Granica, most nad Rio Grande pomiędzy amerykańskim El Paso i meksykańskim Ciudad Juarez. Młoda matka Vilma Iris Peraza siedzi wraz z dwójką kilkuletnich dzieci, wyczerpana, tuż za przejściem granicznym po stronie meksykańskiej. – Oszukali nas! Powiedzieli nam, że jedziemy do schroniska w północnych Stanach Zjednoczonych. Nie powiedzieli, że zostaniemy deportowani – mówi dziennikarzowi „El País”, który chce z nią porozmawiać.

Peraza pochodzi z Hondurasu. Swoją podróż rozpoczęła dwa tygodnie wcześniej, po tym jak w telewizji usłyszała, że administracja nowego prezydenta Joe Bidena pozwoli rodzicom z dziećmi poniżej szóstego roku życia na wjazd do Stanów Zjednoczonych oraz ułatwi zdobycie dokumentów na pobyt i pracę w tym kraju. Wierzyła, że to szansa dla niej i dzieci. Z pomocą pollero (przemytnika ludzi) przedostała się przez Gwatemalę do stanu Tabasco w Meksyku, przebyła wschodnie wybrzeże kraju i dotarła do Reynosa, miasta w granicznym stanie Tamaulipas. Stany Zjednoczone były już na wyciągnięcie ręki.

W Reynosa czekała z innymi imigrantami z Hondurasu, Gwatemali i Salwadoru. Wszyscy przekroczyli granicę w miejscu wskazanym przez przemytnika. Radość trwała jednak krótko – po stronie amerykańskiej na wolności spędziła zaledwie kilka godzin, zanim została aresztowana w teksańskim mieście McAllen. W ośrodku zatrzymań dla migrantów spędziła wraz z dziećmi cztery dni, po czym została przewieziona do El Paso w Teksasie, 1200 kilometrów od McAllen. Na miejscu kazano im przejść przez graniczny most i odejść z amerykańskiej ziemi. Dla Vilmy Perazy i tysięcy innych imigrantów, którzy każdego dnia pokonują tę samą drogę, most nad Rio Grande to koniec marzeń o lepszym życiu.

Immigrants welcome

Polityka migracyjna od lat stanowi jedną z bardziej istotnych kwestii w polityce wewnętrznej Stanów Zjednoczonych. Jest to zarazem sprawa, która coraz wyraźniej dzieli Republikanów i Demokratów. W okresie prezydentury Donalda Trumpa silniejsze zabezpieczenie granicy z Meksykiem, m.in. poprzez budowę muru, stanowiło realizację obietnic wyborczych. Te pomysły były od początku krytykowane przez Partię Demokratyczną, ale Trumpowi przysporzyły wielu zwolenników. Choć nielegalni imigranci nadal przekraczali amerykańską granicę, tę falę udało się administracji Trumpa zatamować. Od 2016 r. liczba osób przyjmowanych rocznie w granice USA również znacząco spadła – z 85 tys. do 15 tysięcy.

W rozmowie z Tygodnikiem TVP prof. Tomasz Żyro z Uniwersytetu Warszawskiego, politolog i amerykanista, podkreśla: – Obietnice wyborcze Joe Bidena i Kamali Harris rozbudziły ogromne nadzieje. Już po zaprzysiężeniu, prezydent w proklamacji 10149 z 24 lutego anulował postanowienia Trumpa sprzed roku (proklamacja 10014), która zawieszała możliwość wjazdu do USA niektórych cudzoziemców, którzy mogli stanowić zagrożenie dla rynku pracy z powodu epidemii koronawirusa. To zachęciło tysiące ludzi, aby ruszyć na północ. Jednocześnie administracja Bidena zawiesiła imigrację studentów i ruchu naukowego. Utrzymuje również konieczność kwarantanny dla Amerykanów powracających do kraju. Widać w tym wszystkim pewną niekonsekwencję.

Już w czasie prezydenckiej kampanii wyborczej Joe Biden obiecywał, że, gdy obejmie urząd, zezwoli na przyjmowanie większej ilości imigrantów z Ameryki Środkowej i Południowej. Początkowo mówiono nawet o 125 tys. osób rocznie. Deklaracje o ułatwieniach dla osób ubiegających się o pobyt w USA, zachęciły licznych mieszkańców głównie Meksyku, Hondurasu, Salwadoru i Gwatemali do porzucenia domów i rozpoczęcia wyprawy na północ. Zdjęcia ukazujące grupy liczące dziesiątki, a czasem setki ludzi wędrujących w stronę upragnionej ziemi, obiegły cały świat.

Szybko zdano sobie sprawę, że idący do amerykańskiej granicy Latynosi nie są przecież jedynymi, którzy chcą dostać się w głąb Stanów Zjednoczonych. W Meksyku w prowizorycznych obozach wzdłuż granicy z USA znajdują się już tysiące osób (szacuje się, że może to być nawet 170 tys. ludzi), które czekają niekiedy od 2 lat na zezwolenie na wjazd do USA. Dla władz Meksyku napierający z południa imigranci zaczęli stanowić potężny problem. 19 marca nad południową granicę wysłano wojsko, które miało powstrzymać napływ imigrantów. Liczne media na świecie potępiły agresywne działania Meksyku, lecz trudno dziwić się władzom w Mexico City, że nie chcą na swych ziemiach kolejnych przybyszów. Administracja Bidena nie poczyniła żadnych kroków, aby pomóc swemu południowemu sąsiadowi, choć jeszcze w marcu zaproponowała Meksykowi 2,5 mln dawek szczepionki przeciwko COVID-19 – oficjalnie bez związku z kryzysem migracyjnym. Jak twierdzi „El País”, Waszyngton tym samym wywiera na Meksyk coraz większą presję, aby samodzielnie uporał się z rosnącą liczbą imigrantów.

Obietnice Joe Bidena odnośnie zwiększenia liczby osób przyjmowanych do USA, szybko zweryfikowała rzeczywistość. Jeszcze 4 lutego prezydent podpisał dekret, którym zatwierdził, iż w roku 2022 do USA przyjętych zostanie obiecane 125 tys. imigrantów, jednak niedługo później jego administracja podała, że pozwolenia zostaną przyznane 62 tys. osób. Zaledwie kilka dni temu, 16 kwietnia Biden ogłosił zaś, że wstęp do USA będzie miało jedynie 15 tys. – dokładnie tyle, ile przyjmowano za prezydentury Trumpa.

Ta deklaracja spotkała się z potężną falą krytyki, zarówno ze strony mediów, jak i większości lewicowych polityków w USA. Z oświadczenia szybko się więc wycofano, zrzucając winę na system, który pozostał po administracji poprzedniego prezydenta. Rzecznik Białego Domu Jen Psaki zapewniła na konferencji prasowej, że prezydent Biden wciąż konsultuje się ze swymi doradcami, chcąc ustalić optymalną liczbę imigrantów, jaką Stany Zjednoczone są w stanie przyjąć w bieżącym i kolejnym roku. Niemniej, to tłumaczenie wypadło mało wiarygodnie.

Prof. Żyro zauważa, że póki co zarówno prezydent Biden, jak i wiceprezydent Harris odsuwają od siebie odpowiedzialność. Choć to właśnie Harris została wyznaczona przez prezydenta na osobę, która ma zażegnać problem, to trudno nie odnieść wrażenia, że to zadanie ją przerosło. Twarzami kryzysu migracyjnego są de facto rzecznik Jen Psaki i szef departamentu bezpieczeństwa narodowego (Department of Homeland Security) Alejandro Mayorkas, gdyż to właśnie oni odpierają medialne uderzenie, przynajmniej tak było dotychczas. – Całej sprawie pikanterii dodaje fakt, iż Mayorkas ogłosił niedawno, że budowa muru granicznego, którą zapoczątkował Trump, będzie kontynuowana. Nie takie obietnice Biden składał w kampanii – podkreśla prof. Żyro.

Nowy problem: dzieci

Coraz większym problemem – obok zwiększającej się liczby dorosłych imigrantów, próbujących legalnie lub nielegalnie przekroczyć amerykańską granicę – jest również rosnąca liczba dzieci, które bez opiekunów trafiają na amerykańską stronę. Niektóre z maluchów są dosłownie przerzucane przez granicę. Imigrantom wydaje się, że amerykańskie służby, które deportują całe rodziny czy pojedynczych dorosłych, nie mogą przecież odsyłać do Meksyku dzieci bez opieki (niemniej za prezydentury Trumpa nieletnich odsyłano do krajów pochodzenia, głównie młodzież w wieku 15-17 lat). Szacuje się, że tylko w ostatnich miesiącach do USA trafiło 15 tys. nieletnich.

W obliczu tego problemu Alejandro Mayorkas poinformował, że w ciągu najbliższych tygodni zostanie utworzony system zapewniający sprawne rejestrowanie i bezpieczne przewożenie małych imigrantów. Do tej pory dzieci trafiały najczęściej do placówek straży granicznej, lecz te nigdy nie były przygotowywane do radzenia sobie z takim problemem. W myśl nowych przepisów, porzucone dzieci będą przekazywane Departamentowi Zdrowia i Służb Socjalnych (HHS), którego zadaniem będzie odnalezienie rodziców lub krewnych dzieci, być może już mieszkających w USA. W ten sposób „ulokowani” nieletni mają dopiero czekać na rozprawę przed sądem imigracyjnym. Dzieci jest jednak zbyt dużo i każdego dnia pojawiają się dziesiątki kolejnych, co bardzo utrudnia i wydłuża czas przeprowadzenia wszystkich procedur. – Tak ogromna liczba imigrantów chcących dostać się do Stanów powoduje po prostu blokadę instytucjonalną – urzędy nie są w stanie rozpatrzeć wszystkich spraw jednocześnie – podsumowuje prof. Żyro.

Zdaniem Mayorkasa, sytuacja na granicy amerykańsko-meksykańskiej nie była tak poważna od 20 lat, choć jednocześnie nie przyznaje on, że winę ponosi za to administracja Bidena. W wywiadzie udzielonym stacji Fox News Mayorkas stwierdził, że USA mają prawny obowiązek zająć się każdym przypadkiem i każdym dzieckiem, które trafia w granice Stanów Zjednoczonych. Jego słowa, jak podkreśla Fox News, stoją jednak w sprzeczności z niedawnym wyrokiem sądu apelacyjnego, który orzekł, że USA „nie są prawnie zobowiązane do przyjmowanie dzieci bez opieki”.

Można się tylko domyślać, jak bardzo zdesperowani muszą być ludzie, którzy wolą porzucić swoje dzieci, skazując je na niepewny los w Stanach Zjednoczonych, zamiast wrócić z nimi do domów – o ile jeszcze te domy mają. Opłacenie pollero (przemytnika) to koszt około 10-15 tys. dolarów, niekiedy mniej, w zależności od wieku osoby, która ma zostać przeprowadzona. Wielu ludzi, aby uzyskać taką kwotę, sprzedaje dosłownie wszystko co ma, lecz nawet wówczas suma pieniędzy bywa niewystarczająca. Imigranci, chcący nielegalnie przekroczyć amerykańską granicę, decydują się wtedy na przemyt narkotyków lub udział w przestępstwach, stając się zależni od organizacji, która pomogła im się przedostać. Szacuje się, że mafia i kartele odpowiedzialne za przemyt ludzi zarabiają na tym procederze nawet 14 mln dolarów dziennie. Rosnące wpływy pozwalają jednocześnie na rosnącą korupcję w krajach Ameryki Środkowej, gdzie mafia opłaca policję i urzędników, aby ci nie zajmowali się problemem migracyjnym.

Kryzys nazywany wyzwaniem