[1] Bunt wójta Alberta – zbrojne wystąpienie części mieszczan krakowskich między majem 1311 roku a majem lub czerwcem 1312 przeciwko księciu kujawskiemu Władysławowi. Przywódcą buntu był wójt krakowski, a przyczyną – polityczna orientacja niemieckiego patrycjatu Krakowa, chętniej widzącego na tronie polskim Jana Luksemburczyka. Powodem były także trudności gospodarcze miasta, spowodowane utratą przez Władysława Pomorza Gdańskiego na rzecz Zakonu Krzyżackiego, co utrudniło handel kupców krakowskich z Flandrią przez Gdańsk.

Klęska powstania przyczyniła się do wzmocnienia działań księcia Władysława w celu zjednoczenia pod wspólnym berłem ziem polskich, będących w stanie rozbicia dzielnicowego do czasu jego koronacji na króla Polski w 1320 roku. Władysław Łokietek był pierwszym władcą Polski koronowanym w Krakowie – w katedrze wawelskiej, przez arcybiskupa gnieźnieńskiego Janisława. wróć

[2] Knap, według Słownika polszczyzny XVI wieku, http://spxvi.edu.pl:
tkacz sukna; także ten kto zajmuje się dalszą obróbką utkanego sukna, folusznik. Synonimy: blecharz, sukiennik, tkacz wełniany, wałkarz.

Nazwisko Knap, http://www.genezanazwisk.pl:
nazwisko proste, równe staropolskiej nazwie zawodu, przejętej z języka niemieckiego – „tkacz, sukiennik”, zob. A. Cieślikowa, Staropolskie odapelatywne nazwy osobowe…, s. 57, J. Mączyński, Nazwiska Łodzian (XV-XIX wiek), Łódź 1970 s. 99, Słownik polszczyzny XVI wieku, t. X s. 428 wróć

[3] Legenda o szkole katów

Według niej, w Bieczu funkcjonowała Akademia Katowska, która kształciła katów świadczących usługi w całej ówczesnej Polsce w zakresie tortur i anatomii oraz przebiegu rytuału egzekucji. Siedziba szkoły miała się mieścić w Baszcie Radzieckiej (nazwa pochodzi od rajców bieckich), zwanej też Katowską, stojącej przy południowym wjeździe do miasta od ul. Węgierskiej. Obronny budynek był wielokrotnie przebudowywany, przylega do Domu Barianów-Rokickich z 1523 roku, czyli tzw. Starej Apteki (w 1557 r. kupił go od Barbary Uździeniczki aptekarz Marcin Rokicki) – obecnie mieści się tutaj muzeum.

Szkoła katów została tak naprawdę wymyślona przez XIX-wiecznego dziennikarza, ale byłaby możliwa. Miasto miało sądy i prawo miecza, ergo – swojego kata, który był wypożyczany do innych miast. Był rzemieślnikiem i otaczał się pomocnikami i czeladnikami, a źródła wskazują na istnienie jedynego w Polsce cechu katów i to już w XIV wieku. Np. biecka księga sądowa z lat 1388–1398 wymienia z nazwiska i imienia 15 katów (carnifex), w większości w brzmieniu niemieckim. Można byłoby zatem uznać, że owi kaci i czeladnicy to szkoła katów, jednak formalnie w średniowieczu w ogóle nie było szkół rzemieślniczych.

Legendy o szkole katów, woju Beczu i królowej Jadwidze to nie jedyne dotyczące Biecza. Można też usłyszeć m.in.:

Legenda o śpiącym wojsku
Na Górze Zamkowej ponad 1000 lat temu był gród obronny, który popadł w ruinę w wyniku walk. Na miejsce grodu zbudowano zamek, którym zarządzał burgrabia. Zamku strzegła załoga rycerska, a mieszkali w nim królowie wraz z dworem, gdy przyjeżdżali do Biecza. W XV w. zamek zburzono. Według legendy rycerze w zbrojach z końmi zeszli do podziemi zamku, gdzie czekają aż zostaną wezwani do obrony Biecza. Od czasu do czasu czuwający nad wojami rycerz dokonuje przeglądu zbroi i koni. Przy jakiejś wadzie wysyłany jest posłaniec szukający uczciwego kowala, którego sprowadza do podziemi. Kowal kuje konie i naprawia uszkodzenia. Po wykonaniu pracy dostaje nieznaczące rzeczy, które na powierzchni stają się cenne. Do niedawna wskazywano nawet miejsce, gdzie ziemia się rozsuwa i widać wejście do podziemi.

Legenda o buciku św. Jadwigi
Wiąże się z nieistniejącym już kościołem św. Ducha. Według niej, królowa w czasie jednego z pobytów w Bieczu udała się do miasta, by obserwować prace przy budowie kościoła. Ku jej radości, były już niemal skończone – ozdabiano portale i inne detale. Królowa zauważyła smutnego kamieniarczyka, podeszła do niego i zapytała o powód tego smutku. Opowiedział o problemach swojej rodziny, wynikających z biedy. Królowa chciała go obdarować, ale nie miała ze sobą nic, prócz szat. Zdjęła więc bucik, odczepiła złotą klamrę i podarowała mu ją. Ściągając bucik oparła nogę na kamieniu obrabianym przez kamieniarczyka. On zaś wykuł w tym kamieniu odbicie stopy królowej i umieścił go w portalu, by każdemu wchodzącemu do kościoła przypominał o miłosiernej królowej.

Legenda o skamieniałym chlebie
Powiązana jest ze starą kapliczką niedaleko stacji kolejowej w Bieczu. Pewnego dnia gospodyni jednego z domów stojących poza murami miasta upiekła chleb i położyła go na parapecie okna, aby ostygł. Zwabiony zapachem świeżego pieczywa biedak, podszedł do okna. Poprosił o kawałek chleba, gdyż tułał się już kilka dni, nie mając jedzenia w ustach. Gospodyni była jednak skąpa i nie podzieliła się z nim. On, zawiedziony, odszedł bez słowa. Po kilku godzinach gospodyni wróciła po chleb. Zastała jednak tylko jego skamieniałe resztki. wróć

Za https://pl.wikipedia.org/wiki/Biecz

[4] Biecz jest miastem zabytków. W XV i XVI w. powstawało tu wiele obiektów architektonicznych o charakterze publicznym oraz okazałych kamienic mieszczańskich. W mieście istniało aż siedem kościołów.

W rejestrze zabytków widnieje dzielnica staromiejska Biecza. Teren ten został w XIV wieku obwiedziony murami, a na środku został wytyczony prostokątny rynek. Znajduje się na nim ratusz z wieżą (pierwsza zawaliła się pod koniec XVI w., gdy miasto popadło w ruinę; hełm nowej wieży spalił się w wielkim pożarze miasta w 1903 r. i został zrekonstruowany dopiero w 1953), pierwotnie gotycki, przebudowany w XVI wieku. W Bieczu można zwiedzić późnogotycki kościół Bożego Ciała oraz zespół klasztorny franciszkanów z barokowym kościołem z XVII wieku. W mieście znajduje się najstarszy zachowany budynek szpitalny w Polsce – szpital Św. Ducha z XIV wieku, ufundowany przez królową Jadwigę. Jednym z obiektów zabytkowych jest Dom Kromera, gdzie zachował się rozkład pomieszczeń i wystrój architektoniczny z XVI wieku, w tym rzeźbione kolumny międzyokienne z 1612 r.

Podsumowując, do głównych zabytków miasta należą:

układ przestrzenno-urbanistyczny miasta pochodzący ze średniowiecza. Miasto zostało pierwotnie zbudowane na kształcie elipsy. Teren otoczono murami, a na środku wytyczono prostokątny rynek. Ciekawostką jest to, że rynek biecki jest największym w Polsce w stosunku do reszty dawnego miasta (zajmuje aż ok. 1/8 dawnego terenu miejskiego);

zespół murów obronnych powstałych w XIV w. Początkowo miały długość ok. 1200 metrów, lecz do dzisiaj zachowały się tylko fragmenty – w okolicach kościoła parafialnego oraz resztki murów z częścią przyziemną kwadratowej baszty koło szpitala Św. Ducha. Do zespołu murów obronnych należą także trzy zachowane baszty: Kowalska, Rzeźnicka (dzwonnica) oraz Radziecka. Niedaleko kościoła znajdują się fundamenty jednego z zaledwie kilku znanych w Polsce barbakanów;

ratusz z wieżą, wznoszący się na rynku, pierwotnie gotycki, przebudowany w XVI w. W XIX w. rozebrano część wschodnią. Fundamenty tej części odkryto w 1958 r. i uczytelniono klinkierem. Wieża jest ozdobiona techniką sgraffito i ma 58 metrów wysokości. Na ścianach widnieją herby i tablice oraz tarcza zegara z XVI w. z 24-godzinnym podziałem (obecnie to rzadkość, ponieważ od XVII w. stosuje się tzw. półzegarze z 12-godzinnym podziałem). W najniższej piwnicy wieży znajduje się loch, do którego wtrącano skazańców – to właśnie tzw. turma. Na jej ścianach do dziś zachowały się różne napisy i kalendarze wyryte przez skazańców. Wyżej znajdowała się cela będąca miejscem tortur.
Pierwsza wieża ratuszowa zawaliła się w 1569 roku, gdy miasto popadło w ruinę – w jej ruinach zginął młody trębacz. Nowa wieża, w stylu późnogotyckim, została wzniesiona w latach 1569-1580, głównie z funduszy przekazanych Radzie Miejskiej przez Marcina Kromera. Zakończona galeryjką, nakryta została baniastym, barokowym hełmem zwieńczonym latarnią. Pierwotny hełm spalił się w wielkim pożarze miasta 12 maja 1903 r. Po zrekonstruowaniu hełmu w 1953 roku wg projektu dr inż. arch. Stefana Świszczowskiego pokryto go gontami, a w 1998 – blachą miedzianą. W latach 1959-1963 dr Tadeusz Przypkowski zrekonstruował tarczę zegarową;

kościół Bożego Ciała wraz z otoczeniem pw. Piotra i św. Pawła, należący do najcenniejszych zabytków architektury sakralnej w Polsce. Jest to późnogotycki, trójnawowy kościół halowy. Najstarszą jego częścią jest prezbiterium zbudowane przed 1480 r. Posiada Oratorium Królowej Jadwigi, gdzie, według legend, królowa miała się modlić w czasie pobytów w Bieczu, belkę tęczową z datą 1488 oraz pulpit muzyczny, późnorenesansowy z 1633 r., jedyny w Europie;

zespół klasztorny reformatów wraz z jednonawowym, barokowym kościołem pw. św. Anny. Obraz w głównym ołtarzu przedstawia św. Annę. Obok na ścianie wisi obraz „Zdjęcie z krzyża”, wykonany prawdopodobnie przez artystę z kręgu El Greca. W prezbiterium znajduje się pulpit muzyczny. W klasztorze pochowany jest Wacław Potocki. Franciszkanie przechowują w swoim klasztorze ponad 2000 cennych ksiąg;

szpital Św. Ducha ufundowany przez królową Jadwigę w 1395. Jest to najstarszy zachowany budynek szpitalny w Polsce. Przyjmuje się, że uposażenie szpitala w Bieczu było jednym z najbogatszych w kraju. W XIX w. budynek został poddany remontowi i do ok. 1950 r. służył biednym. Obecnie jest ponownie remontowany. Ze szpitalem łączył się ściśle kościół św. Ducha, jednak zaczął popadać w ruinę i został rozebrany pod koniec XVIII wieku;

renesansowa kamienica, tzw. Kromerówka, która tak naprawdę nigdy nie należała do Kromera. Budynek został wzniesiony w 1519 r. czyli dopiero 7 lat po narodzinach Kromera. Należał do zamożnej rodziny Chodorów. Wewnątrz zachował się oryginalny rozkład pomieszczeń i wystrój architektoniczny. Na uwagę zasługują rzeźbione kolumny międzyokienne z 1612 roku. Obecnie znajduje się tu Muzeum Regionalne. Zbiory muzeum obejmują zabytki kultury materialnej, ludowej, sztuki i numizmatyki;

Dom Barianów-Rokickich, tzw. Stara Apteka jest budynkiem z 1523. Niedługo po wybudowaniu kupił go Marcin Rokicki i urządził w nim aptekę. Dom rozbudowali kolejni spadkobiercy Rokickiego. Od XVII w. budynek przestał pełnić funkcję apteki i wielokrotnie zmieniał właścicieli. Dopiero w 1963 roku nabyła go Miejska Rada Narodowa;

kaplice bieckie: św. Floriana z pierwszej poł. XIX w., znajdująca się w północno-wschodniej części rynku kaplica oraz kapliczka słupowa na Harcie z 1812. Są też niewpisane na listę zabytków kapliczki: św. Michała Archanioła pod klasztorem, pw. Najświętszej Marii Panny z XVIII w., kapliczka znajdująca się nieopodal stacji kolejowej oraz gotycka zwana Szubienicą;

Dom zbója Becza znajdujący się w południowo-zachodniej części Rynku. Nazywany tak w związku z legendą o zbóju Beczu. W XVI w. należała do rodziny Chodorów. Dobudowano wówczas piętro, browar i piwnice. W 1666 założono w nim aptekę. Obecnie znajduje się tam bar;

gród starościński, wzniesiony w pierwszej połowie XVI w. W 1642 r. został przeniesiony tutaj sąd grodzki. W grodzie w latach 1667-1676 urzędował Wacław Potocki. Budynek popadł w ruinę po 1783 r. Nazwa jednak mocą żywej tradycji przetrwała do dziś;

dworek Nędzówka, pochodzący z XVIII w. murowany dworek, budowany w latach 1775-1799. Do połowy XX w. był parterowym zdewastowanym budynkiem; po remoncie dobudowano piętro i obecnie ma w nim siedzibę kilka organizacji pozarządowych i społecznych;

dawna synagoga zbudowana w połowie XIX wieku, po pożarze w 1905 roku odbudowana. Obecnie pozostały tylko fragmenty polichromii oraz wmurowana w ścianę tablica poświęcona ofiarom Holokaustu. Charakterystycznym elementem są dwa rzędy półokrągło zakończonych okien. Obecnie mieści się w niej Rada Miejska, Urząd Gminy i biblioteka. Jest też (nie widnieje na liście zabytków) szczątkowy kirkut przy ul. Tysiąclecia, na którym znajduje się kilkanaście macew, i mogiły zbiorowe z czasów pierwszej wojny, zniszczony podczas II wojny światowej;

cmentarze wojenne z I wojny światowej: nr 105 na Harcie, przy drodze na cmentarz komunalny; nr 106 na ul. Bochniewicza, przy kościele parafialnym, niedawno remontowany; nr 107 na przedłużeniu ul. Tysiąclecia, wspomniana, zniszczona podczas II wojny nekropolia przy kirkucie; nr 108 przy klasztorze oo. Franciszkanów; nr 108 przy ul. Parkowej. Wszystkie cmentarze w tych okolicach były projektu Hansa Mayra

Do zabytków już nieistniejących należy m.in. zamek w Bieczu, królewski, w stylu gotyckim, usytuowany na Górze Zamkowej. Był terenową siedzibą książąt i królów polskich. Często odnotowywano pobyt w nim króla Władysława Łokietka i jego syna Kazimierza Wielkiego. W 1401 roku na zamku król Władysław Jagiełło zaręczył się z Anną Cylejską. W 1439 roku król Władysław Warneńczyk spotkał się tu z królem węgierskim Albrechtem Habsburgiem. Zamek ostatecznie przestał pełnić funkcję obronną w drugiej połowie XV wieku. W 1475 roku Kazimierz IV Jagiellończyk polecił rozebrać zamek i przenieść siedzibę starosty do drugiego zamku. Ruiny zamku i całej fortyfikacji istniały jeszcze w XIX wieku, do dziś zachowały się po nim jedynie fundamenty.
Oprócz niego na Górze Zamkowej znajdował się także niewielki zamek, w miejscu którego powstał później kościół św. Ducha i szpital oraz trzeci zamek, gdzie później zbudowano kościół i klasztor franciszkański. wróć

Za https://pl.wikipedia.org/wiki/Zabytki_Biecza