakcji otwierając kolejne schronisko w Beskidzie, tym razem na Stożku (978 m n.p.m.).


Ale na największą skalę zadziałał politycznie jesienią roku 1918. W sytuacji, gdy widać już, że państwo się rozpada, trzeba skutecznie zadbać o ziemie polskie: apelują zresztą o to zarówno Rada Regencyjna w okupowanej jeszcze przez Niemców Warszawie (manifest z 7 października 1918) jak posłowie do Rady Państwa w Wiedniu.

Zdyscyplinowani Ślązacy odpowiadają jako natychmiast - ks. Józef Londzin przewodniczy pierwszemu zebraniu w Domu Narodowym w Cieszynie. „Uznajemy bezwarunkowo przynależność naszą i kraju naszego do całej, zjednoczonej i niepodległej Polski, z dostępem do morza” – deklarują zebrani.

Na kolejnych zebrania ustalony zostaje skład Komitetu, zarządzającego Śląskiem Cieszyńskim, a 19 października powołano Radę Narodową Księstwa, kierowaną przez trzech prezydentów, w tym księdza Józefa.

30 października Rada „Proklamuje uroczyście przynależność państwową Księstwa Cieszyńskiego do wolnej, niepodległej, zjednoczonej Polski i obejmuje nad nim władzę państwową”. Podpisano – ks. Józef Londzin.

To co, kto był pierwszym premierem II RP?

– Wojciech Stanisławski

TYGODNIK TVP, ul. Woronicza 17, 00-999 Warszawa. Redakcja i autorzy