Odwróciła głowę. Panorama miasta, wieczorna w szarościach i plamach światła przesuwała się za oknem kolejki. Rzeka była ciemniejsza, odbijały się w niej barwne smugi oświetlonych mostów, na całym lewym brzegu ktoś pędzlem nakropił cynobrowej i złotej farby. Tak to wyglądało, kiedy pociąg wjeżdżał na most. Oko najpierw zatrzymało się na budynku ZNP, potem na dwóch wieżach św. Krzyża i latarni św. Trójcy. Dalej czerwone dachy domów na Krakowskim Przedmieściu, kostka Teatru Wielkiego, oświetlony Hotel Bristol, a potem już wieża zegarowa Zamku Królewskiego i ostatnie dwie plamki: kopuła Sakramentek i gotycka baszta kościoła Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny na Nowym Mieście.

Patrzyła przez szybę na uciekające miasto, ale wciąż widziała tylko drobną postać matki stojącą w kościelnej ławce. Szare oczy, chyba zupełnie już wyblakłe. I popielaty prochowiec ściągnięty w pasie, chociaż było ciepło.

Majowa pogoda. Kwitnie bez, wielkie kwiaty piętrowo tkwią na kasztanowcach, co prawda przez dwa dni padało i było chłodniej, ale na szczęście w dzień zamówionej za ojca mszy świętej od rana świeciło słońce.

W kościele odświętnie. Obie zupełnie zapomniały o tym, że przecież trwa biały tydzień, choć rok temu też tu były, tu stały. W tym samym rzędzie ławek po lewej, może trochę bliżej głównego ołtarza. „Tylko dnie i noce często się dłużą, a lata biegną zawsze bardzo szybko”. Kto to powiedział? Napisał? Gdzie to przeczytała?

Matka stała cicha, mała. Nawet nie odpowiadała na wezwania księdza, nie śpiewała. Modliła się? Kiedyś obie były katoliczkami, głośno protestowała, kiedy córka nie chciała chodzić na lekcje religii. „To ważniejsze niż szkoła i wszystkie twoje zainteresowania!”, krzyczała.

Przypomniała sobie tamten krzyk teraz, kiedy patrzyła na lewobrzeżny brzeg Warszawy. Czerwieniało na wschodzie, potem wszystko przesłoniły drzewa, pociąg wziął zakręt i zatrzymał się na stacji Stadion Narodowy. Wtedy chodziły w maju pod kapliczkę na sąsiednim podwórku, by wraz z innymi kobietami odmówić Litanię oretańską. Matko Przedziwna, Matko Dobrej Rady, Panno Roztropna, Zwierciadło Sprawiedliwości...

Matka co rok zamawia mszę za duszę ojca w rocznicę śmierci, która przypada 9 maja. Rok temu dzieci na białym tygodniu było niewiele, dziesięć dziewczynek, tyle samo chłopców, pandemia wymusiła podział na małe grupy. Pamięta, że zrobiło jej się smutno, tak niewiele dzieci przystępowało do komunii, widziała, że to tylko jedna grupa, potem będzie jeszcze jedna, ale i tak wrażenie było przygnębiające.

W tym roku inaczej. Dzieci stoją w kilku rzędach, ołtarz przybrany białymi kaliami. Ich zapach unosi się w świątyni, miesza z majowym powiewem ciągnącym od drzwi, które raz za razem się uchylają. Po skończonej pracy spóźnieni rodzice przychodzą, by pomodlić się razem z córką, z synem. Niektórzy dźwigają torby z laptopami, jadą prosto z biur.

A jej biały tydzień? Zachowało się kilka zdjęć. Na jednym stoi w białej sukience na podwórku, może w drodze do kościoła na Chłodnej. Widać ławki i drzewka, które rosły na trawnikach. Obok stoi Kasia i jej braciszek Paweł, który potem został księdzem. W tle blok, w którym wtedy mieszkała z rodzicami. Adres Krochmalna 2. Obrazek ze świata, którego już nie ma, choć przecież blok stoi jak stał, a drzewa na podwórku porosły wysokie. Wianek był z białych stokrotek.

Po rozwodzie kupiła sobie mieszkanie w peryferyjnej dzielnicy. Dużo taniej, zaoszczędziła sporo. Do centrum dojeżdżała teraz szybką koleją miejską albo podmiejskimi pociągami, kursowały bardzo często, z dojazdem do pracy nie miała żadnych problemów. Wciąż dużo pracowała, mieszkała samotnie w dwóch pokojach, Ania z mężem przyjeżdżała od czasu do czasu z Paryża. Wnuków nie było.

Przed zarazą także kwitły bzy, ich zapach, kiedy uliczką odchodzącą prostopadle od torów codziennie wracała do domu. Po wybuchu pandemii wszyscy pozamykali się w domach, a ona bardzo bała się o matkę. Choroba kosiła przede wszystkim osoby starsze. Matka zniosła jednak odosobnienie bardzo dobrze i w pierwszej kolejności się zaszczepiła, potem drugi raz i jeszcze.

Ona za to zachorowała. Gorączka, straciła węch i smak, ale na szczęście też już była zaszczepiona. Zakupy robiła jej sąsiadka, zostawiała pełne siatki przed drzwiami i naciskała na dzwonek. Ten czas spędzony w domu wlókł się i wlókł. Po chorobie była praca online, zebrania online. Źle to znosiła. Utyła i oklapła, spędzała całe dnie w dresie przed monitorem, tylko na zabrania musiała się malować, uśmiechać, udawać, że wszystko jest w porządku, choć nie było.

Wtedy też poczuła, jak wielka jest jej miłość do matki, miłość, której przez całe dorosłe życie raczej nie okazywała. Z natury nie była wylewna, ale w sytuacji, kiedy co dzień w telewizji patrzyła na coraz większy słupek zgonów, znowu stała się córeczką swej mamy, stojącą w białej sukience w kościelnej ławce i składającą ręce w nicianych rękawiczkach. Oglądającą się za siebie, żeby zobaczyć ją wśród innych mam. Była tam. Patrzyła z dumą i miłością na swoją córkę. Przecież miała tylko ją!

W wagoniku szybkiej kolei miejskiej lubi obserwować dzieci. Patrzeć na ich buzie. Pewnego ranka matka wiozła w wózku chłopczyka, który bez przerwy głośno płakał. Nie dało się go uspokoić. Pewnie był chory, miał wysoką gorączkę, tak myślała. Teraz, po wybuchu wojny, dużo dzieci ukraińskich jeździ tą trasą z opiekunami. Słyszała już imiona: Wowa, Sołomija, Nadia, Rusłanka, wypowiadają je matki, chroniące się tu przed ruskimi bombami. Dzieci i mamy są ładnie ubrane, widać, że do Polski uciekły w pierwszych tygodniach osoby zamożniejsze, biedota pozostała, wydana na łup żołdactwa.

Nigdy nie lubiła historii. Okrutna i skomplikowana, zwłaszcza ojczysta. Nie ma ta Polska szczęścia, tak od małego powtarzała jej matka, jeszcze za komuny, kiedy w sklepie spożywczym można było kupić tylko ocet lub musztardę, bo nic innego nie było. Po podstawowe artykuły ustawiały się długie kolejki, a braki rynkowe władza tłumaczyła ludziom perfidną polityką Amerykanów.

Wtedy też był maj i dzieci przystępowały do pierwszej komunii świętej. Tamten stary świat nakładał się jej na ten nowy, widziała jakby podwójnie, wtedy i teraz. I matka się zmieniła, zmalała i w zasadzie przestała się odzywać. Z córką komunikowała się za pomocą oczu, szarych, wyblakłych. Na pewno chciałaby, żebym nadal była z Romkiem, przecież go lubiła. Kiedyś chciała na powrót zaciągnąć córkę do męża, ale wreszcie dała spokój. Potem wszystko uspokoiło się, znieruchomiało jak kwiat kasztanowca w takie ciepłe popołudnie jak dziś.

Na jej ulicy pachnie bzem, schabowym, a może to mielone. Za parkanem szczeka pies. Mija dom za domem, wszystkie ogrodzone, dochodzi do nowego budynku postawionego na wolnej działce. Wielorodzinny, ale wcale nie taki duży jak blok na Krochmalnej 2, w którym minęło jej dzieciństwo.

Córka sąsiadów jest w wianku i białej sukience, wraca z kościoła. Odpowiada dziewczynce na powitanie i patrzy w jej oczy. Coś jakby białe kwiatki bzu tam były, a może to stokrotki.

– Wojciech Chmielewski, 2022

TYGODNIK TVP, ul. Woronicza 17, 00-999 Warszawa. Redakcja i autorzy

Wojciech Chmielewski (ur. 1969), prozaik. Absolwent historii i dziennikarstwa na Uniwersytecie Warszawskim. Stały współpracownik Tygodnika TVP, w którym publikuje m. in. świąteczne opowiadania. W 2007 roku otrzymał wyróżnienie w VI edycji Nagrody Literackiej im. Józefa Mackiewicza za tom opowiadań „Biały bokser”, a w 2017 roku został pierwszym laureatem Nagrody Literackiej im. Marka Nowakowskiego za całokształt twórczości. Rok później wszedł w skład kapituły tej nagrody. Współpracownik Teatru Polskiego Radia. W 2023 roku opublikował zbiór "«Sylwia z Gibalaka» i inne opowiadania". ODWIEDŹ I POLUB NAS